Wikipedia

Zielistka

Zielistka, zielistek (Chlorophytum Ker Gaw.) – rodzaj roślin zaliczany do rodziny szparagowatych w systemie APG III z 2009. Wcześniej rodzaj umieszczany w rodzinie agawowatych (Agavaceae) (system APG II z 2003), liliowatych (Liliaceae) (system Cronquista z 1981), w niektórych systemach w ramach wyodrębnianej rodziny pajęcznicowatych (Anthericaceae). Obejmuje ok. 100–150 gatunków (różnice wynikają z różnych ujęć systematycznych gatunków włączanych tutaj lub do rodzajów Anthericum i Dasystachys). Wszyscy przedstawiciele to byliny rosnące w tropikalnych obszarach Azji, Afryki, Australii i Ameryki, przy czym większość gatunków występuje w Afryce[3]. Gatunkiem popularnym w uprawie (w klimacie umiarkowanym jako roślina doniczkowa) jest zielistka Sternberga[4]. Gatunkiem typowym jest Chlorophytum inornatum Ker-Gawler[5].

Zielistka
Ilustracja
Zielistka Sternberga
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

szparagowate

Podrodzina

agawowe

Rodzaj

zielistka

Nazwa systematyczna
Chlorophytum Ker-Gawler
Bot. Mag. t. 1071. 1 Dec 1807
Multimedia w Wikimedia Commons
Kwiat zielistki Sternberga
Chlorophytum comosum 'Variegatum'
Chlorophytum orchidastrum

Morfologia

edytuj
 
Kwiatostan Chlorophytum glaucoides
 
Chlorophytum glaucum

Z kłącza, zwykle krótkiego, o bulwiastych korzeniach, wyrastają równowąskie, mieczowate lub sercowate liście z pochwowatą nasadą[3]. U nasady liści wyrastają głąbiki z liśćmi wspierającymi odgałęzienia kwiatostanu znajdującego się na szczycie i tworzonego przez grona białych kwiatów. Kwiaty są obupłciowe, niepozorne, małe, w kolorze białym lub zielonkawym. Listków okwiatu jest 6, wolnych, z 3–7 żyłkami wiązek przewodzących. 6 pręcików wyrasta z nasady listków okwiatu. Posiadają cienkie nitki, lekko rozszerzające się w części środkowej. Pylniki osadzone są u swej podstawy i otwierają się do wnętrza kwiatu. Zalążnia utworzona z 3 owocolistków w każdej z komór z 1 lub kilkoma zalążkami. Szyjka słupka cienka, zakończona drobnym znamieniem. Owocem jest trójkanciasta torebka. Nasiona są czarne, spłaszczone[4].

Systematyka

edytuj
 
Chlorophytum macrophyllum
 
Chlorophytum tuberosum

Jeden z wielu rodzajów z dawnej rodziny liliowatych (Liliaceae) (system Cronquista z 1981), który wraz z najbliższymi krewnymi jest w ostatnich kilkunastu latach bardzo różnie ujmowany przez taksonomów. Preferujący wyróżnianie wielu drobnych rodzin (np. system Reveala z lat 1993–1999) wyodrębniali rodzinę pajęcznicowatych Anthericaceae J. Agardh. W pierwszych wersjach systemu APG (1998, 2003) rodzaj zaliczany był do rodziny agawowate (Agavaceae), która w wersji z 2009 została zdegradowana do rangi podrodziny[2].

Długi czas rodzaj wyodrębniany był od podobnych tylko na podstawie różnic morfologicznych i cytologicznych. Gdy poznano jego filogenezę za pomocą badań molekularnych, okazało się, że odrębnie opisywany poprzednio rodzaj Dasystachys zagnieżdżony jest wewnątrz kladu Chlorophytum. Dodatkowo przeniesiono do tego rodzaju także afrykańskie gatunki uprzednio zaliczane do rodzaju Anthericum (tam utrzymywane czyniły z tego rodzaju takson parafiletyczny)[6].

Pozycja według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)

Jeden z rodzajów podrodziny agawowych (Agavoideae) w obrębie szparagowatych (Asparagaceae s.l.). W obrębie podrodziny wchodzi w skład grupy liczącej w sumie 8 rodzajów, stanowiącej klad siostrzany dla dwóch rodzajów – Herreria i Herreriopsis[2].

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1994-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa liliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), nadrząd Lilianae Takht., rząd agawowce (Agavales Hutch.), rodzina pajęcznicowate (Anthericaceae J. Agardh), podplemię Chlorophytinae Benth., rodzaj zielistka (Chlorophytum Ker Gawl.)[7].

Wykaz gatunków[8][9][10]

Zastosowanie

edytuj
  • Rośliny ozdobne: ze względu na piękne, często pasiaste ulistnienie, niektóre gatunki znajdują się w uprawie doniczkowej. W Polsce uprawiany jest głównie jeden gatunek – zielistka Sternberga.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-09-10] (ang.).
  3. ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  4. ↑ a b Chen Xinqi, Minoru N. Tamura: Chlorophytum. [w:] Flora of China [on-line]. [dostęp 2010-09-10]. (ang.).
  5. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-06-12].
  6. ↑ Hoell, Gry: The genera Anthericum and Chlorophytum (Anthericaceae), evolution and delimitation. [w:] Hovedoppgave i botanikk (Cand.scient.) [on-line]. Universitetet i Oslo, 2005. [dostęp 2010-09-10].
  7. ↑ Crescent Bloom: Chlorophytum. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-12]. (ang.).
  8. ↑ Chlorophytum Ker Gawl.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-05-16].
  9. ↑ Karpowiczowa Ludmiła(red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 92.
  10. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 55. ISBN 978-83-925110-5-2.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Zielistka&oldid=70215361”