Wikipedia

Śliwa

(Przekierowano z Prunus)
Ten artykuł dotyczy roślin. Zobacz też: inne znaczenia.

Śliwa (Prunus L.) – rodzaj krzewów i drzew z rodziny różowatych (Rosaceae Juss). W obecnie dominującym, szerokim ujęciu obejmuje ponad 200 gatunków[3]. Występują one w strefie umiarkowanej i ciepłej półkuli północnej, przy czym odmiany uprawne i ozdobne rozpowszechnione są na całym świecie. Do rodzaju tego należą gatunki określane zwyczajowymi nazwami jako: brzoskwinia, czeremcha, czereśnia, laurowiśnia, morela, wiśnia, śliwa.

Śliwa
Ilustracja
Prunus dulcis
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Rodzaj

Prunus

Nazwa systematyczna
Prunus L.
Sp. Pl. 473. 1753
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Morfologia (śliwa tarnina)
Owoce śliwy domowej
Pęd z kwiatami (śliwa domowa)
Pąki

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

Rodzaj jest szeroko rozprzestrzeniony na świecie, przy czym najbardziej zróżnicowany jest w strefie umiarkowanej półkuli północnej[4], gdzie śliwy spotykane są niemal w całej Ameryce Północnej, Europie, gdzie rośnie 17 gatunków[5], i Azji. Brak ich na tych kontynentach tylko na dalekiej północy (np. na Islandii, Grenlandii, na Alasce są obecne tylko jako rośliny introdukowane)[6]. Około 75 gatunków rośnie w strefie międzyzwrotnikowej[4], głównie na obszarach górskich[5]. Rodzaj ma pojedynczych przedstawicieli w Afryce, ok. 25 gatunków obecnych jest w Ameryce Środkowej i Południowej, 45–50 w południowej i południowo-wschodniej Azji[4]. W Australii i Nowej Zelandii rodzaj został introdukowany[6].

W Polsce rosną cztery lub pięć gatunków rodzimych (różnica wynika z różnego ujmowania systematycznego czeremchy skalnej) oraz 6 gatunków introdukowanych i zadomowionych[7].

Gatunki flory Polski[7]

Pierwsza nazwa naukowa obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online, druga według listy krajowej (jeśli jest inna)[7][6]

Morfologia

edytuj
Pokrój
Drzewa i krzewy osiągające od 0,1 do 40 m wysokości, o pędach nagich lub owłosionych, z powodu tworzenia odrostów nierzadko tworzą skupienia pędów. Zwykle z krótko- i długopędami[3].
Liście
Zimotrwałe lub opadające zimą. Przylistki szybko odpadające, lancetowate do równowąskich, ząbkowane lub klapowane. Ogonek obecny lub nie, często z gruczołkami u nasady blaszki pojedynczej, ale o zróżnicowanym kształcie, całobrzegiej lub ząbkowanej[3].

Systematyka

edytuj

Rodzaj Prunus zaliczany jest tradycyjnie do podrodziny Amygdaloideae (= Prunoideae) w obrębie rodziny różowatych. Podrodzina ta obejmuje obok śliwy jeszcze trzy rodzaje, które wyróżniają się także owocem w postaci pestkowca z pojedynczą twardą pestką otoczoną mięsistą owocnią – Maddenia Hook. f. & Thomson, Oemleria Reichb. i Prinsepia Royle[8].

Klasyfikacja taksonów w obrębie szeroko ujmowanego obecnie rodzaju Prunus była od dawna kontrowersyjna i różnie przedstawiana przez różnych autorów. W 1700 de Tournefort zaliczył należące tu gatunki do 6 rodzajów, wyodrębniając je na podstawie różnic w budowie owoców: Amygdalus, Armeniaca, Cerasus, Laurocerasus, Persica i Prunus. Klasyfikacja ta częściowo została przyjęta przez Linneusza, który w 1753 wyróżnił trzy, a w 1754 cztery rodzaje: Amygdalus, Cerasus, Prunus i Padus. Kolejni taksonomowie uzupełniali tę listę wyróżniając nowe rodzaje lub łączyli je w różny sposób. Po raz pierwszy pomysł scalenia wszystkich gatunków w jeden rodzaj Prunus opublikowany został przez Asa Gray'a w 1856[9] oraz Benthama i Hookera w 1865[10][8].

Od tego czasu różni autorzy wprowadzali różne koncepcje podziału szeroko ujmowanego rodzaju, a najszerszą akceptację zyskała klasyfikacja Rehdera z 1940 wyróżniająca w obrębie rodzaju Prunus pięć podrodzajów: Amygdalus, Cerasus, Laurocerasus, Padus i Prunus s.s.[11][8]

Starsze próby klasyfikowania taksonów w obrębie rodzaju bazowały na podobieństwie cech morfologicznych. Już w XXI wieku klasyfikacja została zweryfikowana dzięki badaniom molekularnym. Okazało się, że rodzaj Prunus jest siostrzanym dla Maddenia, wraz z którym tworzy klad siostrzany dla pozostałych rodzajów podrodziny[8]. Podział na podrodzaje nie został wsparty jednak w badaniach molekularnych. Cechy budowy morfologicznej uznawane za diagnostyczne dla wyróżniania podrodzajów, sekcji i gatunków okazały się w dużej części wynikiem homoplazji i nie mają znaczenia taksonomicznego[3].

