Wikipedia

Zlaté Hory

miasto w Czechach
Ten artykuł dotyczy miasta w Czechach. Zobacz też: Góry Złote – pasmo górskie położone w Sudetach Wschodnich.

Zlaté Hory (do roku 1948 Cukmantl, niem. Zuckmantel) – miasto w Czechach, w kraju ołomunieckim, w Górach Opawskich (cz. Zlatohorská vrchovina), nad rzeką Złoty Potok (lewy dopływ Prudnika).

Zlaté Hory
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Czechy

Kraj

 ołomuniecki

Kraina

Śląsk

Burmistrz

Milan Rác

Powierzchnia

85,94 km²

Wysokość

390 m n.p.m.

Populacja (2015)
• liczba ludności
• gęstość


3978[1]
46 os./km²

Kod pocztowy

793 75-793-76

Tablice rejestracyjne

JE

Położenie na mapie kraju ołomunieckiego
Mapa konturowa kraju ołomunieckiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Zlaté Hory”
Położenie na mapie Czech
Mapa konturowa Czech, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Zlaté Hory”
Ziemia50°15′17″N 17°23′38″E/50,254722 17,393889
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Historycznie położone jest na Dolnym Śląsku, w jego czeskiej części (powiat Jesenik) – w przeszłości wchodziło w skład dolnośląskiego biskupiego księstwa nyskiego.

Zlaté Hory leżą przy granicy z Polską a najbliższym miastem w Polsce są leżące w odległości 2 km Głuchołazy. Do 1958 częścią gminy był również przysiółek Skřivánkov, który na skutek wymiany granic znalazł się w Polsce jako Skowronków.

Historia

edytuj
 
Główny plac miasta w XIX wieku
 
Zabytkowy ratusz

Pierwsza wzmianka o okolicy pochodzi z 1222, kiedy o miejscowe kopalnie złota spierał się książę Władysław III Henryk z biskupem wrocławskim Wawrzyńcem. Znalazły się one ostatecznie pod władzą biskupa. W 1267 po raz pierwszy pada nazwa miejscowości Cukmantl (in montibus contra Cucmantel et Vrudental), która staje się podgrodziem biskupiego zamku Edelštejn. W 1285 Edelštejn został zdobyty przez księcia Henryka IV Probusa, który po kilku latach sprzedał go Mikołajowi II Opawskiemu. Od tego momentu Cukmantl aż do 1474 był częścią ziemi opawskiej; nie oznaczało to jednak spokoju – miejscowość (w 1306 lokacja na prawie magdeburskim) kilkukrotnie zmieniała właściciela. Ostatecznie w 1474 biskupi wrocławscy kupili miasto od Jerzego z Podbiebradów za 240 grzywien i 1600 węgierskich złotych (według innych źródeł otrzymali je jako lenno, a wykupili w 1477). Cukmantl stał się częścią księstwa nyskiego; w okresie tym nastąpił dalszy rozwój związany z wydobyciem i przetwórstwem złota (np. w 1559 w ciągu tygodnia do Nysy wysyłano 168–280 gramów złota w monetach).

W 1514 w mieście ruszyła produkcja piwa, z 1586 pochodzą pierwsze wzmianki o urzędzie pocztowym. Na początku XVII wieku rozpoczyna się zamykanie mniej rentownych kopalń złota, a rusza wydobycie miedzi. W okresie wojen trzydziestoletnich miasto przeżywa kryzys (dwukrotnie wojska szwedzkie plądrują Cukmantl) – w tym czasie burmistrzem był rzeźnik Johann Zottmantel, którego nagrobek znajduje się na miejskim cmentarzu (jest to najstarszy zachowany grób w mieście). Koniec wojennej zawieruchy jest też początkiem polowań na czarownice – zarówno w Cukmantl, jak i w całym księstwie i okolicy. W Cukmantl śmierć w nich poniosło co najmniej 85 osób, a brał w nich udział także Heinrich Franz Boblig von Edelstadt, inkwizytor znany z procesów w miejscowości Velké Losiny. W 1668 biskup wrocławski przyznał miastu prawo do organizowania dwóch dorocznych wielkich targów.

