SMS Cöln (1916)
SMS Cöln – niemiecki krążownik lekki (według oryginalnej nomenklatury mały krążownik – kleiner Kreuzer) z okresu I wojny światowej, pierwsza jednostka typu Cöln. Został zwodowany 5 października 1916 roku w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu. Jego budowę zakończono ponad rok później, w styczniu 1918 r. Wraz z siostrzanym „Dresdenem” były ostatnimi dwoma krążownikami lekkimi zbudowanymi dla Kaiserliche Marine: osiem siostrzanych okrętów zostało złomowanych na różnych etapach budowy. Krążowniki tego typu były powiększoną i ulepszoną wersją typu Königsberg.
.jpg)
| |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia |
Blohm & Voss, Hamburg |
| Wodowanie |
5 października 1916 |
 Kaiserliche Marine
| |
| Wejście do służby |
17 stycznia 1918 |
| Los okrętu |
samozatopiony 21 czerwca 1919 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
7486 t |
| Długość |
155,5 m |
| Szerokość |
14,2 m |
| Zanurzenie |
6,01 m |
| Napęd | |
| turbiny parowe, 31 000 KM | |
| Prędkość |
27,5 węzła |
| Zasięg |
5500–6000 Mm przy 12 w. |
| Uzbrojenie | |
| 8 dział kal. 150 mm 3 działa plot. kal. 88 mm 4 wyrzutnie torped kal. 600 mm do 200 min morskich | |
Okręt był drugim w historii Kaiserliche Marine noszącym tę nazwę, pierwszy „Cöln” został zatopiony w czasie pierwszej bitwy koło Helgolandu w 1914 roku. Wszedł do służby we flocie niemieckiej dziesięć miesięcy przed zakończeniem I wojny światowej. W rezultacie jego służba była krótka, przez co nie brał udziału w walkach. Uczestniczył w operacjach floty w pobliżu Norwegii, mających na celu zaatakowanie brytyjskich konwojów płynących do Skandynawii, ale nie doszło do spotkania wroga i jednostki wróciły do portu. Krążownik miał uczestniczyć w ostatniej próbie nawiązania walki w ostatnich dniach wojny, ale bunt w Wilhelmshaven zmusił admirałów Reinharda Scheera i Franza von Hippera do odwołania operacji. Okręt został internowany w Scapa Flow i 21 czerwca 1919 roku samozatopiony przez niemiecką załogę wraz z innymi okrętami na rozkaz kontradmirała Ludwiga von Reutera. Podczas gdy wiele jednostek zostało podniesionych z dna, „Cöln” nigdy nie został wydobyty i zezłomowany.
Opis konstrukcji
edytuj„Cöln” miał 155,5 m długości całkowitej (149,8 m na konstrukcyjnej linii wodnej), szerokość 14,2 m oraz zanurzenie 6,01 m na dziobie a 6,43 m na rufie, przy wyporności pełnej 7486 ton[1]. Jego system napędowy składał się z dwóch zespołów turbin parowych typu Marine o łącznej mocy 31 000 KM zasilanych przez osiem kotłów typu Marine opalanych węglem oraz sześć podobnych, opalanych paliwem płynnym. Zapewniał on prędkość maksymalną 27,5 węzła i zasięg około 5500[2] – 6000 mil morskich przy prędkości ekonomicznej 12 węzłów[1].
