Wikipedia

Religia w Bydgoszczy

Religia w Bydgoszczy – artykuł przedstawia listę i historię działalności wspólnot wyznaniowych działających na terenie Bydgoszczy.

Matka Boża Pięknej Miłości w Bydgoszczy
Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Bydgoszczy
Kościół Świętych Polskich Braci Męczenników w Bydgoszczy

W Bydgoszczy znajduje się blisko 60 obiektów sakralnych, w tym 43 kościoły katolickie. 19 świątyń wpisanych jest do rejestru zabytków. Na terenie miasta znajdują się cztery sanktuaria katolickie, droga krzyżowa w Dolinie Śmierci w formie „Golgoty XX wieku”, a także liczne cmentarze. Trzy wizerunki maryjne znajdujące się w bydgoskich świątyniach doznały koronacji:

Bydgoszcz jest stolicą diecezji bydgoskiej kościoła rzymskokatolickiego, należącej do metropolii gnieźnieńskiej. W Bydgoszczy znajdują się też ośrodki innych wyznań, m.in. cerkiew prawosławna, rozliczne kościoły wyznań ewangelickich, a także muzułmańskie i hinduistyczne gminy wyznaniowe.

Tradycje

edytuj
Osobne artykuły: Historia kultu religijnego w Bydgoszczy i Parafia farna w Bydgoszczy.

Pierwszy kościół na terenie obecnego miasta Bydgoszczy powstał w XII wieku. Był to kościół pw. św. Marii Magdaleny w Wyszogrodzie. Plebana Jana zapisano w źródłach w 1198 r.[2] Bydgoski kościół grodowy św. Idziego wzniesiono w XIII wieku[3]. Po lokacji miasta w 1346 r. istniała bydgoska parafia, która aż do 1920 r. znajdowała się w centrum historii bydgoskiego kościoła.

Kościoły bydgoskie

edytuj
Osobny artykuł: Obiekty sakralne w Bydgoszczy.

Na terenie Bydgoszczy znajduje się ponad 60 obiektów kultu religijnego. 45 z nich to kościoły rzymskokatolickie, z czego:

  • 4[4] pochodzą z okresu przed 1772 r. (kolejnych 7 już nie istnieje)
  • 10 z okresu zaborów 1772–1920 r.
  • 5 z okresu międzywojennego 1920–1939 r.
  • 26 zbudowanych (bądź budowa została rozpoczęta) po 1939 r.

Burze dziejowe przetrwały trzy świątynie gotyckie, których geneza sięga czasów staropolskich. Najstarszym i najokazalszym z nich jest katedra św. Marcina i Mikołaja (1466), a ponadto kościół pobernardyński (1552) i kościół klarysek (1615).

Szeroko reprezentowany wśród świątyń bydgoskich jest styl neogotyku. Dotyczy on świątyń ewangelickich, wznoszonych w XIX i na początku XX wieku, przekształconych po 1945 r. w kościoły katolickie. Na początku XX wieku i w dwudziestoleciu międzywojennym wzniesiono ponadto pięć świątyń katolickich w stylu neobaroku. Dwie wśród nich reprezentują styl baroku klasycyzującego o skromniejszej formie zewnętrznej. Poza tym wiele kościołów bydgoskich posiada neobarokowe wnętrza przy zachowaniu neogotyckiej formy zewnętrznej.

Po 1975 r. powstało w Bydgoszczy kilkadziesiąt świątyń katolickich. Niektóre z nich wyróżniają się monumentalną formą oraz wystrojem. Wśród protestanckich świątyń znajdujących się w Bydgoszczy należą, m.in.

Kościoły Rzymskokatolickie

edytuj

Sanktuaria w Bydgoszczy i okolicy

edytuj

W Bydgoszczy znajdują się obecnie cztery sanktuaria katolickie. Jedno z nich zlokalizowane w katedrze ma staropolski charakter, gdyż czczony jest w nim od kilkuset lat słynący łaskami, gotycki wizerunek Madonny. Pozostałe sanktuaria ustanowiono po 2000 r. Dwa z nich mają charakter martyrologiczny, w nawiązaniu do życzenia papieża Jana Pawła II, który podczas mszy św. na bydgoskim lotnisku 7 czerwca 1999 r. wezwał do upamiętnienia męczenników, którzy oddali życie za wiarę. Ostatnim sanktuarium jest kaplica Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej wykonana według wzoru obowiązującego w Ruchu Szensztackim.

Wiele miejsc kultu religijnego o staropolskiej tradycji znajduje się poza tym w okolicy miasta, zarówno w diecezji bydgoskiej, jak i gnieźnieńskiej, pelplińskiej i toruńskiej.

Sanktuaria w Bydgoszczy:

Nr Sanktuarium Obiekt kultu Początki Zasięg Uwagi
1. Sanktuarium Matki Bożej Pięknej Miłości Matka Boża Pięknej Miłości w Bydgoszczy
Matka Boża Szkaplerzna 		XVI wiek ponaddiecezjalny Strona
2. Sanktuarium Nowych Męczenników Relikwie Świętych Polskich Braci Męczenników, ks. Jerzego Popiełuszki i papieża Jana Pawła II 7 czerwca 2000 diecezjalny Strona
3. Sanktuarium Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej kaplica Ruchu Szensztackiego 2000 ponaddiecezjalny Strona
4. Sanktuarium Królowej Męczenników, Kalwaria bydgoska – Golgota XX wieku Dolina Śmierci – miejsce kaźni i martyrologii Polaków 2008 diecezjalny Strona Strona

Madonny Bydgoskie

edytuj
Osobne artykuły: Obraz Matki Bożej Pięknej Miłości w Bydgoszczy i Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Bydgoszczy.

