Wikipedia

Zelków

wieś w województwie małopolskim

Zelków – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zabierzów. Jest jednym z 23 sołectw tej gminy[3].

Zelków
wieś
Ilustracja
Krzyż wotywny w Zelkowie z 1898
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

krakowski

Gmina

Zabierzów

Wysokość

około 400 m n.p.m.

Liczba ludności (2021)

1054

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-082[2]

Tablice rejestracyjne

KRA

SIMC

0344030

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Zelków”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Zelków”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Zelków”
Położenie na mapie gminy Zabierzów
Mapa konturowa gminy Zabierzów, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Zelków”
Ziemia50°09′39″N 19°47′55″E/50,160833 19,798611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Wieś królewska w tenucie ojcowskiej w powiecie proszowskim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[4].

W roku 2021 we wsi mieszkały 1054 osoby, z czego 50,4% mieszkańców stanowiły kobiety, a 49,6% mężczyźni[5].

Części wsi

edytuj
 
Mapa katastralna Zelkowa z 1848
 
Kapliczka w Zelkowie poświęcona w maju 2019 w podzięce Matce Boskiej w stulecie odzyskania niepodległości Polski, przy wschodnim wjeździe do wsi od Doliny Kluczwody, 50°09′44,4″N 19°48′07,3″E/50,162333 19,802028
 
Tablica pamięci mieszkańców Zelkowa wywiezionych na przymusowe roboty do Niemiec w latach 1939–1945, odsłonięta 2 września 2019 przy ul. Tadeusza Kościuszki, 50°09′41,8″N 19°48′22,0″E/50,161600 19,806100
Integralne części wsi Zelków[6][7]
SIMC Nazwa Rodzaj
0344053 Gacki przysiółek
0344047 Wyźrał część wsi

Historia

edytuj

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1402. W 1581 Zelków należał do starostwa ojcowskiego[8]. W 1635 został nadany Janowi Wizemberkowi z Czajowic. W 1794 Maciej Rysakowski z ówczesnego przysiółka Wyźroł, zginął w bitwie pod Racławicami. W 1870 wieś liczyła 420 mieszkańców. W 1890 we wsi znajdowały się 2 karczmy[9]. W czasie zaborów Zelków leżał przy granicy z Rosją. Granica przebiegała przez Wąwóz Zelkowski i Dolinę Kluczwody, u których wylotu są zaznaczone dawne miejsca słupów granicznych. W 1923 powstała szkoła. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego. W 1999 ze względu na niż demograficzny szkoła zawiesiła swoją działalność do 2010, kiedy to została otwarta jako niepubliczna. Na pamiątkę dwukrotnego (1972 i 1978) pobytu kardynała Karola Wojtyły w Zelkowie wzniesiono przed budynkiem szkolnym pomnik Jana Pawła II autorstwa Władysława Dudka, ucznia Mariana Koniecznego, poświęcony 25 września 1999 roku przez kardynała Franciszka Macharskiego. W XXI wieku wieś rozrasta się, głównie poprzez napływ mieszkańców pobliskiego Krakowa[10].


Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Zelkowem.

Turystyka

edytuj

Wieś położona jest na wzniesieniu Wyżyny Olkuskiej, pomiędzy Doliną Bolechowicką i Doliną Kluczwody. Od północy sąsiaduje z Wierzchowiem, od południa z leżącymi poniżej niej Bolechowicami. Wszystkie te tereny znajdują się na obszarze Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Położenie miejscowości sprawia, że jest wygodnym punktem do zwiedzania tych dolin, szczególnie najbliższych: Bolechowickiej, Kobylańskiej i Doliny Będkowskiej. Przebiegające przez miejscowość szlaki turystyki pieszej i rowerowej umożliwiają zwiedzenie również dalszych z tych dolin: Doliny Szklarki, Racławki i Eliaszówki.

Szlak turystyczny:

  żółty – z Ojcowskiego Parku Narodowego przez górną część Doliny Kluczwody, Zelków, Dolinę Bolechowicką, Karniowice, Będkowice, Dolinę Będkowicką, Dolinę Szklarki, rezerwat przyrody Dolina Racławki do Paczółtowic.

Szlaki rowerowe:

  czerwony – zataczający pętlę szlak z Bolechowic przez Zelków, górną część rezerwatu przyrody Dolina Kluczwody, Wierzchowie, Bębło, Dolinę Będkowską (w dół), Łączki, Kobylany, Dolinę Kobylańską (w górę), Las Krzemionka, Dolinę Bolechowicką (w dół) do Bolechowic.
  niebieski – szlak brzozowy z Zabierzowa przez Ujazd, Gacki, Zelków, Las Krzemionka, Dolinę Kobylańską, Karniowice do Bolechowic.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 160847
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1602 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ Pucek ↓.
  4. ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 95.
  5. ↑ Wieś Zelków w liczbach [online], Polska w liczbach, 2021 [dostęp 2023-08-18] (pol.).
  6. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  8. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIV, hasło „Zelków”, Warszawa: nakładem Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880–1914, s. 565 [dostęp 2020-03-06].
  9. ↑ Hapanowicz Piotr, Piwowarski Stanisław, Monografia Gminy Zabierzów, Zabierzów: Urząd Gminy Zabierzów, 2009, s. 127, ISBN 978-83-913222-2-2
  10. ↑ Kozera 2011 ↓.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Zelków&oldid=72557247”