Anatol (Hrysiuk)

Anatol, imię świeckie Andriej Grigorjewicz Hrysiuk (ur. 8 sierpnia^?/20 sierpnia 1880 w Kowlu, zm. 23 stycznia 1938 w Komi ASRR) – biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, święty nowomęczennik.

Święty
Anatol

Анатолій

święty biskup męczennik
Data i miejsce urodzenia	20 sierpnia 1880 Kowel
Data i miejsce śmierci	23 stycznia 1938 okolice Uchty
Czczony przez	Rosyjski Kościół Prawosławny
Kanonizacja	1997 przez Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego
Szczególne miejsca kultu	Ukraina

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	29 czerwca 1913
Konsekrowani biskupi Atanazy (Malinin) 20 listopada 1920 Aleksy (Orłow) 3 czerwca 1923 Teodozjusz (Kirika) 14 października 1933
Współkonsekrowani biskupi Efrem (Jefriemow) 7 kwietnia 1932

Życiorys

Młodość i praca naukowa

Urodził się w Kowlu na Wołyniu jako jedno z trojga dzieci w rodzinie. W wieku 20 lat zakończył naukę w seminarium duchownym w Łucku i podjął studia w Kijowskiej Akademii Duchownej. Będąc na trzecim roku, złożył wieczyste śluby mnisze, przyjmując imię Anatol. W tym samym roku (1903) otrzymywał kolejno święcenia diakońskie i kapłańskie. W 1904 ukończył studia w Akademii i otrzymał stypendium umożliwiające mu kontynuację studiów teologicznych w celu uzyskania tytułu naukowego magistra, co osiągnął w 1908. Specjalizował się w studiach nad monastycyzmem na terytorium Syrii przed ekspansją arabską. Władał językami starogreckim i łaciną oraz angielskim i niemieckim.

W 1911 otrzymał godność archimandryty oraz tytuł naukowy docenta, pozostając pracownikiem Kijowskiej Akademii Duchownej. W 1912 został profesorem nadzwyczajnym. Równocześnie władze kościelne zdecydowały o przeniesieniu go do Moskiewskiej Akademii Duchownej w charakterze jej inspektora. Jednak już w roku następnym podjęta została decyzja o wyświęceniu go na biskupa czystopolskiego, wikariusza eparchii kazańskiej, co oznaczało również objęcie stanowiska rektora Kazańskiej Akademii Duchownej.

Biskup

Biskup Anatol kontynuował swoją działalność duszpasterską także po rewolucji październikowej. Po ogłoszeniu dekretu o rozdziale państwa i Kościoła, a następnie po likwidacji wszystkich wyższych uczelni teologicznych przez półtora roku koordynował nielegalną pracę Kazańskiej Akademii Duchownej. Po wykryciu tego faktu został 26 marca 1921 aresztowany i skazany na rok pozbawienia wolności. Po opuszczeniu więzienia udał się do Samary, by zgodnie z decyzją patriarchy Tichona objąć zarząd eparchii samarskiej i stawropolskiej. Jednak już 24 lutego 1923 został aresztowany ponownie i pozostawał w więzieniu do sierpnia tego samego roku.

Zsyłki i uwięzienie

Anatol (Hrysiuk) jako członek Tymczasowego Świętego Synodu Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego (siedzi drugi z lewej)

We wrześniu 1923 biskup Anatol otrzymał godność arcybiskupią, jednak jeszcze w tym samym miesiącu ponownie trafił do więzienia i został skazany na trzyletnią zsyłkę do Krasnowodska. Po odbyciu kary wrócił w 1927 do Moskwy. W roku następny Święty Synod Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, którego arcybiskup był członkiem, zdecydował o skierowaniu go na katedrę odeską. W Odessie hierarcha wypełniał swoje obowiązki mimo coraz poważniejszych szykan ze strony NKWD. W 1932 został podniesiony do godności metropolity. Cieszył się znacznym autorytetem wśród wiernych prawosławnych. W latach 1934–1935 pełnił zadania locum tenens eparchii charkowskiej, w 1936 wrócił na stałe do Odessy, gdzie podjął służbę duszpasterską w cmentarnej cerkwi św. Dymitra. W tym samym roku, 8 sierpnia, został aresztowany przez NKWD i przewieziony do więzienia w Kijowie. W areszcie ciężko zapadł na zdrowiu, niemal tracąc władzę w nogach.

21 stycznia 1937 został skazany przez trójkę NKWD na pięcioletnie uwięzienie w łagrze w rejonie miasta Uchta. Mimo złego stanu zdrowia w łagrze był zmuszany do pracy, co potwierdzają notatki z wiosny 1937, w których jakość pracy więźnia oceniono jako „dobrą”. Jednak w końcu 1937 w dokumentacji obozowej odnotowano, iż stan zdrowia duchownego nie pozwala na wykonywanie żadnej pracy. Metropolita Anatol niemal całkowicie stracił wzrok, chorował również na serce, płuca i miał trudności z poruszaniem się. Zmarł w obozie 23 stycznia 1938 i został pochowany na jego terenie.

Kanonizacja i upamiętnienie

Cerkiew św. Anatola Kowelskiego w Kowlu, widok z 2010

Od 1997 metropolita Anatol był świętym czczonym lokalnie, w Ukraińskim Kościele Prawosławnym Patriarchatu Moskiewskiego. W 2000 Sobór Biskupów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego zaliczył go do Soboru Świętych Nowomęczenników i Wyznawców Rosyjskich.

Pierwsza świątynia pod wezwaniem świętego powstała w jego rodzinnym mieście Kowlu. Jej poświęcenie odbyło się w sierpniu 2012.