Metalowe rzeźby uliczne na Woli w Warszawie

Metalowe rzeźby uliczne na Woli – zespół rzeźb powstałych w 1968 i od tego czasu eksponowanych w przestrzeni publicznej na terenie warszawskiej Woli.

Geneza

W związku z sukcesem plenerowych wystaw takich jak Biennale Form Przestrzennych w Elblągu postanowiono zorganizować Biennale Rzeźby w Metalu w Warszawie. Odbyło się ono jesienią 1968. Impreza miała propagować współpracę przemysłu ze sztuką. W związku z tym organizatorami były Wojewódzka Komisja Związków Zawodowych w Warszawie i Okręg Warszawski Związku Polskich Artystów Plastyków. Trzecim organizatorem była rada narodowa dzielnicy Wola. To w tej dzielnicy znajdowała się większość z zakładów, z których rzeźbiarze pozyskali materiał. Również na Woli wystawiono powstałe w ramach festiwalu rzeźby. W parku Sowińskiego zorganizowano czasową Wystawę Mniejszych Form Rzeźby, a wzdłuż ulicy Kasprzaka Ekspozycję Dużych Rzeźb. Ponadto w Galerii Rzeźby przy ówczesnej ulicy Marchlewskiego (po śródmiejskiej stronie ulicy) zaprezentowano fotografie rzeźb.

Galeria samochodowa

Galeria samochodowa istniejąca do 2017 na ulicy Marcina Kasprzaka

Bronisław Kubica „Awangarda”

Józef Markiewicz „Baza”

Maciej Szańkowski „Biennal”

Andrzej Kasten „Drogowskazy”

Tadeusz Sieklucki „Kompozycja”

Elżbieta Rolke-Misztal „Melodia”

Jan Jaworski „Stalowa etiuda”

Krystian Jarnuszkiewicz „Totem”

Adam Smolana, Wiktor Szewczyk „Żagle”

Galeria samochodowa na pasie zieleni między jezdniami ulicy Kasprzaka przy jej skrzyżowaniu z al. Prymasa Tysiąclecia (rondem Tybetu) w 2012

Skwer płk. Zdzisława Kuźmirskiego-Pacaka w 2020, wśród rzeźb „Żyrafa” Władysława Frycza

Ekspozycja Dużych Rzeźb przy ulicy Kasprzaka tworzyła trzykilometrowy ciąg. Początkowo tworzyło ją 60 rzeźb 35 twórców. W związku z budową alei Rewolucji Październikowej część rzeźb przeniesiono w jej okolice u zbiegu z równoległą do ulicy Kasprzaka ulicą Górczewską. Ze względu na umiejscowienie wzdłuż ulic ekspozycja była nazywana galerią samochodową. Z czasem rzeźby niszczały, także na skutek wandalizmów. Pod koniec XX w. poddano je konserwacji. Wówczas na ulicy Kasprzaka znajdowało się 9 rzeźb, a na Górczewskiej 8. W 2009 rzeźby zostały oddane w administrację Zarządu Oczyszczania Miasta i od tego czasu są regularnie konserwowane. W 2009 poddano gruntownej renowacji rzeźby z Kasprzaka, a w 2010 z Górczewskiej. Po renowacji rzeźby z ulicy Górczewskiej przeniesiono na skwer pułkownika Zdzisława Kuźmirskiego-Pacaka u zbiegu ulic Kasprzaka i Wolskiej. W związku z budową linii tramwajowej w 2017 na ten skwer przeniesiono również rzeźby z ulicy Kasprzaka. Jedną z rzeźb jest Żyrafa wykonana przez Władysława Frycza, kuratora biennale. Początkowo stała przy ulicy Kasprzaka przy Instytucie Chemii Organicznej PAN. Przeniesiono ją w pobliże stadionu Olimpii Warszawa w parku Moczydło. Stamtąd przesunięto ją nieco tak, że stała blisko ulicy Górczewskiej w pobliżu myjni samochodowej. Właściciel myjni pomalował ją na żółto. Przyczepiono też do niej kable i lampki. W 2011 w czasie przenoszenia jej na skwer Kuźmirskiego-Pacaka przemalowano ją ponownie na kolor szary, przypominający oryginalny. Część mieszkańców wyrażała niezadowolenie z przeniesienia i przemalowania Żyrafy, żądając jej powrotu do parku, z którym przez lata była kojarzona. W 1981 Władysław Frycz na zlecenie warszawskiego ogrodu zoologicznego wykonał kolejną stalową rzeźbę żyrafy, która znajduje się w parku Praskim.

