Wirówka
Wirówka, separator, centryfuga (łac. centrifuge) – urządzenie do rozdzielania zawiesin i emulsji, przez wprawienie w szybki ruch obrotowy, którego stałe przyspieszenie znacznie przekracza przyspieszenie ziemskie, wielokrotnie zwiększając szybkość sedymentacji[1].
Pierwszą wirówkę skonstruował w 1864 Niemiec Antoni Prandtl. W 1876 Wilhelm Lefeldt zbudował wirówkę do mleka a w 1878 Szwed Gustaf de Laval wykonał separator działający w sposób ciągły[2]. W 1886 w Szwecji i Niemczech[3] uruchomiono produkcję ręcznych wirówek na skalę przemysłową.
Wirówki elektryczne, początkowo osiągały prędkość 20 tys. obrotów na minutę (1923). Współcześnie produkuje się mikrowirówki, które osiągają nawet do 1 mln obrotów na minutę. Przy takiej szybkości obrotowej, przyspieszenie działające na próbkę jest ok. 5 mln razy wyższe od przyspieszenia ziemskiego[2].
W zależności od struktury technicznej i zastosowania, wirówki można podzielić na wirówki talerzowe (separatory)[4] i wirówki dekantacyjne[5].
Najczęściej spotykanym tego rodzaju urządzeniem przemysłowym jest wirówka filtracyjna, w której rozdzielane cząstki są zatrzymywane na tkaninie filtracyjnej w obrotowym bębnie, natomiast ciecz jest wypychana przez otwory w jego bocznych ściankach. Do tego typu wirówek należą powszechnie występujące wirówki bębnowe w pralkach lub służące do oczyszczania ścieków przemysłowych[6].
Najpopularniejsze typy wirówek:
- wirówki mleczarskie – wykorzystywane do oddzielania tłuszczu z mleka pełnego a także do oczyszczania mleka z zanieczyszczeń mechanicznych i drobnoustrojów;
- wirówki frakcjonujące – stosowane głównie w laboratoriach, służą do odwirowywania osadów i rozdzielania emulsji; przykładem wirówek tego typu jest wirówka wzbogacająca do rozdzielania izotopów uranu w czasie procesu jego wzbogacania; innym rodzajem wirówek laboratoryjnych są ultrawirówki o bardzo wysokich szybkościach obrotowych (powyżej 20 tys. obrotów na minutę), które służą m.in. do odseparowywania ciężkich krwinek od serum lub plazmy; w ten sam sposób oddziela się cięższe i lżejsze bakterie bez zabijania ich[7];
- wirówki znajdujące zastosowanie w gospodarstwie domowym i w pralniach jako osobne urządzenia, lub wbudowane w konstrukcję współczesnych pralek automatycznych[6]; służą do odwirowania z wypranej odzieży nadmiaru wody, czym znacznie skracają czas potrzebny do jej wyschnięcia (w tym zastosowaniu wirówki praktycznie wyparły stosowane dawniej do tego celu wyżymaczki);
- wirówki do oddzielania soków od owoców i warzyw – tzw. sokowirówki;
- wirówki przeciążeniowe - symulatory lotnicze, wykorzystywane do intensywnego szkolenia manewru przeciwprzeciążeniowego[8].
Przypisy
edytuj- ↑ Wirówka (centryfuga) | Mleczarnie Online [online], mleczarnieonline.pl [dostęp 2022-02-13].
- ↑ a b Wirówka - Wynalazki i odkrycia [online], wynalazki.andrej.edu.pl [dostęp 2022-02-13].
- ↑ Eksponat tygodnia – centryfuga (wirówka) [online], Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie [dostęp 2022-02-13] (pol.).
- ↑ Zasada działania separatora [online], www.flottweg.com [dostęp 2022-02-13] (pol.).
- ↑ Sposób działania dekantera | Jak działa dekanter? [online], www.flottweg.com [dostęp 2022-02-13].
- ↑ a b Centryfuga – urządzenie do oczyszczania ścieków przemysłowych – Młodzi przedsiębiorczy [online] [dostęp 2022-02-13] (pol.).
- ↑ Krzysztof Wołowiec, ABC wirówek laboratoryjnych — rodzaje, zasada działania i zastosowanie [online], Laboratoryjnie.pl - Laboratoryjny portal informacyjny [dostęp 2022-02-13] (pol.).
- ↑ Wirówka przeciążeniowa - symulator szkoleniowy | Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej [online], www.wiml.waw.pl [dostęp 2022-02-13].
