Wikipedia

Ofensywa w Saarze

Ofensywa w Saarze – działania wojenne prowadzone w pierwszym okresie II wojny światowej na froncie zachodnim po wypowiedzeniu przez Francję i Wielką Brytanię 3 września 1939 wojny III Rzeszy po agresji III Rzeszy na Polskę.

Ofensywa w Saarze
II wojna światowa, front zachodni
Ilustracja
Żołnierz francuski w Saarze 9 września 1939 r.
Czas

7–12 września 1939

Miejsce

Saara

Terytorium

Francja, III Rzesza

Przyczyna

agresja III Rzeszy na Polskę,
wypowiedzenie wojny Niemcom przez Francję oraz Wielką Brytanię

Wynik

nierozstrzygnięta

Strony konfliktu
 III Rzesza  Francja
Dowódcy
Erwin von Witzleben Maurice Gamelin
André-Gaston Prételat
Siły
22 dywizje 40 dywizji
Straty
196 zabitych, 356 rannych, 114 zaginionych[1] 2000 zabitych, rannych i zaginionych[2]
Położenie na mapie Rzeszy Niemieckiej
Mapa konturowa Rzeszy Niemieckiej, blisko lewej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
49°10′N 7°15′E/49,166667 7,250000
Multimedia w Wikimedia Commons
Mapa pokazująca skrawki niemieckiego terytorium zajęte przez Francuzów w czasie ofensywy w Saarze

Przebieg bitwy

edytuj
Osobny artykuł: Kampania wrześniowa.

Armia francuska 7 września 1939 roku siłami 3 i 4 Armii po przekroczeniu granicy francusko-niemieckiej w Zagłębiu Saary zajęła teren bezpośrednio przyległy do niemieckiej głównej linii obrony, łamiąc opór niemieckich jednostek granicznych oraz czyszcząc graniczne pola minowe Niemców. Tereny te jednak były wcześniej w ramach tzw. operacji „oczyszczenie strefy czerwonej” (niem. Freimachung der Roten Zone) specjalnie przygotowane. Niemcy ewakuowali z tych terenów ludność cywilną. Ofensywa kosztowała Francję 1750 żołnierzy i 98 oficerów (zabici, ranni oraz zaginieni w okresie ofensywy, do 16 października 1939 r.)[3] – przykładowo 21 DP straciła do 15 września 76 zabitych, 4 zaginionych, 241 rannych[4].

Gen Georges dążył do przyspieszenia działań ofensywnych podległych mu jednostek[5]. 7 września oddziały 3 i 4 Armii francuskiej[6] siłami trzech dywizji piechoty (11, 21, 23), 4 dywizji północnoafrykańskiej[7] i 9 dywizji zmotoryzowanej[8], wpartymi przez cztery bataliony czołgów przekroczyły niemiecką granicę[7]. Natarcie osłaniane było od południa przez 5 Armię[8], ale ze względu na złą pogodę pozbawione było poważnego wsparcia powietrznego[9]. Niemiecka 6 Dywizja Piechoty stawiła opór, a jej saperzy zniszczyli mosty na Saarze[7]. Do 10 września w ofensywę zaangażowane zostały siły trzech dywizji piechoty zmotoryzowanej, czterech dywizji piechoty, dwóch dywizji kolonialnych i jednej dywizja północnoafrykańskiej, wzmocnione dwoma brygadami czołgów oraz samodzielnymi batalionami czołgów i pułkami artylerii ciężkiej[10]. Większość sił francuskich stanowili dopiero zmobilizowani rezerwiści, a jednostki nie były dostatecznie wyposażone materiałowo ani zgrane wewnętrznie ze względu na brak czasu, w szczególności pododdziały piechoty nie miały umiejętności współpracy z przydzielonymi im czołgami. Francuzi wchodzili do akcji wprost z transportów[11], bez skompletowania wszystkich jednostek dywizyjnych[12] i bez wiedzy o położeniu niemieckiej obrony[13]. Nie angażowały w akcję ofensywną wszystkich sił, pozostawiając znaczącą część w odwodzie[14].