Kolekcja obejmowała m.in. następujące rzeźby:

• Tadeusz Wencel – Koncert (na początku XXI w. na ulicy Górczewskiej)
• Stanisław Sikora – Hejnały
• Krystian Jarnuszkiewicz – Totem (na początku XXI w. na ulicy Kasprzaka)
• Jerzy Jarnuszkiewicz – XXX
• Barbara Zbrożyna – Narodziny
• Teresa Brzóskiewicz
  • Jutrzenka (na początku XXI w. na ulicy Górczewskiej)
  • Motyl
• Elżbieta Rolke-Misztal – Melodia (na początku XXI w. na ulicy Kasprzaka)
• Henryk Wróblewski – Planetoida (na początku XXI w. na ulicy Górczewskiej)
• Mirosław Smorczewski
  • Obrona Woli
  • Żonglerka
• Janina Mirecka – Bohaterom Woli (na początku XXI w. na ulicy Górczewskiej)
• Wiktoria Iljin – Walka (na początku XXI w. na ulicy Górczewskiej)
• Ewelina Michalska – Dzieciom poległym za Warszawę (na początku XXI w. na ulicy Górczewskiej)
• Maria Furowicz – Kogut
• Henryk Wiliński – Rakieta
• Bronisław Chromy – Powódź
• Józef Kandefer – Hale (Halle II)
• Antoni Ślęzak – Kosmos
• Adam Smolana, Wiktor Szewczyk – Żagle (na początku XXI w. na ulicy Kasprzaka)
• Mieczysław Kałużny
  • Samoloty
  • Glob (na początku XXI w. na ulicy Górczewskiej)
• Władysław Dariusz Frycz
  • Ptaki
  • Żyrafa (na początku XXI w. na ulicy Górczewskiej)
• Marian Nowak – Don Kichot
• Bronisław Kubica – Awangarda (na początku XXI w. na ulicy Kasprzaka)
• Tadeusz Sieklucki – Kompozycja (na początku XXI w. na ulicy Kasprzaka)
• Andrzej Kasten – Drogowskazy (na początku XXI w. na ulicy Kasprzaka)
• Maciej Szańkowski – Biennal (na początku XXI w. na ulicy Kasprzaka)
• Mieczysław Naruszewicz – Odlewnik
• Vasco Prado
  • Kwiat przyjaźni
  • Słońce
• Józef Markiewicz – Baza (na początku XXI w. na ulicy Kasprzaka)
• Jan Jaworski – Stalowa etiuda (na początku XXI w. na ulicy Kasprzaka).

Nawiązania

Filary estakady przy rondzie Tybetu, w głębi „Krewne” Kasi Fudakowski

Mimo że plenery rzeźbiarskie w Warszawie planowano w formie biennale, pierwsza edycja okazała się ostatnią. Nawiązaniem do niej była jedna z edycji festiwalu Wola Art nazwana „II Biennale Rzeźby w Warszawie”, która odbyła się w 2010. Jedną z akcji tego festiwalu miało być oklejenie rzeźb z galerii samochodowej wlepkami, rozważano też coroczne dostawianie kolejnej rzeźby albo przearanżowanie ich układu. Ostatecznie w ramach tej imprezy powstała m.in. metalowa rzeźba Kasi Fudakowski „Krewne” umieszczona pod estakadą alei Prymasa Tysiąclecia przy rondzie Tybetu.

Zobacz też

• rzeźby ursynowskie