10 złotych polskich (1820–1825)
10 złotych polskich (1820–1825) – moneta dziesięciozłotowa Królestwa Kongresowego okresu autonomii, bita na podstawie zgody cara Aleksandra I z 20 października 1818 r., wyrażonej między innymi na emisję monet dziesięciozłotowych z napisem na rewersie „Z SREBRA KRAIOWEGO”. Monetę bito w latach 1820–1825, według systemu monetarnego opartego na grzywnie kolońskiej[1]. Wycofano ją z obiegu 1 maja 1847 r[2].
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ monety | |
| Nominał |
10 złotych |
| Rocznik |
1820, 1821, 1822, 1823, 1824, 1825 |
| Emisja | |
| Mennica | |
| Nakład |
3 599 sztuk |
| Data emisji |
20 października 1818 |
| Data wycofania |
1 maja 1847 |
| Opis fizyczny | |
| Masa |
31,1 g |
| Średnica |
39 mm |
| Materiał |
srebro Ag868 |
| Rant |
gładki |
| Stempel | |
Moneta została wybita z otokiem, podobnie jak niektóre inne nominały Królestwa Polskiego okresu autonomii emitowane po 1819–, albo po 1820 r[3].
Awers
edytujNa tej stronie umieszczono prawe popiersie cara Aleksandra I, dookoła otokowo napis:
ALEXANDER I CESARZ SA•W•ROS•KRÓL POLSKI *
Dookoła znajduje się wypukły otok[4]. W roku 1823 lekkiej modyfikacji uległ rysunek popiersia cara.
Rewers
edytujNa tej stronie umieszczono średni herb Królestwa Kongresowego, tzn. orła rosyjsko-polskiego – dwugłowy orzeł z trzema koronami, dużą pośrodku i dwiema małymi na głowach orła, w prawej łapie trzyma miecz i berło, w lewej jabłko królewskie, na piersi, na tle gronostajowego płaszcza, tarcza herbowa z polskim orłem[5]. Po obu stronach dużej korony rok bicia: 1820, 1821, 1822, 1823, 1824 lub 1825. Na dole, po obu stronach ogona orła, znajduje się znak intendenta mennicy w Warszawie – I.B. (Jakuba Benika), otokowo napis:
10.ZŁOTYCH POLSKICH.
a pod nim:
Z SREBRA KRAIOWEGO.
Dookoła znajduje się wypukły otok[4].
Opis
edytujMonetę bito w mennicy w Warszawie, w srebrze próby 868, na krążku o średnicy 39 mm, masie 31,1 grama, z rantem gładkim, z otokiem[4][6]. Według sprawozdań mennicy w latach 1820–1824 w obieg wypuszczono 3 599 sztuk dziesięciozłotówek[7].
Stopień rzadkości poszczególnych roczników przedstawiono w tabeli:
| Rocznik | Stopień rzadkości | Szacowana liczba egzemplarzy | Uwagi | Zdjęcie |
|---|---|---|---|---|
| 10 złotych polskich 1820 | R5[8] | 26–120 |
| |
| 10 złotych polskich 1821 | R4[9] | 121–600 | 
| |
| 10 złotych polskich 1822 | R5[10] | 26–120 | 
| |
| 10 złotych polskich 1823 | R4[11] | 121–600 | zmodyfikowany rysunek cara na awersie | 
|
| 10 złotych polskich 1824 | R5[12] | 26–120 | 
| |
| 10 złotych polskich 1825 | R5[13] | 26–120 | 
|
Moneta była bita w latach panowania Aleksandra I, więc w numizmatyce rosyjskiej zaliczana jest do kategorii monet tego cara[14].
W odpowiedzi na pismo Namiestnika Królestwa Polskiego z 9 kwietnia 1818 r. zawierające prośbę o wyrażenie zgody na:
- bicie monet z napisem „z miedzi krajowej” oraz
- srebrnych 10-złotówek, które nie były wymienione w akcie prawnym z 1 grudnia 1815 r.,
król-cesarz Aleksander I wyraził zgodę, warunkując ją koniecznością bicia ich przez Mennicę Królewską w Warszawie „w formie cylindrycznej, z wykonaniem obrzeża monet prostopadłego do płaszczyzny krążka”. W celu wypełnienia wymagania narzuconego przez administrację petersburską koniecznym było sprowadzenie ze stolicy Cesarstwa Rosyjskiego parowych maszyn menniczych, które postanowiono zainstalować w nowo budowanym gmachu mennicy. Pojawienie się w 1819 r. różnych nominałów z otokiem wiązało się z uruchomieniem petersburskich automatów[15]. W przypadku monet dziesięciozłotowych ich pierwsza emisja, wyłącznie z otokiem, nastąpiła dopiero z datą roczną 1820[16].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 5-8.
- ↑ Elżbieta Korczyńska, Borys Paszkiewicz, Mennictwo XIX i XX w., Kraków: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Oddział w Krakowie, 1989, s. 365.
- ↑ Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 91–99, ISBN 83-87355-37-2.
- ↑ a b c Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 88-99.
- ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 6,13.
- ↑ Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765-1965, Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1970, s. 272.
- ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 43.
- ↑ Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [online], Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [dostęp 2017-09-04].
- ↑ Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [online], Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [dostęp 2017-09-04].
- ↑ Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [online], Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [dostęp 2017-09-04].
- ↑ Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [online], Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [dostęp 2017-09-04].
- ↑ Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [online], Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [dostęp 2017-09-04].
- ↑ Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [online], Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [dostęp 2017-09-04].
- ↑ Vladimir Bitkin, Composite Catalog of Russian Coins, Kiev 2003, s. 789.
- ↑ Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765–1965, Polskie Towarzystwo Archeologiczne, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1970, s. 98–104.
- ↑ Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 97, ISBN 83-87355-37-2.