Język sundajski
Język sundajski[2][3], także sundyjski[4] (basa Sunda[5], ᮘᮞ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ) – język austronezyjski używany w prowincjach Banten i Jawa Zachodnia w Indonezji[1]. Według danych z 2015 roku ma ponad 32 mln użytkowników[1]. Posługują się nim Sundajczycy[6].
Obszar | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Liczba mówiących |
32 mln (2015)[1] | ||||||
Pismo/alfabet |
łacińskie, sundajskie (dawniej arabskie – pegon , jawajskie – cacarakan) | ||||||
Klasyfikacja genetyczna | |||||||
| |||||||
Status oficjalny | |||||||
Ethnologue | 5 rozwojowy↗ | ||||||
Kody języka | |||||||
ISO 639-1 | su | ||||||
ISO 639-2 | sun | ||||||
ISO 639-3 | sun | ||||||
IETF | su | ||||||
Glottolog | sund1251 | ||||||
Ethnologue | sun | ||||||
GOST 7.75–97 | сун 633 | ||||||
BPS | 0086 6 | ||||||
WALS | sun | ||||||
Występowanie | |||||||
Języki Jawy i okolic | |||||||
W Wikipedii | |||||||
| |||||||
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. |
Jest drugim językiem regionalnym w Indonezji co do liczby użytkowników (po jawajskim)[7], a zarazem jednym z najbardziej znaczących w tym kraju pod względem kulturowym[8]. Wywarł wpływ na leksykę języka indonezyjskiego, a jego zasoby zostały wykorzystane przy tworzeniu terminologii języka narodowego[9].
Według jednej z klasyfikacji istnieją trzy dialekty: bogor (krawang), priangan, cirebon[10]. W innym ujęciu wyodrębnia się następujące dialekty: południowy (parahiangan lub priangan, odmiana miasta Bandung i okolic), zachodni (w prowincji Banten), północny (rejon miasta Bogor) oraz odmiany wschodnie. Dialekt południowy służy jako standard[11]. Dialekt baduy (badui) jest czasem rozpatrywany jako odrębny język[12][13]. W użyciu wśród Sundajczyków jest również język indonezyjski[1].
Stanowi wyznacznik tożsamości prowincjonalnej w zachodniej części Jawy. Pozostaje w powszechnym użyciu na poziomie regionalnym[14]. Jest nauczany w szkołach w tej części Indonezji[15]. Piśmiennictwo sundajskie obejmuje pewne gazety i czasopisma; istnieją też audycje radiowe[1] i programy telewizyjne (np. wiadomości) w tym języku[16]. Niemniej w publikacjach drukowanych zdecydowanie przeważa język indonezyjski, który dominuje w roli języka pisanego[17].
Słownictwo
edytujPodobnie jak w języku jawajskim i balijskim, słownictwo języka sundajskiego wykazuje znaczne zróżnicowanie w zależności od pozycji społecznej i wieku rozmówcy. Wyróżnia się trzy tzw. poziomy języka (ang. speech levels):[18]
- basa lemes (halus) – język uprzejmy
- basa sedeng – język pośredni
- basa kasar – język szorstki, prosty
Pismo
edytujPierwotnie język sundajski był zapisywany alfabetem sylabicznym zwanym pismem sundajskim (indonez. aksara Sunda), a w dalszym okresie nieco zmodyfikowanym pismem jawajskim, zwanym cacarakan[19]. Wskutek oddziaływania kultury islamu (XV w.) wykształciła się praktyka użycia pisma arabskiego (pegon )[20]. Wpływy te odcisnęły się również na leksyce i fonologii języka sundajskiego. Pismo łacińskie na Jawę przywieźli Holendrzy (XIX w.)[20], razem z kolejną falą nowego słownictwa. Właśnie ta forma zapisu jest współcześnie w największym obiegu. W 1841 r. ukazał się pierwszy słownik języka sundajskiego (Nederduitsch-Maleisch en Soendasch Woordenboek)[21].
Przekształcona (ustandaryzowana) wersja tradycyjnego pisma sundajskiego jest wykorzystywana do prezentacji nazw ulic i instytucji na poziomie regionalnym[22].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e David M. Eberhard , Gary F. Simons , Charles D. Fennig (red.), Sunda, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2019-04-11] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-11] (ang.).
- ↑ Nowa encyklopedia powszechna PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 116. ISBN 978-83-01-11097-0. OCLC 33047498. [dostęp 2022-05-22]. (pol.).
- ↑ Zbigniew Gołąb, Adam Heinz, Kazimierz Polański, Słownik terminologii językoznawczej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968, s. 250, OCLC 878841339 (pol.).
- ↑ Kazimierz Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. 2, Wrocław: Ossolineum, 1999, s. 573, ISBN 83-04-04445-5, OCLC 835934897 .
- ↑ Henry Spiller , Focus: Gamelan Music of Indonesia, wyd. 2, New York–Abingdon: Routledge, 2008, s. 110, DOI: 10.4324/9780203930991, ISBN 978-0-203-93099-1, ISBN 978-0-415-96067-0, ISBN 978-1-135-90189-9, OCLC 192050156 [dostęp 2021-08-20] (ang.).
- ↑ Sundajczycy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-09-02] [zarchiwizowane z adresu 2022-09-02] .
- ↑ Zein 2020 ↓, s. 33.
