Zmiana imienia i nazwiska

Zmiana imienia i nazwiska – zapisanie w akcie urodzenia lub metryce chrztu zamiast dotychczas używanego imienia (imion) lub nazwiska (w tym rodowego) bądź obu z nich – nowego imienia lub nazwiska, wybranego przez zainteresowanego i dopuszczalnego przez prawo. Zmiana odbywa się wyłącznie na wniosek własny osoby. Jej skutkiem jest możliwość, ale i obowiązek stosowania imienia i nazwiska w nowym brzmieniu, zwłaszcza przed organami władzy czy np. w dowodzie osobistym.

Zmiana imienia i nazwiska w prawie polskim

W Polsce zmianę reguluje ustawa z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz.U. z 2021 r. poz. 1988). Niektórych przepisów należy także szukać w ustawie z dnia 28 listopada 2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (PASC, Dz.U. z 2023 r. poz. 1378). Zgodnie z art. 70 PASC, rodzice mogą w ciągu 6 miesięcy od daty sporządzenia aktu urodzenia złożyć kierownikowi USC pisemne oświadczenia o zmianie imienia lub imion dziecka.

Zmianie ulec może zarówno imię nadane przez rodziców, imię (nazwisko) zmienione wskutek późniejszych zdarzeń (patrz niżej), jak i już zmienione w opisywanym trybie. Zmiana imienia i nazwiska według przepisów prawa jest czynnością urzędową i podlega odpowiednio państwowej bądź kościelnej procedurze administracyjnej. Wobec imienia i nazwiska osoby obowiązuje zasada ich trwałości (niezmienności), od której prawo przewiduje tylko nieliczne wyjątki. Technicznie zmiana polega na wpisaniu wzmianki dodatkowej (adnotacji) na akcie, rzadziej – na fizycznym przekreśleniu poprzedniego wpisu.

Faktyczne przyczyny zmiany imienia i nazwiska mogą być różne. Imię bądź nazwisko:

• może być ośmieszające lub niepoważne,
• może podlegać naturalizacji (tj. spolszczeniu),
• może podlegać dostosowaniu do długotrwale używanego innego imienia czy nazwiska,
• może być zbyt niejednoznaczne w związku z jego popularnością lub podobieństwem do innych nazw, zwłaszcza nazwisk do imion.

Szczególnymi przypadkami faktycznej zmiany nazwiska, rzadziej imienia, są także małżeństwo, rozwód, unieważnienie małżeństwa oraz orzeczenia związane z ustalaniem pochodzenia dziecka.

Zasady zmiany imion i nazwisk w UE

Z reguły procedura zmiany imienia bądź nazwiska następuje na pisemny wniosek osoby ubiegającej się o zmianę, skierowany do właściwego organu. W większości krajów UE wniosek taki musi być uzasadniony. W Holandii i Portugalii, poza uzasadnieniem, do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające celowość składania wniosku. Wyjątek w tym względzie stanowią Austria i Dania, gdzie zmiana może nastąpić bez podania przyczyn. Zmiana nazwiska w Niemczech może zostać przeprowadzona w trybie administracyjnym, w przypadku uzasadnionym ważnymi powodami. We Francji, gdzie procedura zmiany nazwiska jest bardzo trudna i długotrwała, rozpatrzenie umotywowanego wniosku poprzedzone jest publikacją tekstu o zamiarze zmiany nazwiska w Dzienniku Ustaw i dzienniku ogłoszeń prawnych, a decyzja o wyrażeniu zgody na zmianę, wydawana jest nie wcześniej, niż po upływie dwóch miesięcy od daty opublikowania tekstu w Dzienniku. We Francji prawo zezwala na używanie drugiego nazwiska tzw. nazwisko używane, które w dokumentach tożsamości widnieje pod nazwiskiem głównym (wpisanym w akcie urodzenia).

O zmianę nazwiska mogą ubiegać się, poza obywatelami danego państwa, także cudzoziemcy nie posiadający obywatelstwa żadnego państwa, jeżeli posiadają w kraju składania wniosku miejsce stałego pobytu oraz cudzoziemcy, którzy uzyskali w danym państwie status uchodźcy.

