Mastrycht

System	Oddział	Piętro	Wiek (mln lat)
Paleogen	Paleocen	Dan	młodsze
Kreda	Górna	Mastrycht	66,0–72,1
		Kampan	72,1–83,6
		Santon	83,6–86,3
		Koniak	86,3–89,8
		Turon	89,8–93,9
		Cenoman	93,9–100,5
	Dolna	Alb	100,5–113,0
		Apt	113,0–125,0
		Barrem	125,0–129,4
		Hoteryw	129,4–132,9
		Walanżyn	132,9–139,8
		Berrias	139,8–145,0
Jura	Górna	Tyton	starsze
Podział według IUGS, luty 2017

Mastrycht (ang. Maastrichtian)

w sensie geochronologicznym – szósty, najmłodszy, wiek późnej kredy, trwający około 6,1 milionów lat (od 72,1 ± 0,2 do 66,0 mln lat temu). Mastrycht jest młodszy od kampanu a starszy od danu (paleocen).

w sensie chronostratygraficznym – szóste, najwyższe, piętro górnej kredy, wyższe od kampanu a niższe od danu.

Stratotyp dolnej granicy mastrychtu znajduje się w Tercis les Bains nad rzeką Adour (Landes, Francja). Granica opiera się na pierwszym wystąpieniu amonita Pachydiscus neubergicus (Hauer, 1858).

Nazwa pochodzi od miasta Maastricht w Limburgii (Holandia).

Był to ostatni okres, w którym żyły nieptasie dinozaury, pterozaury, plezjozaury i mozazaury.

Fauna kręgowa

Ssaki

Ssaki mastrychtu
Takson	Występowanie	Miejsce	Opis	Grafika
†Didelphodon	Montana		Jeden z największych mezozoicznych ssaków.	Zalambdalestes
†Purgatorius	Montana		Uważany za najwcześniejszego przedstawiciela naczelnych lub Primatomorpha
†Zalambdalestes	Mongolia

Ptaki

Ptaki mastrychtu
Takson	Występowanie	Miejsce	Opis	Grafika
†Anatalavis †Anatalavis rex			Rodzaj ptaków spokrewnionych ze współczesnymi kaczkami i gęsiami. Znaleziony w formacji Hornerstone w New Jersey. Starszy z dwóch znanych gatunków Anatalavis. Młodszy, z wczesnego eocenu Londynu, nosi nazwę A. oxfordi.	Enantiornis Hesperornis
†Avisaurus †Avisaurus archibaldi			Rodzaj drapieżnego ptaka. Obejmuje dwa gatunki, oba występujące w mastrychcie. Gatunek typowy, Avisaurus archibaldi, został odkryty w formacji Hell Creek w stanie Montana.
†Canadaga †Canadaga arctica			Monotypowy rodzaj nielotnego uzębionego morskiego ptaka, spokrewniony z hesperornisem. Był to duży ptak (ponad 1,5 m długości) żyjący w płytkich wodach na terenach dzisiejszej północnej Kanady.
†Ceramornis †Ceramornis major			Przedstawiciel siewkowych z formacji Lance Creek. Jego relacje ewolucyjne są niejasne. Znany jedynie z niekompletnej kości kruczej C. major jest jedynym znanym gatunkiem z rodzaju Ceramornis.
†"Cimolopteryx"			Rodzaj siewkowatych z formacji Lance Creek w stanie Wyoming.
†Enantiornis †Enantiornis leali			Rodzaj ptaka drapieżnego odkryty w Argentynie. Prawdopodobnie spokrewniony z Avisaurus. Metrowej długości przypominający orła drapieżca, jedyny znany gatunek rodzaju to Enantiornis leali.
†Gargantuavis †Gargantuavis philoinos			Rodzaj dużych nielotów podobnych do bezgrzebieniowych. Jaja przypisywane wcześniej tytanozaurom mogą w rzeczywistości należeć do przedstawicieli Gargantuavis. Znany z terenów dzisiejszej Francji Gargantuavis philoinos jest jedynym znanym gatunkiem rodzaju.
†Graculavus
†Hesperornis			Duży wodny nurkujący ptak z zębami, szczątkowymi skrzydłami i płatowatymi palcami. Odkryty w Kansas przez Marsha podczas wojny o kości.
†Judinornis †Judinornis nogontsavensis			Stosunkowo prymitywny rodzaj spokrewniony z hesperornisem. Ten uzębiony nielotny ptak żył w wodach słodkich, w przeciwieństwie do swych krewnych. Jedyny znany gatunek rodzaju to Judinornis nogontsavensis. Żył w estuariach i rzekach gór formacji Nemegt w Mongolii.
†Laornis †Laornis edvardsianus
†Lectavis †Lectavis bretincola			Rodzaj ptaka brodzącego o niepewnej pozycji systematycznej, przypominał wielkością i budową nóg współczesnego kulika. Jedyny znany gatunek, żył w Argentynie
†Neogaeornis †Neogaeornis wetzeli			Ptak morski z Chile. Miał śródstopie ptaka nurkującego z pomocą nóg, ale jego pokrewieństwo jest nieznane. Jedyny znany gatunek żył na granicy kampanu i mastrychtu.
†Palaeotringa
†Palintropus †Palintropus retusus
†Potamornis †Potamornis skutchi			Rodzaj ptaków z formacji Lance Creek spokrewniony z hesperornisem. Typowy (i jedyny znany gatunek) otrzymał epitet na cześć doktora Alexandra F. Skutcha. Odkryte szczątki obejmują tylko prawą kość kwadratową i fragmenty szkieletu pozaczaszkowego.
†Telmatornis
†Tytthostonyx †Tytthostonyx glauconiticus
†Vegavis †Vegavis iaai			Krewny współczesnych kaczek i gęsi. Jedyny znany gatunek rodzaju, Vegavis iaai, jest znany ze skamieniałości jednego osobnika odkrytych na Antarktydzie.