Krążownik był uzbrojony w osiem dział 15 cm SK L/45 na pojedynczych podstawach. Dwa działa były umieszczone obok siebie na pokładzie nadbudówki dziobowej (co odróżniało go od pozostałych jednostek typu[1]), cztery były ulokowane na śródokręciu – po dwa na burcie, dwa w superpozycji na rufie[3]. Działa te strzelały pociskami o wadze 45,3 kg z prędkością wylotową 820 m/s. Przy maksymalnym kącie podniesienia 30° miały donośność 17 600 m[4]. Zapas amunicji wynosił 1040 pocisków, po 130 na działo. „Cöln” był także uzbrojony w trzy działa przeciwlotnicze 8,8 cm L/45 zamontowane na śródokręciu za kominami, jedno z nich zostało zdemontowane w 1918 roku[1]. Uzbrojenie jednostki uzupełniały cztery (po dwie na burcie) zainstalowane na pokładzie na śródokręciu pojedyncze obrotowe wyrzutnie torpedowe kal. 60 cm z zapasem ośmiu torped[2]. Okręt mógł także przewozić do 200 (według innego źródła 120[2]) min morskich. Krążownik był zabezpieczony burtowym pasem pancernym o grubości 60 mm na śródokręciu. Wieża dowodzenia miała ściany pancerne o grubości 100 mm. Płyty pokładu pancernego miały grubość 60 mm[1].
Służba
edytuj„Cöln” został zamówiony pod prowizoryczną nazwą „Ersatz Ariadne” (jako następca zatopionego w 1915 roku krążownika pancernopokładowego „Ariadne”). Jego stępkę położono w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu w 1915 roku (numer stoczniowy 247). Został zwodowany 5 października 1916 roku, wszedł do służby 17 stycznia roku 1918[1].
Po wejściu do linii pod dowództwem Ericha Raedera (17 stycznia – październik 1918 roku) „Cöln” i później „Dresden” dołączyły do głównych sił floty[5][6]. Zostały przydzielony do 2. Grupy Rozpoznawczej, wraz z krążownikami „Königsberg”, „Pillau”, „Graudenz”, „Nürnberg” i „Karlsruhe”[7]. Okręty brały udział w operacji głównych sił floty w rejonie Norwegii w dniach 23–24 kwietnia 1918. 1. i 2. Grupy Rozpoznawcze, wraz z 2. Flotyllą Torpedowców, miały zaatakować silnie broniony brytyjski konwój do Norwegii, reszta floty niemieckiej płynęła w odwodzie[8]. Niemcom nie udało się zlokalizować konwoju, który w rzeczywistości przepłynął akwen dzień przed wyjściem z portów floty niemieckiej. W rezultacie admirał Reinhard Scheer przerwał operację i wrócił do portu[9].
W październiku „Cöln” wraz z resztą 2. Grupy Rozpoznawczej miał prowadzić ostatni atak na brytyjską flotę. „Cöln”, „Dresden”, „Pillau” i „Königsberg” miały atakować statki handlowe w estuarium Tamizy, podczas gdy reszta Grupy miała w celu odciągnięcia brytyjskiej Grand Fleet bombardować cele we Flandrii[7]. Dowódca floty, Großadmiral Reinhard Scheer, zamierzał nie zważając na ewentualne straty zadać jak najwięcej ciosów brytyjskiej flocie, by uzyskać lepszą pozycję negocjacyjną dla Niemiec[10]. Rankiem 29 października 1918 roku został wydany rozkaz wypłynięcia z Wilhelmshaven kolejnego dnia. W nocy 29 października marynarze z pancernika „Thüringen”, a później z innych okrętów zbuntowali się przeciwko tej, w istocie samobójczej, misji[11]. Niepokoje zmusiły Hippera i Scheera do anulowania operacji[12]. Gdy cesarz Wilhelm II został poinformowany o sytuacji, powiedział: „Nie mam już marynarki”[13].
