Walerian Sikorski
Walerian Sikorski (ur. 18 listopada 1876 w Budkach Nieznanowskich, zm. 1940 w Charkowie) – polski nauczyciel wychowania fizycznego, wykładowca Uniwersytetu Poznańskiego, podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
.jpg) ppłk Walerian Sikorski (przed 1929) | |
 podpułkownik piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
18 listopada 1876 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1926 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
39 Pułk Piechoty Strzelców Lwowskich, |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa, |
| Odznaczenia | |
      
| |
.png){kind=small}
Życiorys
edytuj
Syn Leona (leśnik) i Teofili z Pierackich. W 1897 zdał egzamin dojrzałości w seminarium nauczycielskim we Lwowie. Jako nauczyciel pracował w Brodach, następnie we Lwowie. Brał udział w kursach gimnastycznych Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Pełnił funkcję prezesa gniazda PTG „Sokół” w Brodach[1]. Od 1903 dysponował dyplomem nauczyciela gimnastyki i od tego czasu był nauczycielem w seminarium nauczycielskim we Lwowie. Został absolwentem kursu w wymiarze roku w instytucie gimnastycznym w Sztokholmie, a także 6-tygodniowego kursu gier dla nauczycieli w Naas. Na polskiej myśli pedagogicznej oparł zadania gimnastyki i metodę jej prowadzenia[2]. Był członkiem Polskich Drużyn Strzeleckich i Związku Strzeleckiego,
W 1914 roku został zmobilizowany do armii Austro-Węgier, a w 1915 roku dostał się do niewoli rosyjskiej, z której uciekł. Powrócił do Lwowa i zgłosił się do oddziałów polskich, w których dosłużył się stopnia kapitana. Podczas obrony Lwowa w trakcie wojny polsko-ukraińskiej był komendantem Odcinka VII[3]. Pełnił stanowisko kierownika kursów wychowania fizycznego we Lwowie, następnie w 1919 w Poznaniu i tam w 1920 był organizatorem zorganizował Centralnej Wojskowej Szkoły Gimnastyki i Sportów w Poznaniu, która działała od 10 marca 1921[4]. Na przełomie 1919/1920 był naczelnikiem harcerstwa męskiego w Wielkopolsce. Od 1920 był naczelnym instruktorem i kierownikiem w zakresie przygotowania metodycznego przyszłych wychowawców fizycznych na Uniwersytet Poznański na stanowisko i współpracował tam z Eugeniuszem Piaseckim. Został awansowany do stopnia podpułkownika piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[5][6]. Był przydzielony do 58 pułku piechoty w Poznaniu, w tym pułku jako oficer nadetatowy w 1923 pozostawał komendantem CWSGiS[7][8]. W 1926 roku przeszedł do pracy w szkolnictwie po napisaniu prośby o przeniesienie z wojska w stan spoczynku[2]. Jako emerytowany oficer w 1928 zamieszkiwał w Poznaniu[9]. Od 1926 do 1929 był naczelnym wizytatorem wychowania fizycznego w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie. W tym czasie równolegle prowadził Studium Wychowania Fizycznego UP. W 1929 roku został mianowany wizytatorem w Kuratorium Okręgu Szkolnego Poznańskiego. Był autorem publikacji pt. Gimnastyka, stanowiącej podręcznik metodyczny dla seminariów oraz kursów nauczycielskich. Łącznie napisał 21 dzieł o charakterze monograficznym, 60 artykułów, a także liczne recenzje. Wspólnie z Eugeniuszem Piaseckim stworzył Państwową Odznakę Sportową (nadawaną od 1931). Jako delegat i referent brał również udział w kongresach wychowania fizycznego w 1930 w Sztokholmie, w 1935 roku w Brukseli oraz w 1939 roku w Lingiadzie, gdzie wybrany został do Zarządu „Federation Internationale de Gymnastique Ling”.
W czasie agresji III Rzeszy na Polskę przebywał we Lwowie. Po agresji ZSRR na Polskę i kapitulacji Lwowa przed Armią Czerwoną aresztowany przez NKWD i przewieziony do obozu w Starobielsku. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany w bezimiennej, zbiorowej mogile w Piatichatkach[10][11][12], gdzie od 17 czerwca 2000 mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie[13]. Figuruje na Liście Starobielskiej NKWD, pod poz. 3199[11].