†Teropody (nie-ptasie)

†Nie-ptasie teropody mastrychtu
Takson	Występowanie	Miejsce	Opis	Grafika
†Abelisaurus †Abelisaurus comahuensis		Formacja Allen?, Formacja Anacleto?, Argentyna	Dwunożny drapieżnik osiągający prawdopodobnie 7–9 m długości; znany jedynie z jednej niekompletnej czaszki	Abelisaurus Albertosaurus Alioramus Carnotaurus Chirostenotes Deinocheirus Dromiceiomimus Gallimimus Majungasaurus Ornithomimus Pyroraptor Saurornitholestes Struthiomimus Tarbosaurus Theriznosaurus Tyrannosaurus rex Variraptor
†Adasaurus †Adasaurus mongoliensis		Formacja Nemegt, Mongolia	Dromeozauryd, osiągający prawdopodobnie około 2,5 m długości, wyróżniający się stosunkowo małymi pazurami na drugich palcach stóp.
†Albertosaurus †Albertosaurus sarcophagus
†Alioramus †Alioramus remotus
†Anserimimus †Anserimimus planinychus
†Atrociraptor †Atrociraptor marshalli
†Bagaraatan †Bagaraatan ostromi
†Bahariasaurus †Bahariasaurus ingens
†Borogovia †Borogovia gracilicrus			Słabo poznany rodzaj mierzącego około 1,8 m drapieżnika z rodziny troodontów. Jego szczątki odnaleziono w Mongolii. Zawdzięcza swą nazwę „borogom” (ang. „borogoves”) z wiersza Jabberwocky Lewisa Carrolla. Znany jedynie z niekompletnych kończyn przednich.
†Bradycneme †Bradycneme draculae			Dawniej uważany za wielką sowę. Jego nazwa znaczy „zły wolnostop”. Znaleziony w Transylwanii, aluzja do hrabiego Drakuli może być zamierzona.
†Carnotaurus †Carnotaurus sastrei			Duży, mierzący około 10 m długości drapieżnik, żyjący na terenie dzisiejszej Argentyny. Carnotaurus cechował się krótkim pyskiem, niewielkimi różkami nad oczami i bardzo krótkimi kończynami przednimi. Znany z jednego kompletnego szkieletu oraz odcisków skóry dowodzących, że nie był opierzony.
†Chirostenotes
†Deinocheirus †Deinocheirus mirificus
†Dromaeosaurus
†Dromiceiomimus †Dromiceiomimus brevitertius
†Dryptosaurus †Dryptosaurus aquilunguis
†Elmisaurus †Elmisaurus rarus
†Elopteryx †Elopteryx nopcsai
†Erliansaurus †Erliansaurus bellamanus
†Euronychodon †Euronychodon portucalensis
†Gallimimus †Gallimimus bullatus
†Heptasteornis †Heptasteornis andrewsi
†Laevisuchus †Laevisuchus indicus
†Majungasaurus †Majungasaurus crenatissimus
†Masiakasaurus †Masiakasaurus knopfleri
†Nanotyrannus †Nanotyrannus lancensis			Może być młodym osobnikiem Tyrannosaurus lub innego rodzaju Tyrannosauridae^[1].
†Noasaurus †Noasaurus leali
†Nomingia †Nomingia gobiensis
†Ornithomimus
†Paronychodon †Paronychodon lacustris
†Pyroraptor †Pyroraptor olympius
†Qianzhousaurus		Formacja Nanxiong, Chiny
†Richardoestesia
†Saurornitholestes
†Struthiomimus †Struthiomimus altus
†Tarbosaurus †Tarbosaurus bataar
†Therizinosaurus †Therizinosaurus cheloniformis
†Tochisaurus †Tochisaurus nemegtensis
†Troodon †Troodon formosus
†Tyrannosaurus †Tyrannosaurus rex
†Variraptor †Variraptor mechinorum

