Izmir
Izmir[2] (tur. İzmir; hist. Smyrna[2], gr. Σμύρνη) – miasto portowe w zachodniej Turcji nad Zatoką Izmirską, stolica prowincji (ilu) Izmir. Trzecie miasto pod względem wielkości w Turcji, liczące ponad 4,2 mln mieszkańców. Ważny ośrodek handlowy i przemysłowy Turcji: huta żelaza, rafineria ropy naftowej, zakłady tytoniowe, włókiennicze i cementowe. Drugi port handlowy po Stambule. W Izmirze odbywają się największe na Bliskim Wschodzie Międzynarodowe Targi Izmirskie. Siedziba dowództwa południowo-wschodnich kontyngentów NATO.
.jpg)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Prowincja | |
| Burmistrz | |
| Wysokość |
2-30 m n.p.m. |
| Populacja (2021) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
(+90) 232 |
| Kod pocztowy |
35xxx |
| Tablice rejestracyjne |
35 |
Położenie na mapie Turcji  | |
 38°26′N 27°09′E/38,433333 27,150000
| |
| Strona internetowa | |
Ludność
edytujLiczba mieszkańców:
- 1960 – 370 900
- 1980 – 530 064
- 1985 – 946 225
- 1990 – 1 757 414
- 1997 – 2 058 972
- 2000 – 2 232 265
- 2003 – 2 398 200
- 2007 – 3 097 000
- 2016 – 4 223 545
- 2021 – 4 425 789
Historia
edytuj
Początki osadnictwa na terenie Izmiru sięgają 3000 roku p.n.e.[3] Zapewne w X wieku p.n.e. Jonowie zajęli Zatokę Smyrneńską, wypędzając eolskich osadników i zbudowali miasto[4]. Rozkwitające miasto zostało zburzone prawdopodobnie w roku 575 p.n.e. przez lidyjskiego króla Alyattesa II[5].
Czasy Aleksandra Wielkiego przyniosły miastu rozkwit. Kazał on wybudować twierdzę na wzgórzu Pagus, a u jej podnóża nowe miasto, do którego przesiedlił mieszkańców dawnej Smyrny[3]. Odbudowane w pierwszej połowie IV w. p.n.e. przez Antygona I, a następnie rozbudowywane przez Lizymacha miasto, stało się głównym ośrodkiem handlowym w Azji Mniejszej[3]. W czasach rzymskiego i bizantyjskiego panowania miasto wciąż się rozwijało[potrzebny przypis]. W 129 roku p.n.e. liczyło około 100 tysięcy mieszkańców i było znanym ośrodkiem handlowym[potrzebny przypis]. W roku 178 n.e. miasto przeżyło największe w swej historii trzęsienie ziemi[potrzebny przypis]. Z polecenia Marka Aureliusza zostało odbudowane w ciągu trzech lat[potrzebny przypis]. Już wcześniej zaczęli się tu pojawiać pierwsi chrześcijanie. To tutaj znajdował się jeden z siedmiu Kościołów Azji wzmiankowany w Apokalipsie św. Jana[6], a pierwszym biskupem tutejszej gminy chrześcijańskiej był św. Polikarp[7], który z rozkazu rzymskiego namiestnika został w 153 r. spalony na stosie. Dzięki temu, że była tu silna wspólnota chrześcijańska, w czasach bizantyjskich rezydował tu metropolita podległy tylko patriarsze[potrzebny przypis].
W VII w. miasto przeżywało częste najazdy Arabów, ale padło dopiero w XI w. na skutek naporu Turków seldżuckich i pozostawało w ich władaniu przez około 20 lat, aż do czasu, kiedy odbiła je z ich rąk armia cesarska[potrzebny przypis]. Pod koniec XII w. władali Smyrną Genueńczycy korzystając z ogromnych walorów tutejszego portu. Władzę nad miastem stracili jednak po kilkudziesięciu latach na rzecz Turków z emiratu Aydin[potrzebny przypis]. W latach 1344–1403 należało do zakonu joannitów[potrzebny przypis]. W 1403 zostało zdobyte i zniszczone przez mongolskie wojska Timura[potrzebny przypis].
