Ziarnojadek wielkodzioby
Ziarnojadek wielkodzioby[3], ryżołusk wielkodzioby[4] (Sporophila maximiliani) – gatunek małego ptaka z rodziny tanagrowatych (Thraupidae). Występuje plamowo w środkowej i północnej części Ameryki Południowej. Obecnie znany jest z pojedynczych stanowisk w Boliwii, Brazylii, Gujanie, Gujanie Francuskiej, Surinamie i Wenezueli[5]. Gatunek zagrożony wyginięciem.
| Sporophila maximiliani[1] | |||
| (Cabanis, 1851) | |||
,_Mato_Grosso,_Brazil.jpg) Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
ziarnojadek wielkodzioby | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Systematyka
edytujTakson ten jako pierwszy opisał w 1830 roku Maximilian zu Wied-Neuwied, nadając mu nazwę Fringilla crassirostris. W 1851 roku Jean Cabanis umieścił ziarnojadka wielkodziobego w nowo utworzonym przez siebie rodzaju Oryzoborus, a ponieważ nazwa Oryzoborus crassirostris była już zajęta przez ziarnojadka grubodziobego, autor zaproponował nową nazwę – Oryzoborus maximiliani[6]. Obecnie ziarnojadek wielkodzioby jest umieszczany w rodzaju Sporophila[3][7].
Takson ten bywał łączony w jeden gatunek z ziarnojadkiem czarnym (S. nuttingi), grubodziobym (S. crassirostris) i czarnodziobym (S. atrirostris)[8], często też za podgatunek ziarnojadka wielkodziobego uznawano podgatunek occidentalis ziarnojadka grubodziobego[8][9][10].
Jeszcze niedawno wyróżniano dwa podgatunki Sporophila maximiliani[6][8]:
- S. m. parkesi Olson 1981 (syn. Oryzoborus m. magnirostris Phelps, Sr & Phelps, Jr, 1950) – wschodnia Wenezuela, zachodnia Gujana i wschodnia Gujana Francuska do północnej Brazylii
- S. m. maximiliani (Cabanis, 1851) – środkowa i wschodnia Brazylia
W 2018 opublikowano wyniki badań, którym poddano większość istniejących okazów muzealnych S. maximiliani. Nie stwierdzono różnic w morfometrii i upierzeniu uzasadniających wydzielanie ich do dwóch osobnych podgatunków, zaproponowano zatem uznanie taksonu parkesi za synonim podgatunku nominatywnego[6]. Propozycja ta została zaakceptowana przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC), który obecnie uznaje ziarnojadka wielkodziobego za gatunek monotypowy[7].
Morfologia
edytujDługość ciała około 14 cm, masa ciała 20–22 g. Samiec jest cały czarny[5] oprócz białego lusterka[9]. Ma duży błyszczący dziób w kolorze od białego do kości słoniowej, nogi i stopy czarne, oczy czarno-brązowe[9]. Samica jest oliwkowozielona, podobnie jak samice wielu innych ziarnojadków[11][6][9]. Ma czarniawy dziób, bardzo ciemne oczy, a nogi i stopy także czarniawe[9].
Występowanie i środowisko
edytujZiarnojadek wielkodzioby występuje tylko lokalnie w niewielu zidentyfikowanych siedliskach. Występuje w zaroślach łęgowych i mokradłach słodkowodnych do wysokości 1100 m n.p.m.[2][5]
Status i ochrona
edytujW Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN ziarnojadek wielkodzioby od 2017 roku klasyfikowany jest jako gatunek zagrożony (EN, Endangered); wcześniej, od 2013 roku miał status gatunku narażonego (VU, Vulnerable), od 2004 gatunku bliskiego zagrożenia (NT, Near Threatened), od 2000 gatunku najmniejszej troski (LC, Least Concern), a od 1988 uznawano go za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened). Liczebność populacji szacowana jest na 1000–2499 dorosłych osobników, rozmieszczony plamowo w nie więcej niż kilkunastu lokalizacjach. Szacuje się, że populacja systematycznie maleje z powodu zawężania się i zanikania jego naturalnego siedliska oraz wyłapywania w celach handlu ptakami[2][5].
BirdLife International wymienia 8 ostoi ptaków IBA, w których ten gatunek występuje, są to: w Kolumbii Reserva Natural Río Ñambí, Reserva Natural El Pangán, w Ekwadorze Gran Yasuní i Campos do Encanto, w Brazylii Park Narodowy Serra da Capivara, Park Narodowy Emas, Parque Estadual do Rio Doce, Caceres i Rios Negro e Aquidauana[12].
Przypisy
edytuj- ↑ Oryzoborus maximiliani, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2021-04-06] (ang.).
- ↑ a b c Sporophila maximiliani, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sporophilinae Ridgway, 1901 (1853) - ziarnojadki - Seedeaters (wersja: 2020-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-28].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 375, 1999.
- ↑ a b c d Species factsheet: Sporophila maximiliani. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-03-20]. (ang.).
- ↑ a b c d Flávio Kulaif Ubaid, et al. Taxonomy, natural history, and conservation of the Great-billed Seed-Finch Sporophila maximiliani (Cabanis, 1851) (Thraupidae, Sporophilinae). „Zootaxa”. 4442 (4), s. 551–571, 2018. DOI: 10.11646/zootaxa.4442.4.4. (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Tanagers and allies. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-14]. (ang.).
- ↑ a b c Great-billed Seed-finch (Oryzoborus maximiliani). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-30)]. (ang.).
- ↑ a b c d e Great-billed Seed Finch Sporophila maximiliani - Sporophile de Maximilien. [w:] Oiseaux.net [on-line]. [dostęp 2021-09-24]. (ang.).
- ↑ Denis Lepage: Great-billed Seed-Finch Sporophila maximiliani (Cabanis, 1851). Avibase. [dostęp 2021-03-20]. (ang.).
- ↑ Black-and-tawny Seedeater. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-03-16]. (ang.).
- ↑ Species factsheet: Sporophila maximiliani, Data table and detailed info. BirdLife International. [dostęp 2021-03-20]. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).