†Zauropody

†Zauropody mastrychtu
Takson	Występowanie	Miejsce	Opis	Grafika
†Alamosaurus †Alamosaurus sanjuanensis				Alamosaurus Wielkość antarktozaura w porównaniu z człowiekiem Saltasaurus
†Antarctosaurus
†Argyrosaurus †Argyrosaurus superbus
†Bruhathkayosaurus			Bruhathkayosaurus mógł być największym dinozaurem.
†Campylodoniscus †Campylodoniscus ameghinoi
†Hypselosaurus †Hypselosaurus priscus		Grès à Reptiles, Francja; Hiszpania
†Isisaurus †Isisaurus colberti		Indie
†Jainosaurus †Jainosaurus septentrionalis
†Laplatasaurus †Laplatasaurus araukanicus
†Magyarosaurus †Magyarosaurus dacus
†Opisthocoelicaudia †Opisthocoelocaudia skarzynskii
†Saltasaurus †Saltasaurus loricatus
†Titanosaurus †Titanosaurus indicus

†Ceratopsy

†Ceratopsy mastrychtu
Takson	Występowanie	Miejsce	Opis	Grafika
†Anchiceratops †Anchiceratops ornatus				Anchiceratops Arrhinoceratops Nedoceratops Eotriceratops Leptoceratops Montanoceratops Pachyrhinosaurus Pentaceratops Triceratops
†Arrhinoceratops †Arrhinoceratops brachyops
†Nedoceratops †Nedoceratops hatcheri
†Eotriceratops †Eotriceratops xerinsularis
†Leptoceratops †Leptoceratops gracilis
†Montanoceratops †Montanoceratops cerorhynchos
†Ojoceratops †Ojoceratops fowleri
†Pachyrhinosaurus †Pachyrhinosaurus canadensis
†Pentaceratops		Formacja Kirtland
†Tatankaceratops †Tatankaceratops sacrisonorum
†Torosaurus †Torosaurus latus
†Triceratops †Triceratops horridus †Triceratops prorsus		USA

†Pachycefalozaury

†Pachycefalozaury mastrychtu
Takson	Występowanie	Miejsce	Opis	Grafika
†Dracorex †Dracorex hogwartsia				Pachycephalosaurus Prenocephale Sphaerotholus
†Pachycephalosaurus †Pachycephalosaurus wyomingensis
†Prenocephale †Prenocephale prenes †Prenocephale brevis †Prenocephale edmontonensis †Prenocephale goodwini
†Sphaerotholus †Sphaerotholus bucholtzae
†Stygimoloch †Stygimoloch spinifer

