Zwierciadło dla zarządzających

Zwierciadło dla zarządzających (ang. The Mirror for Magistrates) – wielkie objętościowo dzieło zbiorowego autorstwa wydawane kilkakrotnie w Anglii w stale poszerzanych wersjach w epoce panowania Tudorów (XVI wiek).

Charakterystyka ogólna

Utwór stanowi zbiór żywotów (biografii) różnych historycznych postaci, opowiadanych z położeniem szczególnego nacisku na tragiczny koniec ich ziemskiej drogi. Dzieło miało stanowić kontynuację Upadku książąt piętnastowiecznego poety Johna Lydgate’a. Tradycyjnie za głównego współautora uznawano Thomasa Sackville’a. W roli pierwszego antologisty wystąpił William Baldwin, namówiony do tego zadania przez mistrza drukarskiego Johna Waylanda

Forma

Utwór został napisany przy wykorzystaniu strofy królewskiej, czyli zwrotki siedmiowersowej rymowanej ababbcc, wprowadzonej do poezji angielskiej przez Geoffrey'a Chaucera, a używanej między innymi przez wspomnianego Johna Lydgate’a.

But what thing may suffice unto the greedy man?

The more he hath in hold, the more he doth desire;

Happy and twice happy is he, that wisely can

Content himself with that, which reason doth require,

And moyleth for no more then for his needefull hire;

But greediness of mind doth seldom keep the syse,

To whom enough and more doth never well suffice.

Treść

Utwór składa się z exemplów, czyli biografii sławnych osób, przedstawionych ludziom jako wzór pozytywny lub negatywny. Tytuł sugeruje, że poszczególne żywoty mają być edukacyjnymi obrazami dla rządzących państwem, podobnie zresztą jak kroniki dramatyczne, znane z twórczości Christophera Marlowe'a (Edward II) i Williama Szekspira (Henryk V, Ryszard III). W tamtych czasach jakakolwiek bezpośrednia krytyka władcy była uznawana za obrazę majestatu i kończyła się w lochu albo na szafocie. Tylko duchownym i błaznom wolno było napominać monarchę, a i to w ograniczonym zakresie. Thomas More za sprzeciw wobec decyzji króla Henryka VIII zapłacił głową. Nakreślone w Zwierciadle dla zarządzających sylwetki miały za zadanie w zawoalowany sposób wpływać na postępowanie króla lub królowej, przypominając im smutny los wielu tyranów, usuniętych z tronu przez własnych poddanych.