Kluczowym obiektem kultu kościoła katolickiego w Bydgoszczy jest unikatowy, gotycki obraz maryjny, od XVI wieku uznawany za cudowny. Historyk sztuki prof. Tadeusz Dobrowolski stwierdził, że, „jest to najpiękniejsza ze wszystkich znanych polskich podobizn Dziewicy”. Obraz wystawił starosta bydgoski Jan Kościelecki wraz z ołtarzem jako wotum za zakończoną wojnę trzynastoletnią. Wzrastający kult maryjny znalazł uwieńczenie w XX wieku w postaci podwójnej koronacji obrazu: 29 maja 1966 r. przez prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego podczas obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski oraz jubileuszu 500-lecia intronizacji obrazu w bydgoskiej farze, jak również 7 czerwca 1999 r. przez papieża Jana Pawła II podczas jego wizyty apostolskiej w Bydgoszczy[5]. Madonna Bydgoska uznawana jest od czasów staropolskich za patronkę miasta. Papież potwierdził to, uznając ją obok biskupa Michała Kozala patronką diecezji bydgoskiej.

Drugim czczonym wizerunkiem maryjnym w bydgoskim kościele katedralnym jest obraz Matki Bożej Szkaplerznej, pochodzący z ok. 1700 r. Wizerunek ten znajdował się w kościele karmelitów bydgoskich, a po jego zburzeniu w 1822 r., został przeniesiony wraz z całym ołtarzem do kościoła farnego. Obraz był koronowany w czasach zamierzchłych, a jego ponownej koronacji dokonał w 2001 r. arcybiskup gnieźnieński Henryk Muszyński. Jest kluczowym obiektem kultu bardzo rozbudowanego zwłaszcza w XVII-XIX wieku Bractwa Szkaplerznego w Bydgoszczy.

Sanktuarium Nowych Męczenników

edytuj
Osobny artykuł: Kościół Świętych Polskich Braci Męczenników w Bydgoszczy.
 
Kamienie pamięci w Sanktuarium Nowych Męczenników

Sanktuarium Nowych Męczenników przy kościele pw. św. Polskich Braci Męczenników na Wyżynach powstało 7 czerwca 2000 r. w odpowiedzi na apel papieża Jana Pawła II upamiętnienia wszystkich bezimiennych męczenników za wiarę, którą wyraził podczas mszy św. na bydgoskim lotnisku 7 czerwca 1999 r. Świątynia, której inicjatorem był osobiście prymas Polski kard. Stefan Wyszyński powstała w ogromnych trudnościach, jakie piętrzyły władze państwowe, przy wielkiej determinacji wiernych. Według zamysłu prymasa: „Świątynia ta ma upamiętniać po wieczne czasy wszystkich bezimiennych Polaków, którzy oddawali swoje życie za wiarę i ojczyznę, a nie zostali wyniesieni na ołtarze.”

Gmach kościoła o zabudowie 3,5 tys. m² zbudowano społecznie rękami ochotników w latach 1976–1982 i konsekrowano w 1986. Od samego początku istnienia, świątynia stała się ośrodkiem myśli patriotycznej związanej z męczeństwem narodu polskiego. W latach 80. XX w. była kościołem, w którym ludzie wiary owiani duchem „Solidarności” modlili się za Ojczyznę.

W dniu 19 października 1984 r. w tej świątyni Ks. Jerzy Popiełuszko odprawił ostatnią mszę św. i różaniec, w czasie którego prowadził rozważania. Po tym nabożeństwie w czasie drogi do Warszawy został zatrzymany i zamordowany przez oficerów SB.

Świątynia-sanktuarium posiada kilkanaście kaplic, dokumentujących polskich męczenników, a także pamiątki po Janie Pawle II i prymasie Wyszyńskim. Wokół kościoła znajdują się pomniki, szańce, symboliczne groby oraz tablice upamiętniające bohaterów walki o wolną Polskę. Rosną także dwa dęby jubileuszowe nazwane imieniem polskiego papieża oraz „prymasa tysiąclecia”.

Sanktuarium Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej

edytuj
Osobny artykuł: Sanktuarium Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej w Bydgoszczy.
 
Szensztackie Sanktuarium Zawierzenia w Bydgoszczy

Wzniesione jako dar Roku Jubileuszowego 2000 w spokojnym leśnym zakątku na krawędzi doliny Brdy w okolicy osiedla Piaski. Kaplica stanowi Sanktuarium Zawierzenia Ruchu Szensztackiego. Jej położenie i forma zewnętrzna jest ściśle określona – stanowi kopię kaplicy w Schönstatt (Vallendar k. Koblencji), w której miało miejsce założenie Ruchu Szensztackiego i położona jest jak wszystkie sanktuaria tego typu[6] – w miejscu ustronnym, malowniczym krajobrazowo, sprzyjającym wyciszeniu i refleksji. We wnętrzu znajduje się barokowy ołtarz z obrazem Matki Bożej, figury Apostołów Piotra i Pawła oraz figura św. Michała Archanioła.

Matka Boża przedstawiana na obrazie w sanktuarium szensztackim czczona jest pod tytułem: Matka Boża Trzykroć Przedziwna (łac. Mater Ter Admirabilis) jako Matka i Wychowawczyni nowego człowieka i nowej wspólnoty według nauki Ewangelii.

Sanktuarium Kalwarii Bydgoskiej

edytuj
 
„Brama do Nieba” w Sanktuarium Królowej Męczenników, Kalwaria bydgoska – Golgota XX wieku
Osobny artykuł: Sanktuarium Królowej Męczenników, Kalwaria bydgoska – Golgota XX wieku.