Przerwanie działań wojennych

edytuj

Do 12 września w powolną i metodyczną ofensywę francuską zaangażowanych zostało dwanaście dywizji francuskich, z czego cztery zaangażowały główne siły walką do walki Niemcami[15].

12 września 1939 w Abbeville odbyło się jednak posiedzenie Najwyższej Rady Wojennej francusko-brytyjskiej z udziałem Neville Chamberlaina, Edouarda Daladiera i referującego głównodowodzącego armii francuskiej gen. Maurice Gamelina[16][10]. Uznając, że mocarstwa sprzymierzone nie są w stanie udzielić Polsce skutecznej pomocy[17] podjęto decyzję o niepodejmowaniu generalnej ofensywy lądowej na froncie zachodnim. Uznając kampanię w Polsce za rozstrzygniętą, dowództwo francuskie uznało kontynuację ofensywy za nadmierne ryzyko. Pod tym pretekstem zdecydowano także[18] wojska francuskie przeszły do obrony, nie prowadząc dalszych działań na rzecz Polski, a jedynie osłaniając kontynuację własnej mobilizacji[16].

W konsekwencji narady podjęto decyzję o maksymalnym zmobilizowaniu środków, zanim zostaną podjęte duże operacje lądowe oraz ograniczeniu działań powietrznych[19] RAF i Armee de l’Air nad Niemcami w celu minimalizacji niemieckiego odwetu”[20]. Oznaczało to w praktyce wstrzymanie wszystkich działań ofensywnych armii francuskiej na przedpolu Linii Zygfryda i złamanie zobowiązań sojuszniczych wobec Polski podjętych 19 maja 1939 roku w aneksie do konwencji wojskowej polsko-francuskiej z 1921, uzgodnionym przez delegację pod przewodnictwem gen. Tadeusza Kasprzyckiego oraz gen. Maurice Gamelin[21][22][23] i ratyfikowanym poprzez podpisanie w Paryżu 4 września 1939 protokołu politycznego do konwencji. Strona francuska zwlekała z podpisaniem protokołu i dokonała tego dopiero pod naciskiem Brytyjczyków już po wybuchu wojny. Protokół ze strony Rzeczypospolitej podpisał ambasador Juliusz Łukasiewicz, ze strony Francji minister spraw zagranicznych Republiki Georges Bonnet[24].

Protokół z maja 1939 r. zobowiązywał stronę francuską do rozpoczęcia ofensywy siłami głównymi w piętnastym dniu od rozpoczęcia mobilizacji armii francuskiej, a ofensywę powietrzną nad Niemcami od chwili rozpoczęcia działań wojennych Niemiec przeciw sojusznikowi[a]. Generałowie Stachiewicz i Kutrzeba szacowali, że musi minąć sześć do ośmiu tygodni, by Polacy odczuli efekty ofensywy francuskiej. Ambasadorowie Rzeczypospolitej w Wielkiej Brytanii – Edward Raczyński i we Francji – Juliusz Łukasiewicz bezskutecznie próbowali wpłynąć we wrześniu 1939 na wykonanie zobowiązań krajów sojuszniczych[25]. Była to ze strony Francji i Wielkiej Brytanii klasyczna felonia – zdrada sojusznika na polu bitwy, przy czym to Francuzi wpływali hamująco na Brytyjczyków[b][26]. Na założeniu ofensywy sojuszniczej w piętnastym dniu od rozpoczęcia francuskiej mobilizacji oparty był plan obrony „Z” i strategia obrony terytorium Polski marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego

W połowie września sytuacja, po początkowych klęskach zaczęła się stabilizować. Wojsko cofało się na południowy wschód, ku „przedmościu rumuńskiemu”, w oparciu o które Rydz-Śmigły zamierzał kontynuować walkę. Powoli przestawały również grać decydującą rolę te czynniki, które sprzyjały Niemcom. Polska południowo-wschodnia nie była bowiem terenem, na którym można byłoby rozwinąć działania wojsk pancernych. Spodziewano się, i słusznie, nadejścia dni, podczas których ze względu na warunki meteorologiczne Luftwaffe musiałaby ograniczyć swą aktywność. Zaczynała się wojna piechoty z piechotą. A w takiej konfrontacji znajdująca się w obronie strona polska miała duże szanse. Plan Rydza miałby zatem szansę powodzenia, zwłaszcza że zakładał, iż niedługo działania wojenne rozpoczną Francuzi i tym samym odciążą front polski[27][28][29][22]

Do 17 września wojska francuskie okupowały zajęte niemieckie terytoria, przygotowując się do ofensywnego ostrzału artyleryjskiego Linii Zygfryda[30] i zajęcia punktów górujących nad doliną Saary[31].

Osobne artykuły: Agresja ZSRR na Polskę i Dziwna wojna.

Uwagi

edytuj
  1. ↑ I. W wypadku agresji niemieckiej przeciwko Polsce lub w wypadku zagrożenia żywotnych interesów Polski w Gdańsku, co wywołałoby zbrojną akcję Polski, Francuskie Siły Zbrojne rozpoczną automatycznie działania w sposób następujący: 1. Francja podejmie natychmiast działania powietrzne zgodnie z uprzednio ustalonym planem. 2. Gdy tylko część sił francuskich będzie gotowa (około trzeciego dnia I +), Francja stopniowo przystąpi do działań ofensywnych o ograniczonych celach. 3. Gdy tylko zaznaczy się główny wysiłek niemiecki przeciw Polsce, Francja głównymi siłami rozpocznie działania ofensywne przeciwko Niemcom (poczynając od piętnastego dnia I +) Protokół końcowy francusko-polskich rozmów sztabowych 15–17 maja 1939 w: Bellona, Londyn 1958 z. II s. 176–177. Por. "w razie gdyby głównym celem niemieckiego ataku stał się polski sojusznik Francuzi zobowiązali się do wkroczenia w granice Rzeszy i podjęcia działań ofensywny ich "głównymi siłami", poczynając od piętnastego dnia po dniu początkowym powszechnej mobilizacji ich sił zbrojnych.(…) Zgodnie bowiem z zapisami protokołu Kasprzycki-Gamelin ofensywa francuskiej "siły głównej" miała ruszyć 15 + 1 dni po rozpoczęciu mobilizacji.” Wojciech Mazur, "Offensive pour la Pologne" w: "Technika Wojskowa Historia" nr.4/2023 s.6,7.
  2. ↑ 'Kłamstwa w tej mierze, fałszywe informacje, niepowiadomienie aż do końca o postanowieniach niewdrażania ofensywy powietrznej, a potem lądowej na Niemcy – nie dają się wytłumaczyć niczym. Ten nieszczery, wręcz kłamliwy, nie liczący się z jakimikolwiek zobowiązaniami stosunek władz politycznych i wojskowych Francji i Anglii we wrześniu do Polski – może być nazwany jednym tylko, wystarczająco precyzyjnym terminem: była to felonia – zdrada sojusznika na polu bitwy. Leszek Moczulski, Wojna polska, Wyd. III, Lublin 1990, s. 422. Por. też Marek Kornat, Polska 1939 roku wobec paktu Ribbentrop-Mołotow. Problem zbliżenia niemiecko-sowieckiego w polityce zagranicznej II Rzeczypospolitej. Warszawa 2002, Wyd. Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, ISBN 83-915767-2-8; s. 501–527 (Dlaczego władze II Rzeczypospolitej nie brały pod uwagę zagrożenia ze strony ZSRR w 1939 r.?), s. 531–654 (Aneks: Dyplomacja II Rzeczypospolitej wobec zbliżenia niemiecko-sowieckiego w świetle nie publikowanych dokumentów – dokumenty). Por. też Juliusz Łukasiewicz, Dyplomata w Paryżu. 