Po kapitulacji Niemiec w listopadzie 1918 roku większość okrętów głównych sił niemieckich, pod dowództwem kontradmirała Ludwiga von Reutera, została internowana w brytyjskiej bazie marynarki w Scapa Flow. „Cöln” znajdował się wśród internowanych jednostek[12]. W czasie podróży do brytyjskiej bazy kapitan powiadomił dowódcę floty, że jedna z turbin parowych okrętu ma uszkodzony skraplacz. Reuter rozkazał innemu krążownikowi lekkiemu pozostać z uszkodzoną jednostką, w razie gdyby ta wymagała holowania[14]. Pomimo problemów z napędem krążownik dotarł do portu, jako ostatni z okrętów niemieckich[15]. Flota pozostawała zakładnikiem w czasie negocjacji, które zakończyły się traktatem wersalskim. W trakcie pobytu na internowaniu Ludwig von Reuter coraz wyraźniej zdawał sobie sprawę, że powrót choćby części powierzonych mu okrętów do kraju jest niemożliwy. W związku z tym i w obliczu zbliżającego się dnia wygaśnięcia obowiązywania zawieszenia broni, niemiecki dowódca zdecydował się postąpić zgodnie z rozkazem cesarza, mówiącym, że żaden niemiecki okręt nie może się dostać w ręce wroga[16]. Rankiem 21 czerwca brytyjska flota opuściła Scapa Flow, by przeprowadzić manewry. O 11:20 Reuter przekazał rozkaz do swoich jednostek[17]. „Cöln” zatonął o 13:50 i nigdy nie został podniesiony i zezłomowany, w przeciwieństwie do większości okrętów[1]. Jego wrak leży do dziś na dnie Scapa Flow na głębokości około 30 metrów. Jest popularnym obiektem wśród nurków[18].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Gröner, s. 142–143.
- ↑ a b c Trubicyn, s. 62–63.
- ↑ Gardiner & Gray, s. 163.
- ↑ Gardiner & Gray, s. 140.
- ↑ Hildebrand, Röhr i Steinmetz, s. 182.
- ↑ Herwig, s. 205.
- ↑ a b Woodward, s. 116.
- ↑ Halpern, s. 418.
- ↑ Halpern, s. 419.
- ↑ Tarrant, s. 280–281.
- ↑ Tarrant, s. 281–282.
- ↑ a b Tarrant, s. 282.
- ↑ Herwig, s. 252.
- ↑ van der Vat, s. 119.
- ↑ van der Vat, s. 128–129.
- ↑ Freivogel, cz. I.
- ↑ Herwig, s. 256.
- ↑ Wood, s. 86.
Bibliografia
edytuj- Zvonimir Freivogel. Koniec potęgi morskiej Cesarskich Niemiec. Samozatopienie Hochseeflotte w Scapa Flow. „Okręty Wojenne”. 41 (6/2000) i 46 (1/2001). ISSN 1231-014X.
- Robert Gardiner, Randal Gray (red.): Conway's All the World's Fighting Ships 1906–1921. London: 1986. ISBN 0-85177-245-5.
- Erich Gröner, Dieter Jung, Martin Maass: Die deutschen Kriegsschiffe 1815−1945. Band 1: Panzerschiffe, Linienschiffe, Schlachtschiffe, Flugzeugträger, Kreuzer, Kanonenboote. München: Bernard & Graefe Verlag, 1982. ISBN 3-7637-4800-8.
- Paul G. Halpern: A Naval History of World War I. Abingdon: Routledge, 2003. ISBN 1-85728-498-4.
- Holger Herwig: „Luxury” Fleet: The Imperial German Navy 1888–1918. Abingdon, NY: Humanity Books, 1980. ISBN 1-57392-286-2.
- Hans H. Hildebrand, Albert Röhr, Hans-Otto Steinmetz: Die Deutschen Kriegsschiffe. Band 2. Ratingen: Mundus Verlag, 1993.
- V.E. Tarrant: Jutland: The German Perspective. A New View of the Great Battle, 31 May, 1916. London: 2001. ISBN 0-304-35848-7.
- С.Б. Трубицын: Легкие крейсера Германии. (S.B. Trubicyn: Liegkije kriejsiera Giermanii). Sankt-Petersburg: 1997.
- Dan Van der Vat: The Grand Scuttle: The Sinking of the German Fleet at Scapa Flow in 1919. Edinburgh: Birlinn Ltd., 2007. ISBN 978-1-84341-038-6.
- Lawson Wood: The Bull & The Barriers: The Wrecks of Scapa Flow. Stroud: Tempus Publishing, 2002. ISBN 0-7524-1753-3.
- David Woodward: The Collapse of Power: Mutiny in the High Seas Fleet. London: Arthur Baker Ltd., 1973. ISBN 0-213-16431-0.