Sanktuarium zostało erygowane w 7 października 2008 r. i stanowi je bazylika mniejsza pw. Matki Bożej Królowej Męczenników oraz droga krzyżowa w Dolinie Śmierci. Kalwaria Bydgoska powstała w latach 2003–2009 jako wielosegmentowy pomnik rzeźbiarsko-przestrzenny. 13 stacji Golgoty jest wykonanych w formie metalowych krzyży, zaś główny monument – stacja XII (śmierć na Krzyżu) ma charakter wysokiej, 24-metrowej ściany, nawiązującej do Ściany Płaczu w Jerozolimie, zbudowanej z 716 modułów greckich krzyży. Najważniejszym elementem jest wizerunek Chrystusa Zwycięskiego w ażurowym krzyżu otoczonym przez mniejsze, symbolizujące męczenników z Doliny Śmierci.

Cały kompleks Golgoty XX wieku znajduje się w naturalnym, leśnym wąwozie, ze ścieżkami spacerowymi biegnącymi na wzgórze i ku monumentalnemu pomnikowi. Od 2001 r. organizowane są tu misteria Męki Pańskiej z udziałem setek aktorów i wielotysięcznej publiczności.

 
Niektóre zabytkowe kościoły bydgoskie: Katedra – sanktuarium Matki Bożej Pięknej Miłości, pobernardyński, Klarysek, św. Mikołaja, św. Piotra i Pawła, św. Jana Apostoła, Chrystusa Zbawiciela, św. Andrzeja Boboli, św. Józefa Rzemieślnika, Najświętszego Serca Jezusa, Świętej Trójcy, Miłosierdzia Bożego, Matki Bożej Królowej Polski, św. Wojciecha, św. Stanisława, Bazylika Mniejsza św. Wincentego a’Paulo.

Inne sanktuaria w okolicy Bydgoszczy

edytuj

Sanktuaria w okolicy Bydgoszczy:

Nr Sanktuarium Świątynia Obiekt kultu Początki Diecezja Uwagi Zdjęcie
1. Sanktuarium Maryjne w Górce Klasztornej Kościół Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej Obraz Matki Boskiej Góreckiej 1079 bydgoska najstarszy ośrodek kultu maryjnego w Polsce Strona
 
2. Sanktuarium Krzyża Świętego w Kcyni Parafia Wniebowzięcia NMP w Kcyni Figura Pana Jezusa Ukrzyżowanego XVI wiek bydgoska w zespole pokarmelickim w Kcyni; oprócz cudownego Krucyfiksu, kluczowym zabytkiem są naturalnej wielkości malowidła ścienne drogi krzyżowej – Kalwaria Strona
 
3. Sanktuarium Najświętszej Maryi Panny Królowej Krajny w Byszewie Kościół Świętej Trójcy w Byszewie Obraz Matki Boskiej Królowej Krajny XVI wiek pelplińska sanktuarium regionalne Krajny, położone na przesmyku między jeziorami Rynny Byszewskiej
 
4. Sanktuarium Matki Bożej Uzdrowienia Chorych w Topolnie Parafia Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Topolnie Obraz Matki Bożej XVII wiek pelplińska zabytkowy kościół z XVII w. położony u podnóża doliny Wisły Strona
 
5. Sanktuarium Matki Bożej Królowej Miłości i Pokoju w Markowicach zwanej również Panią Kujaw Parafia Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Markowicach Figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem 1630 gnieźnieńska sanktuarium regionalne, klasztor i niższe seminarium duchowne misjonarzy Oblatów Strona
 
6. Sanktuarium Maryjne w Pieraniu Parafia św. Mikołaja Biskupa Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej w Pieraniu Obraz Matki Bożej Łaskawej 1722 gnieźnieńska zabytkowy kościół drewniany Strona
 
7. Kalwaria w Pakości Parafia Pana Jezusa Ukrzyżowanego i Matki Bożej Bolesnej w Pakości-Kalwaria Kalwaria Pakoska 1628 gnieźnieńska kompleks składający się z 25 kaplic, z których dwie, wybudowane przed rokiem 1647, zachowały się do czasów obecnych, zaś pozostałe pochodzą z przełomu XVII i XVIII w. Strona
 
8. Sanktuarium Matki Boskiej Częstochowskiej w Świeciu Parafia Matki Bożej Częstochowskiej i św. Stanisława w Świeciu Obraz Matki Bożej pelplińska fara w Świeciu
 
9. Sanktuarium Marki Bożej Bolesnej w Chełmnie Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie Obraz Matki Bożej 1649 toruńska kościół archiprezbiterialny, fara, najokazalszy z siedmiu istniejących gotyckich kościołów Chełmna Strona
 
10. Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej w Grudziądzu Kościół św. Mikołaja w Grudziądzu Obraz Matki Bożej XVII wiek toruńska kościół kolegiacki, widoczny w elewacji Grudziądza od strony Wisły; odbudowany po zniszczeniu w 1945 r. Strona
 
11. Sanktuarium Maryjne w Rywałdzie Parafia św. Sebastiana i Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Rywałdzie Figura Matki Bożej z Dzieciątkiem XV wiek toruńska figura należy do gotyckich „Pięknych Madonn Tronujących”; powstała na przełomie XIV i XV w. Strona
 
12. Sanktuarium Matki Bożej Brzemiennej w Wąbrzeźnie Parafia św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Wąbrzeźnie Obraz Matki Bożej 1685 toruńska fara w Wąbrzeźnie Strona
 
13. Sanktuarium karmelitańskie w Oborach Kościół Matki Boskiej Bolesnej w Oborach Pietà – Figura Matki Bożej Bolesnej 1627 płocka figura powstała na początku XV w. w klasztorze karmelitów w Bydgoszczy; do Obór została przewieziona w 1605 r., a od 1627 r. pozostała tu na stałe; czczona jest pod tytułem Patronki Ziemi Dobrzyńskiej Strona
 