1936–1939. Wspomnienia i dokumenty Juliusza Łukasiewicza Ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej. Wydanie rozszerzone, opr. Wacław Jędrzejewicz i Henryk Bułhak, Londyn 1989, Wyd. Polska Fundacja Kulturalna, ISBN 0-85065-169-7; Edward Bernard Raczyński, W sojuszniczym Londynie. Dziennik ambasadora Edwarda Raczyńskiego 1939–1945, Warszawa 1990, Nowa, no ISBN. Por. Paul Johnson, Historia świata (od roku 1917), Londyn 1989, wyd. Polonia Book Fund, ISBN 0-902352-80-6, s. 390.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Full text of „Berlin diary: the journal of a foreign correspondent, 1934-1941” [online], archive.org [dostęp 2019-08-21] (ang.).
  2. ↑ 666-4 Bad Request !!! [online], www.cheminsdememoire.gouv.fr [dostęp 2019-08-21].
  3. ↑ Za P. Gaujac Septembre 1939. L’Offensive sur la Sarre, Batailles 11/2005.
  4. ↑ Za Y. Bueffaut, Septembre 39 (2), Varsovie et la Sarre, w „Armes Militaria Magazine” H-S no. 40.
  5. ↑ Paweł Korzeniowski, Flandria 1940, 29–30..
  6. ↑ Marian Zgórniak, Europa w przededniu wojny, s. 483.
  7. ↑ a b c Robert Forczyk, Fall Rot - upadek Francji 1940, Poznań 2021, s. 112.
  8. ↑ a b Paweł Korzeniowski, Flandria 1940, s. 30.
  9. ↑ Janowicz K., , Francuskie siły powietrzne w roku 1940 (2), „Wojsko i technika - Historia”, Marzec-kwiecień 2022 nr 2, s. 65.
  10. ↑ a b Marian Zgórniak, Europa w przededniu wojny, s. 482.
  11. ↑ Wojciech Mazur, Ofensywa „zdrajców z Zachodu”. Francuski V Korpus Armijny w działaniach na terenie Saary we wrześniu 1939 roku [3], „Technika wojskowa - Historia” (2(80) Marzec-Kwiecień 2023), s. 40, ISSN 2080-9743.
  12. ↑ Wojciech Mazur, Ofensywa „zdrajców z Zachodu”. Francuski V Korpus Armijny w działaniach na terenie Saary we wrześniu 1939 roku [2], s. 55.
  13. ↑ Wojciech Mazur, Ofensywa „zdrajców z Zachodu”. Francuski V Korpus Armijny w działaniach na terenie Saary we wrześniu 1939 roku [3], s. 39.
  14. ↑ Wojciech Mazur, Offensive pour la Pologne: koncepcja i realizacja. Próba podsumowania., s. 9.
  15. ↑ Robert Forczy, Fall Rot - upadek Francji, s. 113.
  16. ↑ a b Wojciech Mazur, Offensive pour la Pologne: koncepcja i realizacja. Próba podsumowania, s. 11.
  17. ↑ Czesław Brzoza, Polska w czasach niepodległości i II wojny światowej (1918–1945), s. 266, ISBN 83-85719-61-X.
  18. ↑ Paweł Korzeniowski, Flandria 1940, s. 32.
  19. ↑ Między 9–13 września AdlA straciła w działaniach nad Niemcami ogółem 28 samolotów: 9 myśliwskich, 18 rozpoznawczych, 27 zabitych, 22 rannych, 28 zaginionych lotników. Pierre Watteeuw LES PERTES DE LA CHASSE DE JOUR ALLEMANDE EN FRANCE VOLUME 1 : SEPT. 1939 – DÉC. 1940.
  20. ↑ Stenogram „Wnioski wynikające z wymiany poglądów” pkt. 2 i 3, [w:] François Bédarida: La stratégie secrète de la drôle de guerre, Le Conseil suprême interallié, septembre 1939 avril 1940.
  21. ↑ Pełny tekst dokumentu: Polskie Siły Zbrojne w II wojnie światowej, T. I, Kampania wrześniowa cz. 1, s. 94. Por. też Protokoły polsko-francuskich rozmów sztabowych odbytych w Paryżu w maju 1939 r., w: Bellona, Londyn 1958, z. 2, s. 165–179.
  22. ↑ a b Protokół końcowy francusko-polskich rozmów sztabowych 15 – 17 maja 1939.
