Wikipedia

Strażnica WOP Pogwizdów

zlikwidowany pododdział graniczny

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Pogwizdów – nieistniejący obecnie podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Strażnica WOP Pogwizdów
Strażnica SG w Pogwizdowie
Ilustracja
Budynek byłej strażnicy w Pogwizdowie (marzec 2011)
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1947[a]

Rozformowanie

1 lutego 2001

Tradycje
Rodowód

205a strażnica WOP Pogwizdów
212 strażnica WOP Pogwizdów
2 strażnica WOP Pogwizdów
24 strażnica WOP Pogwizdów
25 strażnica WOP lądowa Pogwizdów

Kontynuacja

SSG w Pogwizdowie
SSG w Cieszynie
GPK SG w Cieszynie
PSG w Cieszynie
PSG w Bielsku-Białej

Komendanci / Dowódcy
Ostatni

kpt. Józef Topór

Organizacja
Dyslokacja

ul. Cieszyńska 76
43-418 Pogwizdów

Formacja

WOP
Straż Graniczna

Podległość

45 komenda odcinka
63 batalion OP
42 batalion WOP
Górnośląska Brygada WOP
Jednostka WOP
bg WOP Cieszyn
Beskidzki Oddział SG
Śląski Oddział SG

Multimedia w Wikimedia Commons
Granica polsko-czeska na Olzie w Łąkach (czerwiec 2013)
Żołnierze strażnicy WOP Pogwizdów
Żołnierz strażnicy na motocyklu WSK-175 (1979)
Żołnierze strażnicy (1979)
Żołnierz strażnicy przy granicznej rzece Olzie (1979)
Budynek Straży Granicznej w Pogwizdowie (1922↔1939)

Strażnica Straży Granicznej w Pogwizdowie – nieistniejąca obecnie graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Czeską[b].

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

Strażnica została sformowana w listopadzie 1947[1], w strukturze 45 komendy odcinka Jastrzębie Zdrój jako 205a strażnica WOP (Pogwizdów).

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 strażnica została włączona w struktury 63 batalionu Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 42 batalionu WOP w Cieszynie.

Od 15 marca 1954 w Wojskach Ochrony Pogranicza wprowadzono nową numerację strażnic[c], a strażnica WOP Pogwizdów II kategorii otrzymała nr 212 w skali kraju[3]. W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica II kategorii Pogwizdów była 2 w 4 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza w Gliwicach[4]. 31 grudnia 1959 była jako 24 strażnica WOP III kategorii Pogwizdów. 1 stycznia 1964 była jako 25 strażnica WOP lądowa III kategorii Pogwizdów[5].

W 1976, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia[6], strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach.

13 grudnia 1981 po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego[7].

W 1983 Strażnica WOP Pogwizdów włączona została w struktury Jednostki WOP im. Ziemi Cieszyńskiej w Cieszynie[8], a w drugiej połowie 1984 utworzonego batalionu granicznego WOP Cieszyn[6], jako Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. II w Pogwizdowie.

Od 1989 stopniowo, po odejściu żołnierzy służby zasadniczej do rezerwy, strażnicę rozwiniętą przekształcano w strażnicę na czas „P” kadrową i funkcjonowała do 15 maja 1991. Żołnierze służby zasadniczej WOP z ostatnich poborów nadal pełnili służbę w strażnicy już po utworzeniu Straży Granicznej, równolegle z przyjętymi do służby kandydackiej funkcjonariuszami SG.

Straż Graniczna:
15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica przejęta została przez Beskidzki Oddział Straży Granicznej w Cieszynie[9][10] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Pogwizdowie (Strażnica SG w Pogwizdowie).

1 grudnia 1998 Decyzją nr 34 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 5 sierpnia 1998[11] Strażnica SG w Pogwizdowie włączona została w struktury Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w Raciborzu[12].

Strażnica SG w Pogwizdowie funkcjonowała do 31 stycznia 2001, kiedy to zarządzeniem Komendanta Głównego SG została rozwiązana. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy państwowej, przejęły strażnice SG w: Cieszynie i Zebrzydowicach.

Ochrona granicy

edytuj

Od 1947 na odcinku strażnicy WOP Pogwizdów funkcjonował PPK MRG, gdzie kontrolę osób, towarów i środków transportu wykonywała załoga strażnicy[1]:

W 1947 na całym odcinku strażnicy wprowadzono zapory w miejscach dogodnych do przekroczenia granicy[13].

1 stycznia 1964, na ochranianym odcinku funkcjonowało przejście graniczne małego ruchu granicznego (mrg), gdzie kontrolę osób, towarów i środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

Do 31 grudnia 1989, rozwinięta strażnica lądowa WOP Pogwizdów II kategorii, a od 1 stycznia 1990 do 15 maja 1991 kadrowa Strażnica WOP Pogwizdów ochraniała odcinek granicy państwowej, (W całości odcinek granicy rzeką Olzą) o długości 8852 m .

