Łyse (gmina)

gmina wiejska w województwie mazowieckim

Łysegmina wiejska w województwie mazowieckim, w powiecie ostrołęckim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie ostrołęckim.

Łyse
gmina wiejska
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

ostrołęcki

TERC

1415072

Siedziba

Łyse

Wójt

Grzegorz Fabiszewski
(od 2018)

Powierzchnia

246,45 km²

Populacja (2018-09-05)
• liczba ludności


8600[1]

• gęstość

34,1 os./km²

Nr kierunkowy

29

Tablice rejestracyjne

WOS

Adres urzędu:
ul. Ostrołęcka 2
07-437 Łyse
Szczegółowy podział administracyjny
Plan gminy Łyse
Liczba sołectw

21[2][3]

Liczba miejscowości

23[3]

Położenie na mapie powiatu
Położenie na mapie powiatu
53°21′55″N 21°33′47″E/53,365278 21,563056
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[4] gminę zamieszkiwały 8384 osoby.

Historia gminy

edytuj

Gmina Łyse położona jest na piaszczystej Równinie Kurpiowskiej o znacznym odsetku lasów i użytków zielonych. W skład gminy wchodzą 22 wsie stanowiąc 21 sołectw. Największą wsią poza ŁysymiLipniki (231 gospodarstw) najmniejszą zaś Złota Góra (21 gospodarstw). Gmina graniczy od północy z gminą Pisz (dawne granice z Prusami Wschodnimi), Od północnego zachodu z gminą Rozogi, zachodnią granicę stanowi gmina Myszyniec, południowo-zachodnią gmina Kadzidło, zaś wschodnią granicą sięga województwa podlaskiego, granicząc z gminą Turośl (powiat kolneński) i z gminą Zbójna (powiat łomżyński).

Ziemia jest tu słaba, gdyż gmina położona jest na sandrach (piaskach) naniesionych przez ostatnie zlodowacenie bałtyckie. Ten sam lodowiec wyrzeźbił krajobraz sąsiednich Mazur. Gleby są w przeważającej mierze klas V, VI i VI RZ (pod zalesienie). Lepsze są łąki i pastwiska stanowiące podstawę rolnictwa.

W środkowej części gminy zachował się duży kompleks bagien Serafińskich, będących pozostałością po zeutrofizowanym jeziorze Krusko. W średniowieczu nad jego północnym brzegiem stał dwór myśliwski książąt mazowieckich. Obecnie bagna są rezerwatem fauny i flory o powierzchni 184, 92 ha.

Gmina Łyse to teren żywych jeszcze tradycji kurpiowskich. Można tu jeszcze spotkać barwny, tradycyjny stój, gwarę w codziennym użyciu, liczne obrzędy związane z porami roku, rolnictwem, zbieractwem. Najpopularniejszym z nich jest Palma Kurpiowska. Odbywa się co roku w Niedzielę Palmową i jest ściśle związana z tradycją chrześcijańską. Palmy sięgają do 10 metrów wysokości. Wyrabia się je z kolorowych papierów, gałązek miejscowych drzew i poszycia leśnego. Organizowany jest konkurs na najładniejszą palmę. Przy okazji twórcy ludowi prezentują i sprzedają swój dorobek. Są to rzeźby, pieczywo obrzędowe, wycinanki, pisanki, kierce. Obrzęd ten ściąga co roku licznych turystów z kraju i zagranicy[5].

Siedziba gminy to Łyse.

W latach 1939–1945 gmina znalazła się w strukturach Landkreis Scharfenwiese (ostrołęcki) w rejencji ciechanowskiej (niem. Regierungsbezirk Zichenau) Prus Wschodnich[6].

Struktura powierzchni

edytuj

Według danych z roku 2002[7] gmina Łyse ma obszar 246,45 km², w tym:

  • użytki rolne: 62%,
  • użytki leśne: 35%.

Gmina stanowi 11,74% powierzchni powiatu.

Wójtowie

edytuj

III Rzeczpospolita

  • I kadencja (1990–1994) – Czesław Drężek
  • II kadencja (1994–1998) – Czesław Drężek
  • III kadnecja (1998–2002) – Wiesław Kowalikowski
  • IV kadencja (2002–2006) – Wiesław Kowalikowski
  • V kadencja (2006–2010) – Wiesław Kowalikowski
  • VI kadencja (2010–2014) – Wiesław Kowalikowski
  • VII kadencja (2014–2018) – Jerzy Ksepka
  • VIII kadencja (2018-2023) – Grzegorz Fabiszewski

Demografia

edytuj

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gminę zamieszkiwało 6.419 osób, 6.341 było wyznania rzymskokatolickiego, 5 prawosławnego, 3 greckokatolickiego a 70 mojżeszowego. Jednocześnie 6.378 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 39 żydowską, a 2 rusińską. Było tu 1.179 budynków mieszkalnych[8].

Dane z 30 czerwca 2004

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 7913 100 3891 49,2 4022 50,8
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]
32,1 15,8 16,3
  • Piramida wieku mieszkańców gminy Łyse w 2014 roku[9].


 

Sołectwa

edytuj

Antonia, Baba, Dawia, Dęby, Dudy Puszczańskie, Grądzkie, Klenkor-Wyżega, Lipniki, Łączki, Łyse, Piątkowizna, Plewki, Pupkowizna, Serafin, Szafranki, Tartak, Tyczek, Warmiak, Wejdo, Zalas, Złota Góra[2].

Sąsiednie gminy

edytuj

Kadzidło, Myszyniec, Pisz, Rozogi, Turośl, Zbójna

Przypisy

edytuj
  1. Kwartalnik gminny nr III/2018, s. 25.
  2. a b BIP gminy, sołectwa.
  3. a b Urząd Statystyczny w Warszawie.
  4. Gmina Łyse w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-12-17], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  5. Gmina Łyse [online], web.archive.org, 2 października 2011 [dostęp 2022-09-11] [zarchiwizowane z adresu 2011-10-02].
  6. Karte: Scharfenwiese 1944/45 [online], www.territorial.de [dostęp 2020-04-12].
  7. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  8. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 45.
  9. Gmina Łyse w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15], liczba ludności na podstawie danych GUS.