Ustawodawcy Polski, Austrii, Danii, Hiszpanii, Holandii, Niemiec, Portugalii, Włoch, Francji, Węgier i Szwecji przewidzieli katalogi przypadków, w których urzędy mają podstawę do odrzucenia lub wydania zezwolenia na zmianę imienia lub nazwiska. Najczęściej pojawiające się ustawowe powody umożliwiające dokonanie zmiany:

• zawarcie związku małżeńskiego,
• rozwód,
• uznanie ojcostwa,
• przysposobienie,
• ośmieszające lub nieprzyzwoite brzmienie dotychczasowego nazwiska
• dotychczasowe nazwisko działa na szkodę danej osoby
• wnioskodawca chce otrzymać nazwisko swojego partnera
• dodanie innego nazwiska do noszonego

Odmowa wydania zgody dotyczy przede wszystkim wniosków o zmianę na nazwisko historyczne, wsławione na polu nauki, kultury, polityki, mogące sugerować bezpośrednie pokrewieństwo ze znanym lub historycznym rodem. Wyjątek stanowi sytuacja, w której osoba ubiegająca się o zmianę udokumentuje posiadanie członków rodziny o takim nazwisku.

Wyjątek w tym względzie stanowi Wielka Brytania, gdzie brak jest procedury prawnej regulującej powyższe. Obywatel może zmienić swoje nazwisko w dowolnym czasie, pod warunkiem, że będzie tylko używał swojego nowego imienia lub nazwiska, i jednocześnie zrzeka się poprzedniego. Robi się to przy świadomości, że w niektórych przypadkach wystąpi konieczność okazania dowodu na to, że taka zmiana nastąpiła. Dowodem zwykle jest samo-zaświadczenie w formie wydania osobiście dokumentu prawnego tzw. „Deed Poll”, lub zamieszczone w prasie publiczne obwieszczenie dokonania zmiany.

W państwach Unii Europejskiej procedurę zmiany imienia i/lub nazwiska regulują:

• Polska [1] – Ustawa z 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska,
• Austria [2] – Ustawa o zmianie nazwisk i imion – NAG z 22 marca 1988 r.,
• Dania [3] – Ustawa o nazwiskach – LBK 392 z 1 maja 2012 r.,
• Szwecja [4] – ustawa o imionach i nazwiskach z dnia 24 czerwca 1982 r.,
• Francja [5] – Dekret nr 94-52 z 20 stycznia 1994 r.,
• Hiszpania [6] – art. 192-218 dekretu przyjmującego Rozporządzenie o Rejestrze Cywilnym z 8 czerwca 1958 r.,
• Włochy [7] – Dekret Prezydenta Republiki Włoskiej z 13 marca 2012 r.,
• Niemcy [8] – Ustawa o zmianie nazwisk i imion,
• Holandia [9] – Kodeks cywilny,
• Węgry [10] – Rozporządzenie z mocą ustawy nr 17 z 1982 r. o księgach stanu cywilnego, małżeństwach i używaniu imion,
• Portugalia [11] – art. 104 Kodeksu Stanu Cywilnego – Rozporządzenia z mocą ustawy nr 131/95 z 6 czerwca 1995 r.

Zmiana imienia nadanego przy chrzcie

Zmiana imienia w księgach wyznaniowych jest możliwa w uzasadnionych przypadkach za zgodą kurii biskupiej bądź podobnej instytucji dla innych wyznań.

Linki zewnętrzne

• Dobromir Dziewulak Zmiana nazwiska w państwach Unii Europejskiej, „Analizy BAS” Nr 14/2012, Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu
• Jak zmienić nazwisko lub imię. prawoprosto.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-26)]., Łukasz Kasza, 3 lipca 2011
• Zmiana nazwiska dziecka w przypadku braku zgody jednego z rodziców
• Nazwisko po ślubie
• Przykładowe orzeczenia w sprawie zmiany nazwiska Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 22 marca 2001 r., Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 7 października 2009 r.
• Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, iż obowiązek prawny przyjmowania przez kobietę nazwiska męża stanowi dyskryminację ze względu na płeć

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.