†Ornitopody

†Ornitopody mastrychtu
Takson	Występowanie	Miejsce	Opis	Grafika
†Amurosaurus †Amurosaurus riabinini				Amurosaurus Charonosaurus Edmontosaurus Hypacrosaurus Olorotitan Parksosaurus Rhabdodon Saurolophus Shantungosaurus Telmatosaurus Thescelosaurus Zalmoxes
†Anasazisaurus †Anasazisaurus horneri
†Anatotitan †Anatotitan copei
†Barsboldia †Barsboldia sicinskii
†Bugenasaura †Bugenasaura infernalis
†Charonosaurus †Charonosaurus jiayinensis
†Edmontosaurus †Edmontosaurus regalis †Edmontosaurus annectens †Edmontosaurus sakatchewansis
†Gilmoreosaurus
†Hypacrosaurus †Hypacrosaurus altispinus
†Kerberosaurus †Kerberosaurus manakini
†Koutalisaurus †Koutalisaurus kohlerorum
†Microhadrosaurus †Microhadrosaurus nanshiungensis
†Nanningosaurus †Nanningosaurus dashiensis
†Olorotitan †Olorotitan arhanensis
†Orthomerus †Orthomerus dolloi
†Pararhabdodon †Pararhabdodon isonensis
†Parksosaurus †Parksosaurus warreni
†Rhabdodon †Rhabdodon priscus †Rhabdodon septimanicus
†Sahaliyania †Sahaliyania elunchunorum
†Saurolophus †Saurolophus osborni
†Secernosaurus †Secernosaurus koerneri
†Shantungosaurus †Shantungosaurus giganteus
†Tanius †Tanius sinensis
†Talenkauen †Talenkauen santacrucensis
†Telmatosaurus †Telmatosaurus transsylvanicus
†Thescelosaurus †Thescelosaurus neglectus
†Thespesius †Thespesius occidentalis
†Wulagasaurus †Wulagasaurus dongi
†Zalmoxes †Zalmoxes robustus †Zalmoxes shqiperorum

†Ankylozaury

†Ankylozaury mastrychtu
Takson	Występowanie	Miejsce	Opis	Grafika
†Ankylosaurus †Ankylosaurus magniventris	Potwierdzone	Formacja Hell Creek	Największy ankylozaur	Ankylosaurus Edmontonia Euoplocephalus
†Edmontonia	Kampan do mastrychtu	Formacja Horseshoe Canyon, Alberta, Kanada	Masywny nodozaur mierzący około 6,6 m długości i 2 m wysokości. Miał małe, nierówne kostne płytki na grzbiecie i głowie oraz ostre kolce na grzbiecie i ogonie. Cztery największe kolce wyrastały z ramion po każdej stronie, dwa z nich dzieliły się u niektórych gatunków na części. Widziana z góry czaszka miała kształt gruszki.
†Euoplocephalus †Euoplocephalus tutus
†Glyptodontopelta †Glyptodontopelta mimus
†Struthiosaurus
†Tarchia †Tarchia giganteaus

†Pterozaury

†Pterozaury mastrychtu
Takson	Występowanie	Miejsce	Opis	Grafika
†Hatzegopteryx †Hatzegopteryx thambema		Formacja Densus-Ciula, Rumunia, jeden z największych znanych pterozaurów (rozpiętość skrzydeł ok. 12 m)		Hatzegopteryx Nyctosaurus Quetzalcoatlus
†Nyctosaurus †N. lamegoi †N. gracilis		Ameryka Północna
†Quetzalcoatlus †Quetzalcoatlus northropi		Ameryka Północna, jeden z największych znanych pterozaurów (rozpiętość skrzydeł ok. 10 m)

Krokodyle

Krokodyle mastrychtu
Takson	Występowanie	Miejsce	Opis	Grafika
†Dyrosaurus				Dyrosaurus
†Hyposaurus