Był żonaty z Amelią Straka i miał dzieci: Zbigniewa, Stanisława (1909–1997), Janinę, Jana (ur. 1914, zginął w czasie okupacji niemieckiej) i Irenę (ur. 1922, zginęła w powstaniu warszawskim 1944)[10].
Publikacje
edytuj- System Linga w zarysie
- Gry i zabawy młodzieży szkolnej
- Gimnastyka
- Wychowanie fizyczne w szkole powszechnej
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari[14] nr 5733
- Krzyż Niepodległości (4 listopada 1933)[15]
- Krzyż Walecznych[14] (trzykrotnie)
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 13 kwietnia 1929[16], 11 listopada 1937[17])
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaka Pamiątkowa Dawnych Harcerzy Małopolskich (1937)[18]
- Krzyż Komandorski Orderu Wazów (Szwecja)[14]
Upamiętnienie
edytuj
5 października 2007 roku minister obrony narodowej Aleksander Szczygło – decyzją nr 439/MON[19] – mianował go pośmiertnie na stopień pułkownika[20][21]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[22][23][24].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Pamiętnik IV zlotu sokolstwa polskiego we Lwowie w dniach 27–29 czerwca 1903. Lwów: Związek Polskich Gimnastycznych Towarzystw, 1904, s. 42.
- ↑ a b Gąsiorowski i Topolski (red.) 1981 ↓, s. 662.
- ↑ Ruski miesiąc 1/XI – 22/XI 1918. Ilustrowany opis walk listopadowych we Lwowie z 2 mapami. Lwów: Komitet Obywateli Miasta Lwowa, ok. 1919, s. 16–17.
- ↑ Pawełek. CWSzGiS 1929 ↓, s. 5.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 398.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 342.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 290, 1514.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 264.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 895.
- ↑ a b Gąsiorowski i Topolski (red.) 1981 ↓, s. 663.
- ↑ a b Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 484.
- ↑ Rajmund Tomik: Działalność Waleriana Sikorskiego (1876–1940) w zakresie wychowania fizycznego i sportu szkolnego.. Katowice: AWF Katowice, 2006. ISBN 83-87478-92-X.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. LXXIV.
- ↑ a b c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 666.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 255, poz. 273 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1929 r. nr 94, poz. 224 „za zasługi w dziedzinie wychowania fizycznego”.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 411 „za zasługi na polu przysposobienia wojskowego i wychowania fizycznego”.
- ↑ Odznaka pamiątkowa dawnych Harcerzy małopolskich. „Wschód”. Nr 65, s. 11, 10 listopada 1937.
- ↑ Zbrodnia katyńska, miedzy prawdą i kłamstwem [online], edukacja.ipn.gov.pl, 2008, s. 215 [dostęp 2024-09-17] (pol.).
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 7 [dostęp 2024-10-11] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Prezydent RP wziął udział w uroczystościach „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów” [online], prezydent.pl [dostęp 2024-08-26] (pol.).
- ↑ Harmonogram odczytywania nazwisk osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie [online], policja.pl, s. 1-4 [dostęp 2024-08-28] (pol.).
- ↑ „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”. Portal polskiej Policji. [dostęp 2023-09-15].
Bibliografia
edytuj- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Alojzy Pawełek: Centralna Wojskowa Szkoła Gimnastyki i Sportów w Poznaniu 1921–1929. Poznań: Główna Księgarnia Wojskowa, 1929.
- Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 666.
- Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski słownik biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 662–663. ISBN 83-01-02722-3.
- Henryk Korczyk, Sikorski Walerian [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXXVII, Warszawa-Kraków-Wrocław-Gdańsk 1996–1997, s. 462–464, wersja zdigitalizowana IPSB
- Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej. Walerian Sikorski. Muzeum Katyńskie. [dostęp 2017-05-26].
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
Linki zewnętrzne
edytuj- Walerian Sikorski – publikacje w bibliotece Polona