Parafie rzymskokatolickie

edytuj
 
Katedra bydgoska

W 2010 r. znajdowało się w Bydgoszczy 41 parafii rzymskokatolickich (łącznie z parafią garnizonową) zgrupowanych w 6 miejskich dekanatach. Najstarszą z nich jest parafia farna, erygowana w 1346 r. i do 1924 r. jedyna w mieście. W przeddzień wybuchu II wojny światowej znajdowało się w mieście 6 parafii, zaś w 1946 r. zwiększono ich liczbę do 12. Gwałtowny rozwój sieci parafii nastąpił w latach 80. i 90. XX w.[7]

Największymi parafiami w mieście liczącymi po 20–25 tys. osób są:

Diecezja bydgoska

edytuj
Osobny artykuł: Diecezja bydgoska.

25 marca 2004 papież Jan Paweł II utworzył diecezję bydgoską kościoła rzymskokatolickiego, obejmującą miasto Bydgoszcz oraz częściowo obszary etnograficznych krain: Krajny i Pałuk, na obszarze województw: kujawsko-pomorskiego i wielkopolskiego. Wchodzi ona w skład metropolii gnieźnieńskiej obok diecezji gnieźnieńskiej i włocławskiej.

Diecezja bydgoska rozciąga się na terenie ok. 5200 km². Zamieszkuje ją ok. 590 tys. wiernych, z czego dwie trzecie to mieszkańcy Bydgoszczy. Diecezja została podzielona na 15 dekanatów ze 145 parafiami: 39 parafii typowo miejskich, 24 miejsko-wiejskie i 82 wiejskie. W duszpasterstwie pracuje 383 kapłanów, z czego 279 to kapłani diecezjalni. Na terenie diecezji znajduje się 9 zgromadzeń zakonnych męskich i 14 żeńskich. Badania z 2004 r. wykazały, że do komunii wielkanocnej przystępuje ok. 80 proc. wiernych, a ok. połowa co niedzielę uczestniczy we mszy świętej[8].

Parafie greckokatolickie

edytuj

W 2017 roku, ze względu na duży przyrost imigrantów z zachodniej Ukrainy, przede wszystkim wojennych, biskup eparchialny wrocławsko-gdański Włodzimierz Juszczak erygował najpierw duszpasterstwo, a następnie od 2018 r. parafię greckokatolicką pw. Archistratega Michała w Bydgoszczy. Jej proboszczem jest ksiądz Roman Narytnyk. Parafia korzysta z gościnności proboszcza bazyliki św. Wincentego a Paulo, jej nabożeństwa odbywają się w tamtejszej bocznej kaplicy, a czasem w kościele głównym[9][10].

Szkoły wyższe

edytuj

Na terenie diecezji funkcjonuje kilka wyższych szkół teologicznych:

Zakony

edytuj

Zakony w Bydgoszczy[11][12]:

Nr Zakon Data sprowadzenia Data kasacji lub przeniesienia Świątynia Uwagi
1. Klasztor Karmelitów 1398 1816 kościół Mariacki Karmelitów Fundacja należała do najstarszych w Polsce, obok Gdańska (1380) i Krakowa (1395).
2. Klasztor Bernardynów 1480 1829 kościół pobernardyński Trzeci konwent co do starszeństwa w Polsce po Krakowie (1453) i Warszawie.
3. Klasztor Klarysek 1615 1835 kościół Klarysek
4. Kolegium Jezuitów 1617, 1946 1780 kościół pojezuicki (do 1780), kościół św. Andrzeja Boboli (od 1946)
5. Duchacze 1920 kościół rektorski Ducha Świętego, kościół Ducha Świętego Siedziba polskiej prowincji zakonu, seminarium duchowne
6. Zgromadzenie Misji 1923 bazylika św. Wincentego à Paulo, kościół Zmartwychwstania Pańskiego konwent zbudował monumentalną świątynię w formie Panteonu w latach 1924–2002
7. Szarytki 1923 bazylika św. Wincentego à Paulo (od 1923), kościół św. Mikołaja (od 1930)
8. Elżbietanki 1923 kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy (od 1930), kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa, kościół św. Jadwigi siostry prowadzą przedszkole katolickie na Szwederowie. W 2021 rozebrano dawną siedzibę zgromadzenia przy ul. Obrońców Bydgoszczy 3[13]
9. Klaryski od wieczystej Adoracji 1925 kaplica sióstr Klarysek zakon klauzurowy
10. Zgromadzenie Maryi Niepokalanej 1945 katedra św. Marcina i Mikołaja
11. Michalici 1948 kościół św. Maksymiliana Kolbe dom zakonny przy ul. Grunwaldzkiej 178
12. Franciszkanki z Orlika 1960 1990 kościół Niepokalanego Poczęcia NMP
13. Karmelitanki Bose 1971 1975 kościół NMP z Góry Karmel przeniesione do domu zakonnego w Tryszczynie k. Bydgoszczy
14. Urszulanki 1978 kościół Świętych Polskich Braci Męczenników
15. Pasterki 1980 ok. 2000 kościół Matki Bożej Ostrobramskiej prowadzą Dom dla Samotnych Matek w Żołędowie, gdzie znajduje się dom zakonny
16. Werbistki 1983 kościół Matki Boskiej Królowej Męczenników (do ok. 2000 r.), kościół NMP z Góry Karmel (od ok. 2000 r.)
17. Nazaretanki 1985 kościół św. Jadwigi Królowej
18. Szensztacki Instytut Sióstr Maryi 1985 katedra św. Marcina i Mikołaja (do 2000 r.), sanktuarium Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej w Bydgoszczy (od 2000 r.) dom zakonny przy ul. Piaski 65
19. Salezjanie 1990 kościół św. Marka Ewangelisty prowadzą szkołę Collegium Salesianum
20. Kapucyni 1993 kościół Klarysek
21. Albertynki 1993 kościół św. Antoniego Padewskiego prowadzą kuchnię dla ubogich
 
Niektóre współczesne kościoły bydgoskie: Chrystusa Króla, Matki Bożej Fatimskiej, NMP Matki Kościoła, Przemienienia Pańskiego, św. Jadwigi Królowej, św. Krzyża, NMP z Góry Karmel, Zmartwychwstania Pańskiego, Świętych Polskich Braci Męczenników.

