Powałki (wieś)
Powałki (niem. Powalken) – wieś w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie chojnickim, w gminie Chojnice przy drodze wojewódzkiej nr 235. Połączenie z centrum Chojnic umożliwiają autobusy komunikacji miejskiej (linia nr 4).
| wieś | |
 Przystanek kolejowy Powałki | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
491 [2] |
| Strefa numeracyjna |
52 |
| Kod pocztowy |
89-620[3] |
| Tablice rejestracyjne |
GCH |
| SIMC |
0081636 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Chojnice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chojnickiego  | |
 53°44′28″N 17°37′16″E/53,741111 17,621111[1]
| |
| Strona internetowa | |
Prywatna wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w województwie pomorskim[4]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.
Historia
edytujPierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 4 maja 1357 r.[5]
Wieś Powałki jest starą siedzibą Powalskich[6].
W 1570 r. właścicielem wsi był Jerzy Lewald h. Rogala, pochodzenia niemieckiego[7][8]. W 1648 r. wieś stanowiła własność P. Strzeszkowskiego z Kłodawy[9]. W 1682 r. była własnością Samuela Lewadt-Powalskiego z Powałek[10]. W latach 1744–1749 Powałki wciąż należały do rodziny Powalskich[11].
Niegdyś istniał we wsi kościół przyłączony zapewne jako filialny do Chojnic, prywatnego patronatu. W 1519 r. zburzyli go Krzyżacy. Później jednak, prawdopodobnie przed rokiem 1572 na nowo został on odbudowany i to w dość obszernych rozmiarach, gdyż przez cały czas, kiedy luteranie panowali w Chojnicach (od 1555 do 1616 r.), proboszcz chojnicki mieszkał zwykle w Powałkach, przez co kościół tutejszy stał się nawet parafialnym i to zarówno dla Chojnic, jak i dla Nowej Cerkwi[12]. Fundatorem nowego kościoła był Jerzy Lewald, dziedzic Powałek i gorliwy katolik, który chcąc zachować sąsiednią szlachtę przy wierze katolickiej, wzniósł tam kościół, zapewniając przy tym proboszczowi dotację. 20 stycznia 1617 r. arcybiskup Gembicki przyłączył kaplicę w Powałkach wraz z całą wsią do parafii w Nowej Cerkwi[13][14]. Już rok później, w 1618 r. kaplica w Powałkach, wolą dziedziców tejże wsi – Piotra Lewalda Powalskiego, Jana Gleissena Doręgowskiego oraz Pawła Knuta – została inkorporowana do parafii w Chojnicach, tak że do parafii w Nowej Cerkwi należała zaledwie rok. Jednak z braku duchowieństwa w Chojnicach, w kaplicy nadal funkcje duszpasterskie sprawował proboszcz z Nowej Cerkwi[15]. Odtąd też kościół coraz bardziej upadał: w roku 1653 pisze wizytator Trebnic, że na jego miejscu znajdowała się mała tylko kapliczka, sama już bliska upadku, w której nabożeństwo więcej się nie odprawiało. O uposażeniu powałskiego kościoła rzeczone akta wizytacyjne nie wspominają[12][15].
W 1925 r. kościół parafialny i stacja pocztowa dla Powałk znajdowały się w Chojnicach[16].
W 1928 r. w Powałkach nie istniała szkoła. Stąd też dzieci uczęszczały wraz z dziećmi ze Zbienin do szkoły w Kłodawie. W tym też roku liczba uczniów ze Zbienin i Powałk wynosiła 88. W tym okresie Powałki zamieszkiwało 148 osób[17].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 109480
- ↑ AKTUALNOŚCI Z GMINY CHOJNICE 2021/2022 [online], gminachojnice.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 972 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w.: rozmieszczenie własności ziemskiej, sieć parafialna / Marian Biskup, Andrzej Tomczak. Toruń 1955, s. 86.
- ↑ P. Panske, Handfesten der Komturei Schlochau, Danzing 1921, s. 76-77.
- ↑ P. Pragert, Herbarz szlachty kaszubskiej, t. 3, Gdańsk 2009, s. 135.
- ↑ P. Pragert, Herbarz szlachty kaszubskiej, t. 3, Gdańsk 2009, s. 52.
- ↑ M. Biskup, A. Tomczak, Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w., Toruń 1955, s. 86.
- ↑ Regestr poboru podwoynego, red. W. Kętrzyński, w: Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 6 (1871), s. 190.
- ↑ Taryfy podatkowe ziem pruskich z r. 1682, red. S. Kętrzyński, w: Towarzystwo Naukowe w Toruniu. Fontes 5 (1901), s. 149.
- ↑ P. Pragert, Herbarz szlachty kaszubskiej, t. 3, Gdańsk 2009, s. 136.
- ↑ a b Jakub Fankidejski, Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej dyecezyi chełmińskiej podług urzędowych akt kościelnych, Pelplin 1880, s. 329-330.
- ↑ Diecezja chełmińska. Zarys historyczno-statystyczny, red. Czaplewski, Frydrychowicz, Glemma, Mańkowski, Panski, Pelplin 1928, s. 205-207.
- ↑ P. Panske, Chojnice i Człuchowo w czasach tak zwanej Reformacji i Przeciwreformacji, Toruń 1925, s. 13-14.
- ↑ a b P. Panske, Chojnice i Człuchowo w czasach tak zwanej Reformacji i Przeciwreformacji, Toruń 1925, s. 47-48.
- ↑ J.K., Spis miejscowości i rodów ziemiańskich województwa pomorskiego, Kraków 1925, s. 94.
- ↑ Diecezja chełmińska. Zarys historyczno-statystyczny, Pelplin 1928, s. 197.