Stodoła
Stodoła – budynek w gospodarstwie rolnym przeznaczony do przechowywania zebranego zboża (najczęściej w postaci snopków), siana i słomy (luzem lub sprasowanej). W stodole wykonywano omłoty zboża, przechowywano narzędzia i pojazdy rolnicze. Często był to największy budynek na terenie gospodarstwa.
Charakterystyka
edytujStodoły stawiono w głębszej części zagrody, a w niektórych wsiach także poza zabudowaniami mieszkalnymi ze względu na ryzyko pożarów. Na Śląsku, Lubelszczyźnie, Pogórzu Karpackim i Pomorzu Zachodnim front stodoły znajdował się w części szczytowej, przy czym na Pogórzu zwykle umiejscawiano stodoły na zboczach wzniesień. Na terenie Czech, Moraw, Słowacji i na pograniczu śląsko-małopolskim stawiano stodoły na planie sześcio- lub ośmioboku. W Polsce częstym typem były stodoły o konstrukcji sumikowo-łątkowej i wieńcowej, z dachami dwu- lub czterospadowymi, przy czym od XIX wieku zaczął dominować dach dwuspadowy[1].
Dawne stodoły charakteryzowały się trójdzielnym podziałem: boisko przeznaczone do prac, pokryte zazwyczaj klepiskiem i dlatego często nazywane klepiskiem, oraz położone po obu stronach sąsieki (zasieki) przeznaczone do przechowywania zboża słomy i siana. Charakterystycznym elementem stodół były zasiecznice, ściany z otworem, poprzez który umieszczano snopki w sąsiekach[2]. Klepisko od zasieków oddziałały przegrody z desek lub bali. Na Kurpiach taka przegroda nazywana była dylowaniem lub zasiecznicą[3]. W małych gospodarstwach budowano stodoły składające się z dwóch pomieszczeń, tj. sąsieka i boiska, w większych znajdowały się nawet cztery sąsieki przedzielone boiskami[4]. W karpackich zagrodach jednobudynkowych stodoła składająca się z klepiska i strychu dzieliła wspólny dach z izbą mieszkalną i stajnią[5]. Znane są również stodoły, w których po jednej stronie boiska znajdował się sąsiek, natomiast po drugiej komora lub obora. Niektóre ze stodół, obok boiska i dwóch sąsieków, miały wydzielone pomieszczenie użytkowane jako wozownia. Na zewnętrznej dłuższej ścianie stodoły mieściły się wystylizowane haki przeznaczone do przechowywania drabin wozów. Drabiny umieszczone w ten sposób pod okapem stodoły były chronione przed przegniciem w czasie sezonu jesienno-zimowego.
W budynku stodoły, w jednym ze szczytów, wyodrębnia się czasami, za pomocą ścian pełnych z ewentualnymi drzwiami lub bramą, pomieszczenie ze stropem, przeznaczonym na niedużą oborę dla bydła. Na powstałej w ten sposób antresoli, otwartej od strony głównej przestrzeni stodoły, przechowuje się siano lub słomę. Bezpośrednie połączenie przez drzwi lub bramę, wydzielonej w ten sposób obory z zasadniczą częścią stodoły, ułatwia wykonywanie czynności związanych z przygotowaniem i podawaniem paszy. Taka forma dotyczy zwykle małych gospodarstw z niewielką hodowlą do kilku sztuk bydła.
W stodołach przechowywano różne narzędzia, np. cepy, które wieszano na kołku w ścianie przy bramie do stodoły, zwanej na Kurpiach wierzeją. W stodole trzymano proste urządzenia do cięcia słomy na sieczkę zwane ladami oraz drewniane szufle i okrągłe sito, tzw. przetak[6].
Tradycyjne kurpiowskie stodoły można oglądać m.in. w Zagrodzie Kurpiowskiej w Kadzidle i Skansenie im. Adama Chętnika w Nowogrodzie[7].
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Czerwiński 2008 ↓, s. 87-91.
- ↑ Czerwiński 2008 ↓, s. 91.
- ↑ Iwona Choroszewska-Zyśk i inni red., Encyklopedia kurpiowska: fakty i ciekawostki, Ostrołęka: Związek Kurpiów, 2021, s. 166, ISBN 978-83-963465-0-6 [dostęp 2024-07-26] (pol.).
- ↑ Czerwiński 2008 ↓, s. 88.
- ↑ Czerwiński 2008 ↓, s. 87.
- ↑ Dawne zagrody wiejskie w Wachu [online], www.historia.kurpie.com.pl [dostęp 2024-07-26].
- ↑ Mirosław Grzyb i inni, Pokochaj Kurpie: polsko-angielski przewodnik turystyczny = Fall in love with Kurpie: Polish-English tourist guide, Myszyniec: Związek Stowarzyszeń "Kurpsie Razem", 2020, s. 14, ISBN 978-83-935295-5-1 [dostęp 2024-07-26].
Bibliografia
edytuj- Tomasz Czerwiński: Budownictwo ludowe w Polsce. Warszawa: Muza, 2008, seria: Ocalić od zapomnienia. ISBN 978-83-7495-574-4.