Pozostałe kościoły i wyznania chrześcijańskie

edytuj
 
Cerkiew św. Mikołaja
 
Polskokatolicki Kościół Zmartwychwstania Pańskiego
 
Ewangelicko-Augsburski Kościół Zbawiciela
 
Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w Bydgoszczy
 
Kościół Zboru Zielonoświątkowego „Betel”
 
Kościół Zboru Ewangelicznych Chrześcijan
 
Wnętrze Kaplicy Kościoła Chrześcijan Baptystów w Bydgoszczy

Oprócz Kościoła katolickiego w Bydgoszczy działa kilkanaście innych wyznań chrześcijańskich, zarówno prawosławnych, starokatolickich, protestanckich, jak i restoracjonistycznych.

Prawosławie

edytuj

Parafia prawosławna w Bydgoszczy powstała w 1923 r. (ok. 450 osób). Cerkiew mieściła się w baraku na zapleczu Szkoły Oficerskiej przy ul. Gdańskiej 76. W 1932 roku cerkiew przeniesiono do budynku przy ul. Marszałka Ferdynanda Focha 32. W 1951 roku parafię włączono do powstałej diecezji łódzko-poznańskiej. W latach 60. XX w. cerkiew przeniesiono do Kościoła Ewangelickiego przy ul. Poznańskiej. Od 1982 roku mieści się w zaadaptowanym budynku przy ul. Nowy Rynek 5[14].

Do prawosławnego dekanatu kujawsko-pomorskiego należą oprócz parafii w Bydgoszczy:

Starokatolicyzm

edytuj

Głównym reprezentantem ruchu starokatolickiego w Bydgoszczy jest Kościół polskokatolicki. Miejscowa parafia narodowokatolicka pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego powstała w 1925 roku. W 1946 roku parafii została przydzielona działka po niemieckojęzycznej gminie wyznaniowej Kościoła Nowoapostolskiego przy ulicy Jędrzeja i Jana Śniadeckich 36. Parafia przynależy do dekanatu pomorsko-warmińskiego polskokatolickiej diecezji warszawskiej.

W Bydgoszczy mieszka także niewielka diaspora Kościoła Starokatolickiego Mariawitów. Miejscowi mariawici, w ramach interkomunii, uczestniczą w życiu religijnym parafii polskokatolickiej. Najbliższą placówką mariawicką od Bydgoszczy jest Świątynia Miłosierdzia i Miłości w Płocku.

Protestantyzm

edytuj

W latach zaboru pruskiego 1772–1945 istotne znaczenie miało wyznanie ewangelickie. O ile w 1772 roku zamieszkiwały Bydgoszcz tylko dwie rodziny wyznania ewangelickiego, to w 1815 r. ewangelicy stanowili już ok. 60% ludności, a w okresie 1850–1920 ok. 75%. Dopiero pod koniec XIX wieku, dzięki osiedlającej się na przedmieściach miasta (Wilczak, Szwederowo) ludności polskiej, katolicy zwiększyli swą liczebność.

Pierwsza miejska fara ewangelicka powstała w 1787 roku[15] Tempo budowy świątyń ewangelickich znacznie przyspieszyło od lat 70. XIX wieku. W latach 1879–1914 na terenie obecnego obszaru miasta Bydgoszczy zbudowano dziewięć świątyń ewangelicko-unijnych, nie licząc kilkunastu w okolicy miasta[16]. W okresie międzywojennym istniało w Bydgoszczy 8 świątyń ewangelicko-unijnych (siedem parafii i superintendentura podległa konsystorzowi w Poznaniu), kaplica baptystów, dom modlitwy zboru adwentystów dnia siódmego, zbór metodystów, parafia ewangelicko-augsburska oraz staroluteranie, zielonoświątkowcy i irwingianie. W tym okresie Bydgoszcz stanowiła największą w Polsce placówkę kościoła ewangelicko-unijnego[17] i obok Poznania najbardziej dynamiczny ośrodek działalności niemieckich ewangelików[18]. Po 1945 roku pozostało sześć świątyń poewangelickich, z czego tylko jedna z nich służy obecnie parafii ewangelickiej. Pięć pozostałych kościołów protestanckich po wojnie przekazano katolikom[19][20][21].

