Zygmunt Krotkiewski
Zygmunt Wiktor Krotkiewski (ur. 22 grudnia 1882 w Kotuszowie, zm. 26 stycznia 1967[1] w Gliwicach) – polski inżynier metalurg, budowniczy wielkich pieców[2].
| Data i miejsce urodzenia |
22 grudnia 1882 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
26 stycznia 1967 |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
inżynier metalurg |
| Narodowość |
polska |
| Alma Mater |
Niemiecka Politechnika w Pradze |
| Rodzice |
Stanisław Krotkiewski |
| Małżeństwo |
Anna Angerman (1885–1967) |
| Dzieci |
Janusz Krotkiewski (1910–1991), Halina Krotkiewska-Tołłoczko (1912–2008) |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujBył synem oficjalisty rolnego Stanisława i Zofii z Kawieckich[3]. Wykształcenie średnie zdobył w Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie[4]. Maturę zdał w Złotopolu w roku 1902[5].
Po maturze wstąpił na wydział mechaniczny Instytutu Technologicznego w Charkowie. Kiedy w 1903 roku z powodu „zaburzeń studenckich” Instytut został czasowo zamknięty, podjął pracę w Hucie w Kramatorsku na wydziale wielkich pieców. Za udział w ruchu rewolucyjnym został w 1904 r. aresztowany na kilka miesięcy, a następnie wydalony z Imperium Rosyjskiego. Wyjechał do Pragi, gdzie podjął studia na niemieckiej Politechnice[6], którą ukończył w 25 marca 1909 r. państwowym dyplomem inżyniera budowy maszyn[7].
Jeszcze przed dyplomem podjął pracę w hucie Handke w Częstochowie[8], najpierw jako majster kotłowni, potem kierownik działu cieplnego. Wkrótce został aresztowany za nieprawomyślność i zesłany w głąb Rosji, gdzie był kierownikiem działu maszynowego w kopalniach Rusko-Donieckiego Towarzystwa Węglowego w Makiejewce. W 1911 r. został asystentem kierownika wielkich pieców w hucie Nikipol-Mariupol. Kierował przebudową wielkiego pieca, a następnie samodzielnie zaprojektował i przebudował drugi wielki piec[9].
Na przełomie 1916/17 kierował budową oddziału stali tyglowej w fabryce w Kamieńskiem, następnie został zastępcą głównego inżyniera huty w Kuźniecku na Syberii. Początkowo kierował w Tomsku biurem technicznym budowy. Kiedy z powodu wydarzeń rewolucyjnych, realizacja budowy stała się niemożliwa, został dyrektorem huty Gurjewsk. Wkrótce udał się do Nowomikołajewska, zaciągnąć się do formującej się tam 5. Dywizji Strzelców Polskich. Zmierzający w stronę Władywostoku transport, którym jechał, został rozbity przez bolszewików i rozproszony. Osiedlił się wtedy niedaleko Krasnojarska i podjął pracę robotnika w cegielni.
W połowie 1921 r. powrócił do Polski i jako współudziałowiec założył fabrykę maszyn w Pabianicach. W 1925 r. został dyrektorem fabryki maszyn „Borek” pod Krakowem, a w 1931 szefem biura technicznego w Wytwórni Amunicji na Forcie Bema w Warszawie. Z tego okresu pochodzi kilka jego patentów dotyczących motoryzacji i uzbrojenia, na przykład na podstawę do CKM[10] wz. 36, opracowaną dla potrzeb kawalerii. Według stanu na 1 sierpnia 1938 roku w jednostkach Wojska Polskiego, lub w zamówieniach, znajdowało się 1100 podstaw kawaleryjskich tego wzoru[11].
W 1936 r. zaprojektował i zbudował, wzorowany na najnowszych wówczas rozwiązaniach amerykańskich, wielki piec „A” o pojemności 485 m³[12] w Hucie Piłsudski w Chorzowie. Piec był oddany do ruchu 7 października 1937 roku i stanowił w tym okresie największe osiągnięcie techniki wielkopiecowej[13]. Po ukończeniu inwestycji został szefem wydziału wielkich pieców w tej hucie, pełniąc tę funkcję do wybuchu wojny w 1939 r.
Podczas okupacji w latach 1939/40 pracował w Katedrze profesora Kazimierza Bartla we Lwowie. W 1940 r. wyjechał do Warszawy, gdzie prowadził własną firmę handlowo-techniczną, a w konspiracji przygotowywał projekt huty, jaką należałoby zbudować w Polsce po wojnie. Po powstaniu i zniszczeniu Warszawy osiadł w Krakowie, gdzie po wkroczeniu władz polskich zgłosił się do pracy
Jako pełnomocnik Rządu Tymczasowego objął tymczasowy zarząd i uruchamiał od lutego 1945 r. Hutę Kościuszko[14]. W lipcu 1945 przyjął od profesora Władysława Kuczewskiego propozycję zatrudnienia na stanowisku profesora zwyczajnego Politechniki Śląskiej. W roku akademickim 1946/47 nie przedłużono mu angażu na Politechnice. Po 1946 pracował jako docent w Instytucie Metalurgii Żelaza w Gliwicach.