Wiek XVIII to koniec górnictwa w Cukmantl – w 1730 mieszkało w nim tylko 50 górników – a jego miejsce zajęło tkactwo. W 1741, w czasie wojen śląskich, miasto ostrzelały wojska pruskie; spłonęło większość domów, w tym ratusz i szkoła. Rok później, w wyniku traktatu pokojowego dzielącego Śląsk pomiędzy Habsburgów i Hohenzollernów, Cukmantl początkowo miał znaleźć się w granicach państwa pruskiego, jednak król pruski odmówił jego przyjęcia; pozostał on w granicach Austrii, stając się miejscowością przygraniczną. Wówczas też utworzono tutaj samodzielną parafię (przedtem należał do dekanatu w Głuchołazach). Ostatnie dekady stulecia to ostateczne zakończenie wydobycia złota oraz dwie potyczki pomiędzy wojskami habsburskimi a pruskimi podczas kolejnych wojen – w 1759 i w 1779, obydwie w okolicach kaplicy św. Rocha i obydwie zakończone zwycięstwem wojsk austriackich.

W 1839 po raz pierwszy pojawiło się oświetlenie ulic. W 1859 mieszkało w Cukmantl 4101 osób (czyli niewiele mniej niż obecnie) w 529 domach, funkcjonowała m.in. poczta, trzy młyny, przytułek dla ubogich, urząd celny, apteka, kilka sklepów oraz fabryka papieru. W 1862 uruchomiono urząd telegraficzny, w 1873 szpital, w 1879 łaźnie lecznicze, przekształcone później w sanatorium, w 1891 kanalizację i wodociąg, a w 1896 połączenie kolejowe z Mikulovicami. Rok później założono park miejski (wówczas nosił imię Franciszka Józefa), a w 1898 wieżę widokową na Kopie Biskupiej, także noszącą imię cesarza.

W 1903 Cukmantl nawiedziła powódź – straty sięgnęły 27 tys. austriackich koron. W czasie I wojny światowej powołano do wojska 452 mężczyzn, z tego 118 zginęło.

Po upadku Austro-Węgier miasto włączono w granice Czechosłowacji, mimo że jeszcze w marcu 1919 mieszkańcy w demonstracjach domagali się przyłączenia do republikańskiej Austrii – podczas interwencji czechosłowackiego wojska zginęło 4 Niemców, a pewną liczbę zraniono. Przez cały okres międzywojenny zachowało swój niemiecki charakter – w 1930 3830 osób zadeklarowało się jako Niemcy, a tylko 124 jako Czechosłowacy; czeskojęzyczną szkołę otwarto dopiero w 1932. Podczas kryzysu monachijskiego Praga powołuje Niemców do armii, ale wielu z nich ucieka przez granicę do Rzeszy. Od 1938 do 8 maja 1945 miasto, jako część Kraju Sudetów, należało do Niemiec. Od lipca 1945 do października 1946 trwały wysiedlenia miejscowych Niemców do alianckich stref okupacyjnych; mimo napływu osadników z południowych Moraw, Słowaków z Orawy i Greków (członkowie partyzantki komunistycznej z tego kraju wraz z rodzinami) liczba mieszkańców zmniejszyła się o połowę. W 1948 oficjalnie nadano miastu współczesną nazwę Zlaté Hory.

Okres władzy komunistycznej to przyłączanie kolejnych osad, dotychczas samodzielnych, budowa nowych osiedli mieszkaniowych i ponowny rozwój górnictwa miedzi i złota (po 1989 po raz kolejny wydobycie zakończono). W ostatnich latach, zwłaszcza po otwarciu granic, Zlaté Hory stały się miejscowością przyciągającą turystów – głównie amatorów turystyki górskiej, rowerowej oraz związanej ze „złotą” przeszłością (organizuje się m.in. zawody płukania złota).