Restoracjonizm

edytuj

Działalność kaznodziejską rozpoczęto w pierwszej dekadzie XX wieku. Przed rokiem 1906 działa tam niewielka grupa wyznawców[42][43]. W roku 1914 działała tu grupa 30 wyznawców. 14 i 15 sierpnia 1927 roku w sali Jabłonki przy Dolinie odbyło się pierwsze zgromadzenie w Bydgoszczy. Uczestniczyło w nim około 300 osób, w tym delegaci z Bydgoszczy i z innych miast Polski. Przemówienia wygłosiło 12 kaznodziejów. W Bydgoszczy zbór składał się z około 60 członków[44][45]. Kolejne zgromadzenia Świadków Jehowy odbyły się w latach późniejszych (m.in. w 1930 i 1932 roku[46]). Od roku 1982 rozpoczęto wynajmować na kongresy hale sportowe, a od następnego roku również stadiony sportowe. W latach 90. XX wieku Świadkowie Jehowy rozpoczęli budowę Sal Królestwa. Od 2012 roku rozpoczęto reorganizacje zborów, wskutek czego stały się one większe i lepiej zorganizowane, lecz ich liczba się zmniejszyła. W sierpniu 2013 roku wdrożono program świadczenia publicznego na terenie poszczególnych zborów z pomocą wózków z bezpłatną literaturą biblijną, a wkrótce również specjalne świadczenie publiczne przy wózkach z publikacjami biblijnymi na terenie wielkomiejskim obejmujące Stare Miasto. 7 czerwca 2015 roku w Bydgoszczy zakończyła naukę druga klasa Kursu dla Ewangelizatorów Królestwa w Polsce[47]. W Bydgoszczy działa 14 zborów: Błonie, Fordon, Leśne (w tym grupa języka angielskiego), Mariampol, Miedzyń, Migowy, Nowy Fordon, Północ, Prądy, Rosyjski, Śródmieście, Szwederowo, Ukraiński, Wyżyny.

  • Sala Królestwa (kompleks) – ul. Dworcowa 81A
  • Sala Królestwa – ul. Brzechwy 4
  • Sala Królestwa – ul. Kubusia Puchatka 2A
  • Sala Królestwa – ul. Planty 28

Rodzimowierstwo słowiańskie

edytuj
  • Stowarzyszenie „Żertwa” – założone w 2011 roku[51]

Buddyzm

edytuj

Judaizm

edytuj
 
Synagoga w Bydgoszczy-Fordonie

Od średniowiecza żyli w Bydgoszczy i Fordonie Żydzi[53]. Od 1555 do 1772 r. Żydzi na mocy dekretu królewskiego Zygmunta Augusta nie mogli osiedlać się w Bydgoszczy, co doprowadziło do znacznego rozrostu sąsiedniej gminy fordońskiej, nie objętej restrykcjami. W XVIII wieku zbudowali oni w Fordonie dużą synagogę oraz prowadzili szkołę religijną. W Bydgoszczy Żydzi pojawili się w większej liczbie ponownie po 1772 r., zaś w latach 70. XIX w. stanowili oni maksymalnie 8% ogółu mieszkańców (blisko 2 tys. osób). W 1834 r. powstała pierwsza miejska synagoga, zaś w 1884 r. nowa, okazała synagoga, największa w prowincji poznańskiej. Istniała ona do 1940 r., kiedy została zburzona przez hitlerowców, a bydgoscy Żydzi wywiezieni do Doliny Śmierci oraz Generalnego Gubernatorstwa, gdzie zostali wymordowani. Przetrwała jedynie synagoga w Fordonie, tylko dlatego, że Niemcy urządzili w niej kino[54].

Cmentarze bydgoskie

edytuj
Osobny artykuł: Cmentarze w Bydgoszczy.
 
Cmentarz parafialny Najświętszego Serca Pana Jezusa z kaplicą z 1929
 
Nowe pochówki na cmentarzu komunalnym ul. Wiślana
 
Koronacja obrazu Madonny Bydgoskiej przez Jana Pawła II podczas wuzyty apostolskiej w Bydgoszczy 7 czerwca 1999

W 2008 r. na terenie miasta znajdowało się 19 cmentarzy o powierzchni 98,9 ha[55]. 13 cmentarzy wyznaniowych zajmowało obszar 65 ha, 5 komunalnych 31 ha, a Cmentarz Bohaterów Bydgoszczy – 2,5 ha. Najstarsze dwa cmentarze pochodzą: z końca XVIII wieku (cmentarz św. Jana) i z 1809 r. (cmentarz Starofarny), zaś większość założono w okresie międzywojennym. Największą nekropolią w Bydgoszczy jest cmentarz komunalny przy ul. Wiślanej (24 ha), wkomponowany w teren leśny[56]. W mieście znajdują się także trzy cmentarze ofiar męczeństwa, zaś na pięciu (komunalnych i wyznaniowych) istnieją kwatery żołnierskie, w których spoczywa ok. 3,5 tys. żołnierzy: polskich, rosyjskich i francuskich, poległych w wyniku działań wojennych w okresie 1870–1945.

Ciekawostki

edytuj

Patroni Bydgoszczy

edytuj

Najstarszym patronem miasta jest św. Mikołaj[57]. Pod wezwaniem tego świętego została zbudowana fara bydgoska. Również patronem parafii w Fordonie był św. Mikołaj. W 1466 r. zbudowano nowy gotycki gmach kościoła farnego. Po ukończeniu zyskał patronów św. biskupów Marcina i Mikołaja. Od tego czasu za patrona Bydgoszczy uznaje się obok św. Mikołaja również św. Marcina. Do dzisiaj w Bydgoszczy są trzy kościoły, których patronem jest św. Mikołaj:

Od początku XVI w. za główną patronkę miasta zaczęto uważać również Matkę Boską w obrazie ufundowanym przez starostę bydgoskiego Jana Kościeleckiego i umieszczonym w farze[58]. Cześć wyrażała się poprzez liczne łaski, uzdrowienia i opiekę odczuwaną przez mieszkańców. Kult Matki Boskiej wyobrażonej w przepięknym obrazie wzrastał z wieku na wiek. Szczególny stosunek, jaki mają bydgoszczanie do swego sanktuarium docenił kardynał Wyszyński, który uroczyście koronował wizerunek Matki Bożej w 1966 oraz papież Jan Paweł II, który dokonał powtórnej koronacji w 7 czerwca 1999 r. podczas mszy św. na bydgoskim lotnisku oraz ustanowił Matkę Bożą Pięknej Miłości patronką diecezji. Od lat powojennych wizerunek Matki Bożej nazywa się coraz częściej Madonną Bydgoską[59].