W roku 1415 miasto przeszło w posiadanie Imperium Osmańskiego. Zdobywcy zmienili jego nazwę na Izmir. Za Sulejmana Wspaniałego, w celu rozwoju handlu, Europejczycy otrzymywali pozwolenia na swobodny handel i na osiedlanie się w mieście[8]. Wkrótce Izmir stał się miastem kosmopolitycznym.
Po przegranej przez Imperium I wojnie światowej miasto w wyniku wojny grecko-tureckiej zostało zajęte przez Greków, co zostało usankcjonowane układem w Sèvres (1920). 9 września 1922 r. Izmir został zajęty przez wojska Atatürka i poważnie zniszczony, mimo wcześniejszego o kilka dni opuszczenia go przez wojska greckie[9]. Pomimo rozkazu wydanego przez Kemala Atatürka zabraniającego zabijania osób cywilnych, w czasie tureckiego zajmowania miasta doszło do rzezi znajdującej się tam ludności greckiej i ormiańskiej, szacowanej na około 100 000 ludzi. Brutalnie zamordowany został biskup Patriarchatu Konstantynopolitańskiego Chryzostom ze Smyrny[10]. W dniach 13-17 września 1922 doszło do wielkiego pożaru, w wyniku którego zniszczona została znaczna część miasta zamieszkiwanego przez chrześcijan (oszczędzone zostały dzielnice turecka i żydowska)[11]. Traktatem pokojowym w Lozannie w 1923 roku Izmir z powrotem został przyznany Turcji. Zgodnie z osobnym porozumieniem pomiędzy Grecją i Turcją nastąpiła wymiana ludności, dlatego miasto jest dziś zamieszkane głównie przez Turków[12].
W roku 2005 miasto gościło uczestników letniej uniwersjady.
Muzea
edytuj
Baku, Azerbejdżan
Biszkek, Kirgistan (1991)
Wołgograd, Rosja (2006)
Buchara, Uzbekistan (1992)
Mumbaj, Indie
Brema, Niemcy
Famagusta, Cypr Północny
Long Beach, Stany Zjednoczone
Melbourne, Australia
Neapol, Włochy- Samarkanda, Uzbekistan
- Seattle, Stany Zjednoczone
- Tampa, Stany Zjednoczone
Tel Awiw-Jafa, Izrael
Linki zewnętrzne
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ TURKSTAT Corporate [online], data.tuik.gov.tr [dostęp 2022-07-08].
- ↑ a b Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych, Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata, Warszawa 2019, str. 477
- ↑ a b c W. Korsak, Turcja: Kraj czterech mórz, Kraków 2005, s.295, ISBN 83-921981-2-3
- ↑ N.G.L. Hammond, s.123.
- ↑ P. Green: Aleksander Wielki, s.176.
- ↑ ApJ 1:11.
- ↑ Jarosław Charkiewicz: Święty Polikarp, biskup i męczennik. [dostęp 2010-01-12].
- ↑ Historia świata śródziemnomorskiego, s.162.
- ↑ Emeis oi Ellines: Historia wojen współczesnej Grecji, praca zbiorowa, Skai Biblio 2008, ISBN 978-960-6845-15-4
- ↑ R. Clogg: Historia Grecji nowożytnej, s.116.
- ↑ R. Clogg: Historia Grecji nowożytnej, s.119.
- ↑ R. Clogg: Historia Grecji nowożytnej, s.121-126.
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-23)].
Bibliografia
edytuj- Jean Carpentier, François Lebrun: Historia świata śródziemnomorskiego. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2003. ISBN 83-04-04647-4.
- Richard Clogg: Historia Grecji nowożytnej. Warszawa: Książka i Wiedza , 2002. ISBN 83-05-13465-2.
- N.G.L. Hammond: Dzieje Grecji. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973.