W obrębie rodzaju Prunus dwa klady tworzą grupy Cerasus i Prunus. Do pierwszej, obok podrodzaju Cerasus, należą gatunki klasyfikowane do podrodzajów Laurocerasus i Padus (zmieszane w sposób nie uzasadniający podziału i łączone w jeden podrodzaj Laurocerasus)[12]. P. mahaleb zaliczany tradycyjnie do podrodzaju Cerasus okazał się być zagnieżdżony w obrębie kladu Laurocerasus, a sekcja Microcerasus w obrębie kladu Prunus s.s.[8] Podrodzaj Amygdalus tworzy wspólny klad z podrodzajem Prunus, w którym zagnieżdżona jest m.in. jedna z sekcji wcześniej klasyfikowana w podrodzaju Cerasus[8]. Opublikowane zostały także alternatywne koncepcje taksonomii grupy Prunus zachowujące odrębne rodzaje w nawiązaniu do dawnego ujęcia Tourneforta i Linneusza, ale dla uzyskania taksonów monofiletycznych wymagają one wyróżnienia co najmniej 10 rodzajów[9].

Synonimy[13]

Amygdalopersica Daniel, Amygdalophora M. Roem., Amygdalopsis M. Roem., Amygdalus L., Armeniaca Scop., Cerapadus Buia, Ceraseidos Siebold & Zucc., Cerasus Mill., Emplectocladus Torr., Lauro-cerasus Duhamel, Laurocerasus M. Roem., Maddenia Hook. f. & Thomson, Padellus Vassilcz., Padus Mill., Persica Mill., Pygeum Gaertn.

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj należący do plemienia Amygdaleae, podrodziny Spiraeoideae, rodziny różowatych (Rosaceae Juss.), rzędu różowców, kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[14][2].

Podział rodzaju

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
  3. ↑ a b c d Joseph R. Rohrer: Prunus Linneus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-10-20].
  4. ↑ a b c Daniel Potter, Prunus, [w:] C. Kole (red.), Wild Crop Relatives: Genomic and Breeding Resources, Temperate Fruits, Berlin, Heidelberg: Springer-Verlag, 2011, s. 129-145.
  5. ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 756, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. ↑ a b c Prunus L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-09-13].
  7. ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 53, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ a b c d e f Sangtae Lee, Jun Wen. A phylogenetic analysis of Prunus and the Amygdaloideae (Rosaceae) using ITS sequences of nuclear ribosomal DNA. „Am. J. Bot. January”. 88, 1, s. 150-160, 2001. 
  9. ↑ a b Shuo Shi, Jinlu Li, Jiahui Sun, Jing Yu, Shiliang Zhou. Phylogeny and Classification of Prunus sensu lato (Rosaceae). „Journal of Integrative Plant Biology”. 55, 11, s. 1069–1079, 2013. DOI: 10.1111/jipb.12095. 
  10. ↑ Bentham, G., J. D. Hooker. 1865. Genera plantarum, vol. 1. Reeve & Co., London.
  11. ↑ Rehder A. 1940. A manual of cultivated trees and shrubs hardy in North America exclusive of the subtropical and warmer temperate regions, 2nd ed. Macmillan, New York, New York, USA.
  12. ↑ a b subg. Cerasus sect. Laurocerasus. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2014-01-17].
  13. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
  14. ↑ D. Potter i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9.
  15. ↑ Genus: Prunus L. subg. Prunus. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2014-01-17].
  16. ↑ subg. Prunus sect. Armeniaca. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. un. [dostęp 2014-01-17].
  17. ↑ subg. Prunus sect. Microcerasus. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2014-01-17].
  18. ↑ subg. Prunus sect. Penarmeniaca. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2014-01-17].
  19. ↑ subg. Prunus sect. Prunus. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2014-01-17].
  20. ↑ subg. Prunus sect. Prunocerasus. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2014-01-17].
  21. ↑ Joey Shaw, Randall L. Small: Chloroplast DNA phylogeny and phylogeography of the North American plums (Prunus subgenus Prunus section Prunocerasus, Rosaceae). American Journal of Botany, 92, 2005, s. 2011–2030
  22. ↑ Ohta Satoshi et al.. Genetic Characterization of Flowering Cherries (Prunus subgenus Cerasus) Using rp116-rp114 Spacer Sequences of Chloroplast DNA. „Journal of the Japanese Society for Horticultural Science”. 75, 1, s. 72–78, 2006. 
  23. ↑ subg. Cerasus sect. Cerasus. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2014-01-17].
  24. ↑ subg. Amygdalus. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2014-01-17].
  25. ↑ subg. Emplectocladus. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2014-01-17].

Zobacz też

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Śliwa&oldid=74569879”