Organy w bydgoskich kościołach

edytuj

Zabytkowe organy można znaleźć w kilku bydgoskich kościołach. Większość pochodzi z początku XX w.

Jednymi z największych na Pomorzu i Kujawach organami może się poszczycić kościół pw. św. Andrzeja Boboli. 48-głosowy instrument, zbudowany przez znaną firmę Sauera trafiły do świątyni w 1903 r. W latach 1998–2000 r. przeszły kapitalną renowację. Dzisiaj służą w czasie organizowanych często wieczorów organowych „U Jezuitów”.

Ponad 40 głosów mają zabytkowe organy z kościoła pw. św. Trójcy, zbudowane w 1912 r. przez Paula Voelknera, legendarnego organmistrza. Kościół św. Trójcy charakteryzuje się nie spotykaną nigdzie indziej, specyficzną akustyką.

W katedrze bydgoskiej znajdują się 28-głosowe organy w 80 proc. zbudowane z drewna. Prawdopodobnie zbudowała je, ok. roku 1907, firma Voelknera, która w tym czasie przeniosła się, po spaleniu fabryki w Duninowie, do Bydgoszczy. Być może instrument został przeniesiony do fary z rozebranego w 1940 r. kościoła pojezuickiego na Starym Rynku.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ http://bydgoszcz.szensztat.pl/ dostęp 30-06-2011.
  2. ↑ Łbik Lech. Narodziny bydgoskiej parafii, średniowieczne świątynie, parafialny laikat, dekanat. In. Kronika Bydgoska – tom specjalny wydany z okazji wizyty papieża Jana Pawła II w Bydgoszczy. Bydgoszcz 1999.
  3. ↑ Zyglewski Zbigniew. Bydgoski kościół św. Idziego w świetle źródeł ikonograficznych i kartograficznych. [w.] Kronika Bydgoska XIX (1998). Bydgoszcz 1998.
  4. ↑ W tym kościół św. Mikołaja mocno przebudowany w latach 20. XX, który zachował jedynie relikt starej świątyni w postaci kaplicy.
  5. ↑ Łbik Lech. Staropolskie dzieje bydgoskiej fary (XIV-XVIII wiek). [w.] Kronika Bydgoska XXIV (2002). Bydgoszcz 2003.
  6. ↑ Około 180 na świecie, w tym 70 w Europie i 6 w Polsce.
  7. ↑ Stefan Pastuszewski, Rozkwit bydgoskiego kościoła, „Kalendarz Bydgoski”, 2006.
  8. ↑ Stefan Pastuszewski, Bydgoska diecezja, „Kalendarz Bydgoski”, 2005.
  9. ↑ Marcin Jarzembowski, Jubileusz 5-lecia parafii greckokatolickiej w Bydgoszczy [online], Diecezja Bydgoska [dostęp 2023-02-27] (pol.).
  10. ↑ ПАРАФІЯ В БИДҐОЩИ ВІДЗНАЧИЛА ХРАМОВИЙ ПРАЗНИК ТА П’ЯТУ РІЧНИЦЮ СВОГО ІСНУВАННЯ [online], Eparchia Wrocławsko-Koszalińska Kościoła Greckokatolickiego w Polsce, 21 listopada 2022 [dostęp 2023-02-27] (pol.).
  11. ↑ Daniel Bernard Rudnicki, Zakony i zgromadzenia zakonne pracujące w Bydgoszczy w latach 1945–1995 cz. 1., „Kalendarz Bydgoski”, 1996.
  12. ↑ Daniel Bernard Rudnicki, Zakony i zgromadzenia zakonne pracujące w Bydgoszczy w latach 1945–1995 cz. 2., „Kalendarz Bydgoski”, 1997.
  13. ↑ Znika z powierzchni ziemi piętrowa kamienica przy ul. Obrońców Bydgoszczy
  14. ↑ Stefan Pastuszewski, Karta prawosławna w dziejach Bydgoszczy, „Kalendarz Bydgoski”, 1987.
  15. ↑ Stefan Pastuszewski, Pierwsze świątynie ewangelickie, „Kalendarz Bydgoski”, 1992.
  16. ↑ Jerzy Szach, Tadeusz Vogel, Bydgoskie świątynie, „Kalendarz Bydgoski”, 1983.
  17. ↑ Około 8,5 tys. członków w Bydgoszczy.
  18. ↑ Alabrudzińska Elżbieta, Protestanci w Bydgoszczy w latach 1920–1956, [w:] Bydgoszcz – 650 lat praw miejskich, Bydgoszcz 1996.
  19. ↑ Bydgoszcz – kościół Zbawiciela [online], luteranie.pl [dostęp 2022-05-02].
  20. ↑ Parafia Ewangelicko-Augsburska od 1922 [online], bydgoszcz.luteranie.pl [dostęp 2022-05-02].
  21. ↑ Znasz te kościoły? Wszystkie kiedyś były ewangelickie [online], bydgoszcz.wyborcza.pl [dostęp 2022-05-02].
  22. ↑ Kontakt [online], misjabetezda.pl [dostęp 2022-05-02].
  23. ↑ Kontakt [online], icf-bydgoszcz.pl [dostęp 2022-05-02].
  24. ↑ a b Zbory i placówki [online], chwe.pl [dostęp 2023-08-15].
  25. ↑ Welcome to Our Church [online], fgtpoland.webflow.io [dostęp 2023-08-13].
  26. ↑ Full Gospel Tabernacle [online], chsd.bydgoszcz.pl [dostęp 2023-08-13].
  27. ↑ Kontakt [online], bydgoszcz.adwent.pl [dostęp 2022-05-02].
  28. ↑ Dane kontaktowe [online], baptysci.org [dostęp 2022-05-02].
  29. ↑ a b Zbory [online], kbwch.pl [dostęp 2023-03-28].
