Aleksander Kakowski
Aleksander Kakowski (ur. 5 lutego 1862 w Dębinach, zm. 30 grudnia 1938 w Warszawie) – polski duchowny rzymskokatolicki, arcybiskup metropolita warszawski w latach 1913–1938, prymas Królestwa Polskiego w latach 1925–1938, kardynał prezbiter od 1919. Członek Rady Regencyjnej w latach 1917–1918.
| Kardynał prezbiter Prymas Królestwa Polskiego | |||
.jpg)
| |||
| |||
| Kraj działania | |||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
5 lutego 1862 | ||
| Data i miejsce śmierci |
30 grudnia 1938 | ||
| Miejsce pochówku | |||
| Arcybiskup metropolita warszawski | |||
| Okres sprawowania |
1913–1938 | ||
| Wyznanie | |||
| Kościół | |||
| Prezbiterat |
30 maja 1886 | ||
| Nominacja biskupia |
7 maja 1913 | ||
| Sakra biskupia |
22 czerwca 1913 | ||
| Kreacja kardynalska |
15 grudnia 1919 | ||
| Kościół tytularny | |||
| |||
| Odznaczenia | |||
  
| |||
| Data konsekracji |
22 czerwca 1913 | ||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Konsekrator | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Współkonsekratorzy | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Życiorys
edytujPochodził z drobnej szlachty mazowieckiej – ród Kakowskich wywodził się z miejscowości Kaki w powiecie przasnyskim. Był synem Franciszka Kakowskiego h. Kościesza, powstańca styczniowego, i Pauliny z Ossowskich h. Dołęga.
Uczęszczał do szkoły elementarnej w Przasnyszu. W 1878 ukończył gimnazjum w Pułtusku. Wstąpił do seminarium duchownego w Warszawie, następnie do Akademii Duchownej w Petersburgu i Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie. 30 maja 1886 otrzymał święcenia kapłańskie w Warszawie z rąk arcybiskupa Wincentego Teofila Popiela.
Od 1887 był wykładowcą teologii i literatury polskiej w seminarium duchownym w Warszawie. W 1901 został kanonikiem warszawskim, następnie prałatem. W 1910 uzyskał stopień doktora teologii na Akademii Duchownej w Petersburgu i w tym samym roku został jej rektorem[1]. Jako rektor tej uczelni zachował jej religijny charakter i uniknął okazji do narażenia się władzom rosyjskim. W 1911 metropolita mohylewski Wincenty Kluczyński poprosił go, by został cenzorem kościelnym jednego z pism. W 1913 car Mikołaj II polecił mu objąć stanowisko arcybiskupa warszawskiego. Władze rosyjskie poinformowały go, że zostaną mu przekazane carskie dary: mitra, pastorał i pierścień oraz 1000 rubli na pierwsze wydatki. 21 maja 1913 Stolica Apostolska wystawiła bullę nominacyjną[2]. 22 czerwca 1913 otrzymał sakrę biskupią w Sankt Petersburgu z rąk biskupa Stanisława Zdzitowieckiego, biskupa diecezjalnego kujawsko-kaliskiego. 14 września 1913 odbył ingres do archikatedry św. Jana Chrzciciela w Warszawie.
W czasie I wojny światowej był zwolennikiem orientacji prorosyjskiej. Po odparciu ataku wojsk niemieckich na Warszawę w 1914 odprawił uroczyste nabożeństwo i wysłał telegram dziękczynny do cara Mikołaja II Romanowa[3]. W 1915 zwrócił się do ludności Warszawy, aby ta pozostała w domach w przypadku wkroczenia do Warszawy wojsk niemieckich[4].
W latach 1917–1918 był członkiem Rady Regencyjnej, do której wszedł za namową biskupa Antoniego Nowowiejskiego. 28 października 1919 w archikatedrze św. Jana w Warszawie udzielił święceń biskupich Achillemu Rattiemu, nuncjuszowi apostolskiemu w Polsce (późniejszemu papieżowi Piusowi XI). 15 grudnia 1919 papież Benedykt XV kreował go kardynałem prezbiterem wraz z arcybiskupem Edmundem Dalborem.
W latach 1920–1921 pełnił funkcję administratora apostolskiego utworzonej przez Benedykta XV diecezji łódzkiej[5]. Od 1925 używał dożywotnio tytułu prymas Królestwa Polskiego. Przy jego współudziale w 1925 zawarto konkordat z Watykanem. Jako arcybiskup warszawski był inicjatorem budowy wielu kościołów i kaplic. Od 1927 brał aktywny udział w organizowaniu Akcji Katolickiej, powołał w związku z tym w 1930 Katolicki Związek Instytucji i Zakładów Wychowawczych Caritas. Zorganizował działalność kleru wśród młodzieży akademickiej, zalecał opiekę nad zabytkami sztuki sakralnej, był inicjatorem utworzenia Muzeum Archidiecezjalnego w 1936. W 1936 zwołał pierwszy synod plenarny biskupów polskich w Częstochowie. Napisał wiele artykułów i rozpraw z zakresu ustawodawstwa kościelnego.