Do przedwojennych patentów po 1945 dołożył zgłoszone nowe, dotyczące głównie hutnictwa[15]. Był autorem[16] i współautorem[17] podręczników szkolnych.
Jest pochowany na Cmentarzu Centralnym w Gliwicach (sektor LA6-C-8)[1].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski[18]
- Złoty Krzyż Zasługi w 1929[19] oraz 1954[20]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)[21]
- Złota Odznaka „Zasłużony Racjonalizator Produkcji”
Przypisy
edytuj- ↑ a b Cmentarze komunalne w Gliwicach – wyszukiwarka osób pochowanych [online], Grobonet [dostęp 2018-11-03].
- ↑ Robert Przybylski, Śląsk w polskich rękach, „Rzeczpospolita”, 1 lutego 2018 [dostęp 2018-11-03].
- ↑ Marek Minakowski, Krotkiewski w Genealogii Potomków Sejmu Wielkiego [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2018-11-16].
- ↑ Zygmunt Krotkiewski [online], Stowarzyszenie Wychowanków Politechniki Śląskiej [dostęp 2018-11-16] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-16].
- ↑ Jerzy Zimny, Zygmunt Krotkiewski, [w:] Polski Słownik Biograficzny Tom XV; Kozłowska Zofia-Kubacki Stanisław, Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1970, s. 343.
- ↑ Die K.K. Deutsche technische Hochschule in Prag, 1806-1906. Festschrift zur Hundertjahrfeier, Prag, 1906 [dostęp 2018-11-17].
- ↑ Von der deutschen technischen Hochschule, „Prager Tagblatt”, anno.onb.ac.at, 28 marca 1909, s. 5 (niem.).
- ↑ Jarosław Sobkowski, Jak Hantke zbudował Raków. 120 lat Huty Częstochowa [online], Magazyn Częstochowa, Wyborcza.pl, 2 czerwca 2016 [dostęp 2018-11-16].
- ↑ AJW, Zygmunt Krotkiewski, [w:] Bolesław Orłowski (red.), Polski wkład w przyrodoznawstwo i technikę. Słownik polskich i związanych z Polską odkrywców, wynalazców oraz pionierów nauk matematyczno-przyrodniczych i techniki, t. II H-Ł, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Historii PAN, 2015, s. 305.
- ↑ Andrzej Konstankiewicz, Broń strzelecka i sprzęt artyleryjski formacji polskich i Wojska Polskiego w latach 1914-1939, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2003, s. 171, ISBN 978-83-227-1944-2.
- ↑ Leszek Erenfeicht, CKM WZ. 1930, Warszawa: Edipresse Polska, [cop. 2013], ISBN 978-83-7769-550-0, OCLC 840289096 [dostęp 2018-11-17].
- ↑ Zygmunt Krotkiewski:, Der Neubau des Hochofens ,,A" der Königshütte.* Bemerkenswerte Abweichungen von der bisher in Oberschlesien üblichen Hochofenbauweise, „Stahl und Eisen: Zeitschrift für das Deutsche Eisenhüttenwesen”, 58 (26), Verlag Stahleisen, 1938, s. 704 (niem.).
- ↑ Huta Kościuszko (Królewska) [online], Fotografia przemysłowa i korporacyjna [dostęp 2018-11-21].
- ↑ Tadeusz Potemski, Ludzie huty „Kościuszko” w pracy i walce: 1802-1952, Katowice: Wydawnictwo Zarządu Głównego Związku Zawodowego Hutników w Polsce, 1952.
- ↑ Wykaz Patentów udzielonych przez Urząd Patentowy w latach 1945-1948, Warszawa: Wydawnictwo Urzędu Patentowego R. P., 1949, s. 9 [dostęp 2018-11-17].
- ↑ Zygmunt Krotkiewski, Wielkopiecownictwo: podręcznik dla zasadniczej szkoły hutniczej, Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa Zawodowego, 1955.
- ↑ Zygmunt Krotkiewski, Rufin Uszok, Zbigniew Wernicki, Zarys hutnictwa żelaza i metali nieżelaznych, Katowice: "Śląsk", 1957, OCLC 836419725 [dostęp 2018-11-16].
- ↑ Nekrolog, „Trybuna Robotnicza” (24 (7153)), 29 stycznia 1967, s. 2 [dostęp 2018-11-17].
- ↑ M.P. z 1929 r. nr. 188, poz. 451 „za zasługi około rozwoju przemysłu wojennego”.
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 108, poz. 1495
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 35, poz. 333