  30. ↑ Zbory [online], baptysci.pl [dostęp 2022-05-02].
  31. ↑ Nasze zbory i placówki [online], kchds.pl [dostęp 2022-05-02].
  32. ↑ Bydgoszcz [online], luteranie.pl [dostęp 2022-05-02].
  33. ↑ Parafie [online], metodysci.pl [dostęp 2022-05-02].
  34. ↑ Parafia Ewangelicko-Metodystyczna w Bydgoszczy [online], wieczernik1.wordpress.com [dostęp 2022-05-02].
  35. ↑ a b c Bydgoszcz: kościoły i zbory protestanckie oraz inne wspólnoty chrześcijańskie [online], bydgoszcz.naszemiasto.pl [dostęp 2022-05-02].
  36. ↑ Zbory KECh w Polsce [online], kech.pl [dostęp 2022-05-02].
  37. ↑ Kontakt [online], betel.com.pl [dostęp 2022-05-02].
  38. ↑ Dojazd i kontakt [online], koscioldlakazdego.org [dostęp 2022-05-02].
  39. ↑ Kontakt – Zbory [online], zboryboze.pl [dostęp 2023-03-28].
  40. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2023-02-05].
  41. ↑ Marta Mikołajska, Bydgoszcz. Świadkowie Jehowy zapraszają na uroczystość Pamiątki śmierci Jezusa Chrystusa [online], bydgoszcz.naszemiasto.pl, 15 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-15].
  42. ↑ Was die Heilige Schrift uns deutlich lehrt, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, 1 maja 1906, s. 66 (niem.).
  43. ↑ Versammlungsmitteilungen, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, 1 sierpnia 1906, s. 116 (niem.).
  44. ↑ Watchtower, Nasza historia [online], jw2019.org, 8 sierpnia 2018 [dostęp 2018-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-24].
  45. ↑ Nowa herezja. Zjazd „badaczy pisma świętego” w Bydgoszczy, „Dziennik Bydgoski”, 18 sierpnia 1927, s. 11.
  46. ↑ „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, 15 czerwca 1932, s. 178 (niem.).
  47. ↑ Ogłoszenia, „Nasza Służba Królestwa”, październik 2015, s. 4.
  48. ↑ Badacze Biblii. Chrześcijański zbór w Bydgoszczy [online], badaczebiblii.pl [dostęp 2022-05-02].
  49. ↑ Bydgoszcz [online], epifania.pl [dostęp 2022-05-02] [zarchiwizowane z adresu 2013-10-12].
  50. ↑ Znajdź miejsce spotkań w okolicy [online], abyprzyszlidochrystusa.org [dostęp 2022-05-02].
  51. ↑ Patryk Wierzchoń, Żertwa, „Gniazdo. Rodzima wiara i kultura”, Witt Wilczyński, Agencja INVINI, 2016, s. 17, ISSN 2081-9072.
  52. ↑ Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu [online], buddyzm.pl.
  53. ↑ Bogna Derkowska-Koskowska, Nieistniejące budowle żydowskie w Bydgoszczy, „Kalendarz Bydgoski”, 1997.
  54. ↑ Zdzisław Mrozek, Z dziejów żydowskiej diaspory w Bydgoszczy, „Kalendarz Bydgoski”, 1997.
  55. ↑ Bank Danych Regionalnych GUS, http://www.stat.gov.pl/bdr_n/app/dane_podgrup.wymiary?p_kate=9&p_grup=219&p_pgru=2596&p_dane=0 dostęp 17-04-2010.
  56. ↑ Woźniak Zbigniew, Bydgoskie cmentarze, Bydgoszcz: Bydgoska Gospodarka Komunalna, 1996, ISBN 83-85860-37-1.
  57. ↑ Maciejewski Jacek. Recepcja kultu św. Mikołaja w Bydgoszczy na tle początków tamtejszej parafii farnej. [w.] Kronika Bydgoska – tom specjalny wydany z okazji wizyty papieża Jana Pawła II w Bydgoszczy. Bydgoszcz 1999.
  58. ↑ Łbik Lech. Gotycki obraz Matki Boskiej z różą z bydgoskiej fary. [w.] Kronika Bydgoska – tom specjalny wydany z okazji wizyty papieża Jana Pawła II w Bydgoszczy. Bydgoszcz 1999.
  59. ↑ Śmigiel Kazimierz. Z dziejów obrazu i kultu Matki Pięknej Miłości w kościele kolegiackim (farnym) w Bydgoszczy. [w.] Kronika Bydgoska – tom specjalny wydany z okazji wizyty papieża Jana Pawła II w Bydgoszczy. Bydgoszcz 1999.

Bibliografia

edytuj
  • Chamot Marek. Kościół katolicki w Bydgoszczy w czasie zaborów. [w.] Kalendarz Bydgoski 2000.
  • Kuberska Inga: Architektura sakralna Bydgoszczy w okresie historyzmu. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 3. Bydgoszcz 1998.
  • Kutta Janusz. Rola kościoła katolickiego w dziejach Bydgoszczy. [w.] Kronika Bydgoska XIX (1998). Bydgoszcz 1998.
  • Rogalski Bogumił. Architektura sakralna Bydgoszczy dawniej i dziś. [w.] Kronika Bydgoska XII (1990). Bydgoszcz 1991.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Religia_w_Bydgoszczy&oldid=74018509”