Podział

edytuj

części gminy

edytuj

gminy katastralne

edytuj
  • Dolní Údolí (648,44 ha)
  • Horní Údolí (1990,28 ha)
  • Ondřejovice v Jeseníkách (1792,59 ha)
  • Rejvíz (913,80 ha)
  • Zlaté Hory v Jeseníkách (3294,84 ha)

Demografia

edytuj

Według danych z 1 stycznia 2015 powierzchnia miasta wynosiła 8 594 ha, a liczba jego mieszkańców 3978 osób[1].

Rok 1970 1980 1991 2001 2003 2015
Liczba ludności 4362 4556 4550 4507 4446 3978

Podział narodowościowy w 2001 wyglądał następująco: 3755 Czechów, 246 Słowaków, 155 Morawian, 48 Niemców, 14 Ślązaków, 10 Polaków, 4 Ukraińców i 1 osoba narodowości wietnamskiej. Większość mieszkańców (2896) określiło się jako bezwyznaniowcy, 986 jako rzymscy katolicy, 27 prawosławni, 18 ewangelicy, 12 jako członkowie kościoła husyckiego, 4 Świadkowie Jehowy. 447 osób nie podało wyznania[2].

Źródło: Czeski Urząd Statystyczny

Zabytki i atrakcje turystyczne

edytuj
 
Kościół Wniebowzięcia Marii Panny

Ze względu na długie tradycje w poszukiwaniu i wytapianiu złota w pobliżu tej miejscowości znajduje się, unikatowy w skali europejskiej[potrzebny przypis], skansen górniczy pokazujący poszukiwanie i wytwarzanie złota. Dla amatorów turystyki aktywnej czekają liczne szlaki turystyczne, rowerowe oraz narciarskie.

Inne:

  • zabytkowe centrum miasta
  • ruiny zamków Edelštejn, Leuchtenštejn i Koberštejn,
  • kaplica św. Rocha, górująca nad miastem, powstała w XVII wieku. W XVIII wieku w jej pobliżu stoczono dwie krwawe potyczki austriacko-pruskie, a nazwę góry zmieniono na Krwawa góra,
  • kościół pielgrzymkowy Maria-Hilf,
  • kościół parafialny Wniebowzięcia Marii Panny, w dzisiejszym kształcie od XVIII wieku,
  • kościół św. Krzyża, przy dawnym szpitalu, z II połowy XVIII wieku,
  • wieża widokowa na Biskupiej Kopie z 1898 roku,
  • zabytkowa górnicza osada Rejvíz, wchodząca w skład gminy miejskiej Zlaté Hory.

Osoby urodzone w Zlatych Horach

edytuj
  • Joseph Templer (?–1860), malarz, ojciec Rudolpha Templera i Franza Templera[3]
  • Wilhelm Arbter (1831–1898), redaktor i publicysta[4]
  • Rudolph Templer (1837–1905), malarz, syn Josepha Templera, brat Franza Templera[5]
  • Franz Templer (1854–1930), malarz, syn Josepha Templera, brat Rudolpha Templera[6]
  • Viktor Emanuel Heeger (1858–1935), pisarz, poeta i publicysta[7]
  • Julius Karl Hoffmann (1859–1917), historyk i organizator życia kulturalnego[8]
  • Kurt Knispel (1921–1945), niemiecki pancerniak

Dawne przejścia graniczne

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Počet obyvatel v obcích České republiky k 1.1.2015 (PDF) [online], Czso.cz [dostęp 2015-06-26] (cz.).
  2. ↑ Wyniki spisu z 2001.
  3. ↑ Templer Joseph – malíř.
  4. ↑ Arbter Wilhelm – redaktor; publicista.
  5. ↑ Templer Rudolph – malíř.
  6. ↑ Templer Franz – malíř.
  7. ↑ Heeger Viktor Emanuel – spisovatel; básník; novinář.
  8. ↑ Hoffmann Julius Karl – historik; organizátor kulturního života.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Zlaté_Hory&oldid=73656921”