  • Włącznie znak graniczny nr 292/1, wyłącznie znak gran. nr III/308b.
  • W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był minimum: na głównym kierunku dwukrotnie, na pozostałym raz w ciągu doby.
  • Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
  • W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.

Straż Graniczna:
W latach 16 maja 1991–31 stycznia 2001, Strażnica SG w Pogwizdowie ochraniała odcinek granicy państwowej:

  • Włącznie znak gran. nr 92/1, wyłącznie znak gran. nr I/108b.
  • Komendant strażnicy współdziałał w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP.

Wydarzenia

edytuj
  • 1947 – uzbrojona banda napadła na strażnicę, atak został odparty bez strat własnych[14].
  • 1956 – koniec czerwca, początek lipca 1956 w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi[15]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)[16].
  • 13 grudnia 1981-22 lipca 1983 – (Stan Wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe[17].

Strażnice sąsiednie

edytuj

Straż Graniczna:

Dowódcy/komendanci strażnicy

edytuj
  • Henryk Nowakowski (03.09.1950–17.10.1951)[18]
  • por. Bonifacy Osiński (18.10.1951–14.12.1954)[19]
  • kpt. Alojzy Dziambor[20] (1955–04.1966)
  • kpt. Czesław Kobis[21] (04.1966–wiosna 1979)
  • por. Antoni Przybylski (wiosna 1979–09.1979)
  • por. Mariusz Kolanko[22] (09.1979–07.1984)[d]  
  • kpt. Józef Topór[23] (07.1984–01.04.1991[24])

Komendanci strażnicy SG:

  • kpt. SG Józef Topór (02.04.1991–02.1992)[e]
  • por. SG Andrzej Jura
  • kpt. SG Andrzej Gałaszewski
  • mjr SG Zbigniew Świazdek p.o. (10.1996–31.01.2001) – do rozformowania.

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Od 1991 strażnica Straży Granicznej.
  2. ↑ Od 1 stycznia 1993 z Republiką Czeską.
  3. ↑ Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego1954[2].
  4. ↑ por. Mariusz Kolanko ubył do Strażnicy WOP Jaworzynka.
  5. ↑ kpt. SG Józef Topór ubył Strażnicy SG w Cieszynie.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Gacek 2005 ↓, s. 8.
  2. ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 207.
  3. ↑ Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.23.
  4. ↑ Wykaz dyslokacyjny 1957 ↓, k.185.
  5. ↑ Wykaz dyslokacyjny 1964 ↓, s. 590–620.
  6. ↑ a b Jackiewicz 1998 ↓, s. 145.
  7. ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 41.
  8. ↑ Gacek 2005 ↓, s. 19.
  9. ↑ Zarządzenie nr 021 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 07.05.1991 utworzono Beskidzki OSG według etatu nr 44/06.
  10. ↑ Łach 2013 ↓, s. 292.
  11. ↑ Decyzja nr 34 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 05.08.1998 w sprawie powołania zespołów do spraw nadzoru nad likwidacją Beskidzkiego OSG oraz rodzajów czynności likwidacyjnych. Polecił w niej przekazać podległe jednostki organizacyjne, majątek i sprzęt komendantom Karpackiego OSG i Śląskiego OSG.
  12. ↑ muzeumsg ↓.
  13. ↑ Dariusz Mazur: Wojsko Ochrony Pogranicza w Jastrzębiu. jaspedia.eu, 2019-03-22. [dostęp 2019-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-23)]. (pol.).
  14. ↑ Gacek 2005 ↓, s. 40.
  15. ↑ Robert Spałek: Agenci w balonach – mniej znany aspekt „wojny balonowej”. ipn.gov.pl. (pol.).
  16. ↑ Kudasiewicz 2003 ↓, s. 8.
  17. ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 37.
  18. ↑ Henryk Nowakowski. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2021-03-31]. (pol.).
  19. ↑ Bonifacy Osiński. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2020-01-07]. (pol.).
  20. ↑ Gacek 2005 ↓, s. 68.
  21. ↑ Gacek 2005 ↓, s. 15.
  22. ↑ Gacek 2005 ↓, s. 69.
  23. ↑ Gacek 2005 ↓, s. 20.
  24. ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wewnętrznych nr 077 z dnia 17.04.1991.

Bibliografia

edytuj
  • Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
  • Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
  • Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
  • Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
  • Sławomir Żurawlow, Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011.
  • Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X. 
  • Zespół Wydziału Prezydialnego Śląskiego OSG (A.B.): Straż Graniczna od 1991–Śląski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2016-12-27]. (pol.).
  • Archiwum Straży Granicznej, DWOP, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946.
  • Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
  • Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
  • Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Strażnica_WOP_Pogwizdów&oldid=74996469”