  23. ↑ "While it is true that the military protocols of May 19 were not to assume the character of an official military agreement until the political accord interpreting the alliance was signed, and this was not done until September 4, the Poles can be excused for assuming that the French General Staff would prepare the necessary plans for an offensive against Germany in the West. Unfortunately for the Poles, however, Gamelin made no plans to attack the Siegfried Line, which the Germans had not even completed. Had such an attack been prepared and launched, the French would have had a good chance of breaking through the thin German defenses and of occupying the Ruhr, the industrial heart of Germany. The French could also have accomplished this goal by disregarding Belgian objectives and marching through Belgium. However, the French General Staff had no such plans. (...) In fact, the aim of the French General Staff was to have the Poles hold out as long as possible in order to gain time for France, hence the commitments. When the British asked gen. Gamelin at the first meeting of the Supreme Allied War Council at Abbeville on September 12, whether he would change his strategy if the Poles fought for two or three months, he replied that he would not do so. In his view, the role of the Poles was to win precious time for the Allies, so they could prepare for the moment when Germany would transfer the bulk of her forces to the West. Thus, it is hard to avoid the impression that the French deliberately misled the Poles to believe they would launch an offensive against Germany–and then left them to fight alone." Anna M. Cienciala, „Poland in British and French Policy in 1939: Determination to Fight or Avoid War?” w: The Polish Review, v. XXXIV, 1989, no. 3 "
  24. ↑ Protocole franco-polonais signé à Paris le 4 septembre 1939.
  25. ↑ Juliusz Łukasiewicz: Dyplomata w Paryżu. 1936–1939. Wspomnienia i dokumenty Juliusza Łukasiewicza Ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej, Wydanie rozszerzone, opr. Wacław Jędrzejewicz i Henryk Bułhak, Londyn 1989, Wyd. Polska Fundacja Kulturalna, ISBN 0-85065-169-7, s. 345–388 (gdzie opis sytuacji militarnej, szczegółowy opis prób wyegzekwowania przez Polskę zobowiązań sojuszniczych Francji i Wielkiej Brytanii wraz z dokumentami dyplomatycznymi i innymi źródłami); Edward Raczyński: W sojuszniczym Londynie. Dziennik ambasadora Edwarda Raczyńskiego 1939–1945, Warszawa 1990, Nowa, no ISBN, s. 35–50 (działania dyplomacji i polskiej misji wojskowej w Londynie).
  26. ↑ „w razie gdyby głównym celem niemieckiego ataku stał się polski sojusznik Francuzi zobowiązali się do wkroczenia w granice Rzeszy i podjęcia działań ofensywnych "głównymi siłami", poczynając od piętnastego dnia po dniu początkowym powszechnej mobilizacji ich sił zbrojnych.(…) Zgodnie bowiem z zapisami protokołu Kasprzycki-Gamelin ofensywa francuskiej "siły głównej" miała ruszyć 15 + 1 dni po rozpoczęciu mobilizacji.” Wojciech Mazur, Offensive pour la Pologne w: "Technika Wojskowa Historia" nr.4/2023 s.6,7.
  27. ↑ Paweł Wieczorkiewicz, Wojna polska w: Łańcuch historii, Łomianki [2014], Wydawnictwo LTW, ISBN 978-83-7565-256-7, s. 452
  28. ↑ Polskie Siły Zbrojne w II wojnie światowej. T. I. Kampania wrześniowa cz. 1, s. 94.
  29. ↑ Protocole Gamelin – Kasprzycki
  30. ↑ Robert Forczyk:, Fall Weiss – Najazd na Polskę 1939., s. 267.
  31. ↑ Wojciech Mazur, Niebo rozwianych nadziei. Zachodni sojusznicy wobec wojny powietrznej w Polsce we wrześniu 1939 roku., s. 185.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Ofensywa_w_Saarze&oldid=75715561”