- ↑ Jozef Genzor, Jazyky sveta: história a súčasnosť, Bratislava: Lingea, 2015, s. 406, ISBN 978-80-8145-114-0, OCLC 950004358 (słow.).
- ↑ Zein 2020 ↓, s. 102–103.
- ↑ Grimes i in. 1995 ↓, s. 252.
- ↑ Klok 2024 ↓, s. 472.
- ↑ David M. Eberhard , Gary F. Simons , Charles D. Fennig (red.), Badui, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2019-04-11] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-11] (ang.).
- ↑ Florey 2005 ↓, s. 51.
- ↑ Moriyama 2012 ↓, s. 92.
- ↑ Gumilar 2016 ↓, s. 30.
- ↑ Moriyama 2012 ↓, s. 91.
- ↑ Uri Tadmor , Prakata (Foreword), [w:] Antonia Soriente (red.), Mencalèny & Usung Bayung Marang: a collection of Kenyah stories in the Òma Lóngh and Lebu’ Kulit languages, Jakarta: Atma Jaya University Press, 2006, s. viii–ix, ISBN 978-979-8850-67-7, OCLC 68051684, Cytat: Practically all literature published in Indonesia is in the national language, Indonesian; very little is published in other languages, even languages with many millions of speakers, such as Javanese or Sundanese. All the more so in the case of smaller languages, which are rarely written down at all. (ang. • indonez.).
- ↑ Saini K.M. , Kadir Tisna Surjana , S. Sauni , Adat dan upacara perkawinan daerah Jawa Barat, Jakarta: Proyek Penelitian dan Pencatatan Kebudayaan Daerah, Pusat Penelitian Sejarah dan Budaya, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1980, s. 57, OCLC 25995959 [dostęp 2024-12-17] (indonez.).
- ↑ Edi Suhardi Ekajati , Kebangkitan kembali orang Sunda: kasus Paguyuban Pasundan, 1913–1918, Bandung: Pusat Studi Sunda bekerjasama dengan Kiblat, 2004, s. 26, ISBN 979-3631-21-X, OCLC 60321267 (indonez.).
- ↑ a b Moriyama 2005 ↓, s. 24.
- ↑ Moriyama 2005 ↓, s. 15.
- ↑ Ridwan Maulana , Aksara-aksara di Nusantara: Seri Ensiklopedia, wyd. popr., Banguntapan, Bantul, Yogyakarta: Samudra Biru, 2021, s. 71–72, ISBN 978-623-261-195-5, OCLC 1257314755 (indonez.).
Bibliografia
edytuj- Margaret Florey, Language shift and endangerment, [w:] K. Alexander Adelaar, Nikolaus P. Himmelmann (red.), The Austronesian languages of Asia and Madagascar, Abingdon–New York: Routledge, 2005, s. 43–64, DOI: 10.4324/9780203821121, ISBN 0-7007-1286-0, ISBN 978-0-203-82112-1, OCLC 53814161 (ang.).
- Barbara F. Grimes i inni, Listing of Austronesian languages, [w:] Darrell T. Tryon (red.), Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1995 (Trends in Linguistics. Documentation 10), s. 121–280, DOI: 10.1515/9783110884012.1.201, ISBN 978-3-11-088401-2, OCLC 868970232 (ang.).
- Teija Gumilar , Regional Languages in Indonesian Educational System: a comparison study of Javanese, Sundanese and Dayak languages teaching programs, „Investigationes Linguisticae”, 33, 2016, s. 29–42, DOI: 10.14746/il.2016.33.4, ISSN 1426-188X, OCLC 9531062548 (ang.).
- Jozina Vander Klok , Languages of Java, [w:] K. Alexander Adelaar, Antoinette Schapper (red.), The Oxford Guide to the Malayo-Polynesian Languages of Southeast Asia, Oxford: Oxford University Press, 2024, s. 471–488, DOI: 10.1093/oso/9780198807353.003.0031, ISBN 978-0-19-880735-3, ISBN 978-0-19-253426-2, OCLC 1449546728 (ang.).
- Alfred F. Majewicz, Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, ISBN 83-01-08163-5, OCLC 749247655 [zarchiwizowane] (pol.).
- Mikihiro Moriyama, Regional Languages and Decentralisation in Post-New Order Indonesia: The Case of Sundanese, [w:] Keith Foulcher, Mikihiro Moriyama, Manneke Budiman (red.), Words in Motion: Language and Discourse in Post-new Order Indonesia, Singapore/Tokyo: NUS Press, National University of Singapore / Research Institute for Languages and Cultures of Asia and Africa (ILCAA), Tokyo University of Foreign Studies, 2012, s. 82–100, ISBN 978-9971-69-633-7, OCLC 772368902 (ang.).
- Mikihiro Moriyama, Sundanese Print Culture and Modernity in Nineteenth-century West Java, Singapore: Singapore University Press, 2005, ISBN 9971-69-322-4, OCLC 60856358 (ang.).
- Subhan Zein , Language Policy in Superdiverse Indonesia, Abingdon–New York: Routledge, 2020 (Routledge Studies in Sociolinguistics), DOI: 10.4324/9780429019739, ISBN 978-0-367-02954-8, ISBN 978-0-429-01973-9, LCCN 2019031403, OCLC 1139891689 (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Minirozmówki sundajskie w serwisie Omniglot (ang.)
- Sunda, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2023-04-16] (ang.).