†Plezjozaury

†Plezjozaury mastrychtu
Takson	Występowanie	Miejsce	Opis	Grafika
†Alexandronectes	Nowa Zelandia	Formacja Conway	elasmosaur
†Aristonectes				Elasmosaurus
†Cardiocorax	Angola	Formacja Mocuio
†Elasmosaurus
†Hydrotherosaurus †Hydrotherosaurus alexandrae
†Turneria

Łuskonośne

Łuskonośne mastrychtu
Takson	Występowanie	Miejsce	Opis	Grafika
†Carinodens †Carinodens belgicus			Mozazaur	Globidens Goronyosaurus Hainosaurus Mosasaurus Platecarpus Plotosaurus Prognathodon Taniwhasaurus Tylosaurus
†Globidens			Mozazaur
†Goronyosaurus †Goronyosaurus nigeriensis			Mozazaur
†Hainosaurus †Hainosaurus bernardi †Hainosaurus gaudryi			Mozazaur
†Halisaurus †Halisaurus platyspondylus			Mozazaur
†Igdamanosaurus †Igdamanosaurus aegyptiacus			Mozazaur
†Liodon †Liodon sectorius			Mozazaur
†Mosasaurus †Mosasaurus dekayi †Mosasaurus hoffmanni †Mosasaurus mokoroa			Mozazaur
†Palaeophis			Wąż
†Platecarpus †Platecarpus bocagei			Mozazaur
†Plesiotylosaurus †Plesiotylosaurus crassidens			Mozazaur
†Plotosaurus †Plotosaurus tuckeri			Mozazaur
†Pluridens †Pluridens walkeri			Mozazaur
†Prognathodon †Prognathodon waiparaensis			Mozazaur
†Taniwhasaurus †Taniwhasaurus oweni			Mozazaur
†Tylosaurus			Mozazaur

Żółwie

Żółwie mastrychtu
Takson	Występowanie	Miejsce	Opis	Grafika
†Dollochelys
†Peritresius
†Pneumatoarthrus †Pneumatoarthrus peloreus		Kansas	Gatunek żółwia morskiego z Kansas uznany mylnie za hadrozaura przez E. D. Cope'a. Jedyny znany obecnie gatunek Pneumatoarthrus.

Płazy

Płazy mastrychtu
Takson	Występowanie	Miejsce	Opis	Grafika
†Beelzebufo †Beelzebufo ampinga		Formacja Maevarano		Beelzebufo
†Albanerpeton				Albanerpeton

Ryby kostnoszkieletowe

Ryby kostnoszkieletowe mastrychtu
Takson	Występowanie	Miejsce	Opis	Grafika
Arius
†Congorhynchus
†Coriops
†Eodiaphyodus
†Gasteroclupea
†Goudkoffia
†Hemilampronites
†Kankatodus
†Natlandia

Ryby chrzęstnoszkieletowe

Ryby chrzęstnoszkieletowe mastrychtu
Takson	Występowanie	Miejsce	Opis	Grafika
†Coupatezia				Raja nabijana jest współczesnym gatunkiem z rodzaju Raja
†Ctenopristis
†Dalpiazia
†Ganopristis
†Gibbechinorhinus
†Igdabatis
†Microetmopterus
†Paraginglymostoma
†Parasquatina
†Proetmopterus
†Pucabatis
†Pucapristis
Raja
†Rhombodus
†Schizorhiza

Flora

Metasequoia

Zobacz też

Przypisy

↑ Henderson (2005). „Nano No More: The death of the pygmy tyrant.” In „The origin, systematics, and paleobiology of Tyrannosauridae”, a symposium hosted jointly by Burpee Museum of Natural History and Northern Illinois University.

Bibliografia

International Commission on Stratigraphy (ang.)

[henderson2005-1] Henderson (2005). „Nano No More: The death of the pygmy tyrant.” In „The origin, systematics, and paleobiology of Tyrannosauridae”, a symposium hosted jointly by Burpee Museum of Natural History and Northern Illinois University.

[1]