2 lipca 1927 koronował w Wilnie obraz Matki Bożej Ostrobramskiej[6].
17 czerwca 1938 został kanclerzem kapituły Orderu Orła Białego.
Zmarł 30 grudnia 1938[7]. 4 stycznia 1939 został pierwotnie pochowany w podziemiach katedry św. Jana w Warszawie[8], a w późniejszym czasie jego ciało zostało przeniesione na cmentarz Bródnowski, gdzie zgodnie ze swoją wolą spoczął „wśród mogił dla najuboższych” (kwatera 7A -1-1)[9][10].
W 2000 wydawnictwo „Platan” wydało jego pamiętniki.
Poglądy
edytujBył konserwatystą i uważał, że katolicyzm w Polsce powinien mieć miejsce dominujące w państwie. Z tego powodu sprzeciwiał się m.in. ślubom i rozwodom cywilnym – na skutek prowadzonej przez niego kampanii nie udało się w II Rzeczypospolitej ujednolicić prawa rodzinnego (słynny projekt Komisji Kodyfikacyjnej). Był także przeciwnikiem równouprawnienia wyznań niekatolickich w Polsce. Podczas wizyty rabinów u niego 7 czerwca 1934 potępił przejawy przemocy antysemickiej w kraju, ale stwierdził, że antysemityzm jest reakcją na działanie żydowskich bezbożników i wolnomyślicieli, którzy obrażają chrześcijaństwo i duchowieństwo[11]. W swoich pamiętnikach pisał m.in. Na osłabionym przez niewolę organiźmie Polski usadowiły się pasożyty religijne, społeczne i narodowe, które ją bez litości gryzą i nękają. (…) Pasożytami tymi są: 1) Żydzi osiedli w miastach i miasteczkach, w przerażającej ilości; 2) sekty heretyckie i schizmatyckie obcej krwi, obcej narodowości (…), 3) masoni, wolnomyśliciele i bezwyznaniowcy rekrutujący się przeważnie z Żydów i heretyków i prowadzeni przez Żydów.[12]
Ordery i odznaczenia
edytuj- Order Orła Białego (7 lipca 1925)[13]
- Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)[14][15]
- Baliw Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji (Zakon Maltański, 5 czerwca 1930)[16]
Przypisy
edytuj- ↑ Czaplicki 2010 ↓, s. 341–362.
- ↑ Czaplicki 2010 ↓, s. 351, 355–357.
- ↑ K. Dunin-Wąsowicz. Warszawa w 1914 roku. „Dzieje Najnowsze”. R. 36 z. 3 (2004). s. 60.
- ↑ Czaplicki 2010 ↓, s. 341.
- ↑ A. Ziółkowska: Diecezja łódzka i jej biskupi. Łódź: Diecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, 1987, s. 13–14. ISBN 83-85022-00-7.
- ↑ 2 lipca. pch24.pl. [dostęp 2018-07-02].
- ↑ Zmarł Ks. kard. Aleksander Kakowski. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 297 z 1 stycznia 1939. [dostęp 2015-02-13].
- ↑ Pogrzeb śp. ks. kard. Aleks. Kakowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 4 z 6 stycznia 1939. [dostęp 2015-02-13].
- ↑ Cmentarze Bródzieńskie - wyszukiwarka grobów [online], brodnowski.grobonet.com [dostęp 2023-03-14].
- ↑ W Polsce i za granicą. „W Służbie Penitencjarnej”. Nr 2, s. 13, 1939-01-13. [dostęp 2018-04-15].
- ↑ R. Modras: Kościół katolicki i antysemityzm w Polsce w latach 1933–1939. Kraków: Homini, 2014, s. 131.
- ↑ A. Kakowski: Z niewoli do niepodległości. Pamiętniki, Kraków 2000, s. 970.
- ↑ M.P. z 1925 r. nr 154, poz. 689 „za zasługi, położone około zawarcia konkordatu ze Stolicą Apostolską”.
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 15. [dostęp 2015-03-07].
- ↑ Polskie ordery i odznaczenia. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1989, s. 60.
- ↑ Władysław hr. Tarnowski Baliwem. „Biuletyn Związku Polskich Kawalerów Maltańskich”. 7, s. 5, 2002-11-01. [dostęp 2020-07-25].
Bibliografia
edytuj- A. Kakowski, Z niewoli do niepodległości. Pamiętniki, Tadeusz Krawczak (red.), Ryszard Świętek (red.), Kraków: „Platan”, 2000, ISBN 83-85222-29-4, OCLC 830542832.
- B. Czaplicki, Działalność księdza Aleksandra Kakowskiego w Petersburgu w latach 1910–1913, „Warszawskie Studia Teologiczne”, XXIII/2, 2010 [dostęp 2013-01-22].
Linki zewnętrzne
edytuj- Nota biograficzna Aleksandra Kakowskiego w słowniku biograficznym kardynałów Salvadora Mirandy (ang.) [dostęp 2018-02-25].
- Aleksander Kakowski [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2011-12-25] (ang.).
- Publikacje Aleksandra Kakowskiego w zbiorach Biblioteki Narodowej [dostęp 2020-10-22].