Wikipedia

Zefir

grecki bóg wiatru zachodniego (mitologia grecka)
Zobacz też: inne postacie o imieniu „Zefir”.

Zefir (gr. Ζέφυρος Zéphyros, łac. Zephyrus ‘wiatr zachodni’, Favonius ‘wiatr zachodni’) – w mitologii greckiej bóg i uosobienie wiatru zachodniego, utożsamiany z rzymskim Fawoniuszem[a][1][2][3].

Zefir
Ζέφυρος
bóg wiatru zachodniego
Ilustracja
Zefir (Fawoniusz), jedna z rzeźb ogrodzenia pałacu Pod Czterema Wiatrami w Warszawie
Występowanie

mitologia grecka

Atrybuty

skrzydła u ramion

Teren kultu

starożytna Grecja

Odpowiednik

Fawoniusz (rzymski)

Rodzina
Ojciec

Astrajos

Matka

Eos

Żona

Chloris

Rodzeństwo

Apeliotes,
Boreasz,
Euros,
Notos,
Kajkias,
Lips,
Skiron,
Fosforos (Hesperos)

Dzieci

Karpos,
Ksantos,
Balios

Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Zefir i Hiacynt, malowidło na attyckim kyliksie czerwonofigurowym, V wiek p.n.e., Museum of Fine Arts w Bostonie

Opis

edytuj

Uosabiał łagodny, ciepły, wilgotny wiatr, wiejący z zachodu[4][3][5]. Wiosną budził do życia przyrodę, a upalnym latem przynosił orzeźwiające ochłodzenie. W starożytnej Grecji jego imieniem oznaczano jedną ze stron świata – zachód[3].

Uchodził za syna tytana Astrajosa i tytanidy Eos oraz za brata Fosforosa (Hesperosa; personifikacji planety Wenus)[b], niektórych gwiazd (personifikacji gwiazd)[c], Boreasza, Eurosa, Notosa, przypuszczalnie także Apeliotesa, Kajkiasa, Lipsa, Skirona (personifikacji wiatrów)[6][7][8]. Ze swoją żoną, nimfą Chloris, spłodził syna Karposa (gr., ‘owoc’), a z harpią Podarge – Ksantosa (Płowy) i Baliosa (Srokacz) – nieśmiertelne i szybkie jak wiatr konie Achillesa[3][9][10][11]. Według jednej z wersji miał z boginią Iris (uchodziła za jego kochankę lub żonę) syna Erosa albo Potosa[12][13].

Przyczynił się do śmierci Hiacynta (Hiakintos), pięknego młodzieńca. Rywalizował o jego względy z bogiem Apollinem[3][14][15].

Przeniósł piękną Psyche do siedziby boga Erosa[16].

Jego kult był rozpowszechniony wśród żeglarzy i rolników[17]. Składano mu w ofierze czarnego barana i koguta[17].

W sztuce przedstawiany jest zwykle jako młody mężczyzna z wielkimi skrzydłami u ramion, lekko ubrany (lub nagi), z kwiatami, najczęściej w towarzystwie nimfy Chloris.

Wyobrażenie o bóstwie przejawia się w greckim malarstwie wazowym (malowidła wazowe z V wieku p.n.e. przedstawiające Zefira z Hiacyntem) i rzeźbie (fryz z I wieku p.n.e. z wizerunkami ośmiu skrzydlatych bogów wiatrów, zdobiący Wieżę Wiatrów w Atenach), w rzymskim malarstwie pompejańskim (malowidła w Casa del Naviglio)[d][e][3].

Od Zefira pochodzi nazwa łagodnego i ciepłego wiatru – zefir (zefirek)[18][19].

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Według Wieży Wiatrów w Atenach, która w starożytności służyła jako wiatrowskaz i zegar miejski. Na każdym boku budowli znajduje się relief z wyobrażeniem jednej z ośmiu greckich personifikacji wiatrów.
  2. ↑ Autorzy hellenistyczni identyfikowali Hesperosa z gwiazdą Fosforos.
  3. ↑ Z pominięciem gwiazd, w które zostali przemienieni niektórzy bohaterowie, stworzenia, istoty, artefakty np. Kastor i Polideukes (Polluks), Plejady, Hiady.
  4. ↑ «Znaczek pocztowy z wizerunkiem Zefira». Zephyr. hellenica.de. [dostęp 2010-08-16]. (niem.).
  5. ↑ «Zachodnia ściana Wieży Wiatrów ozdobiona wizerunkiem Zefira». Roman Agora and Tower of the Winds. stoa.org. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Arystoteles: Meteorologika. O świecie, Księga druga, Rozdział VI, s. 70–74: Róża wiatrów. pbi.edu.pl. [dostęp 2011-03-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-08)]. (pol.).
  2. ↑ Mała encyklopedia kultury antycznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 794–795. ISBN 83-01-03529-3.
  3. ↑ a b c d e f Vojtech Zamarovský: Bohovia a hrdinovia antických bájí. Bratislava: Perfekt a.s., 1998, s. 456. ISBN 80-8046-098-1. (słow.).; polskie wydanie: Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej (Encyklopedia mitologii antycznej, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej).
  4. ↑ Starsi bogowie. W: Zygmunt Kubiak: Mitologia Greków i Rzymian. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 188–189. ISBN 83-7391-077-8.
  5. ↑ Mity o bogach. W: Michał Pietrzykowski: Mitologia starożytnej Grecji. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979, s. 172–173. ISBN 83-221-0111-2.
  6. ↑ Vojtech Zamarovský, op.cit., s. 72, 261, 456. ISBN 80-8046-098-1.
  7. ↑ Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 85. ISBN 83-04-04673-3.
  8. ↑ Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Jerzy Łanowski (red.), Maria Bronarska (tłum.), Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 94, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612.
  9. ↑ Homer: Iliada. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1968, s. 276. L-16-1023.
  10. ↑ Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Jerzy Łanowski (red.), Maria Bronarska (tłum.), Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 293, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612.
  11. ↑ Aaron J. Atsma: Khloris. theoi.com. [dostęp 2010-08-15]. (ang.).
  12. ↑ Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Jerzy Łanowski (red.), Maria Bronarska (tłum.), Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 165, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612.
  13. ↑ Aaron J. Atsma: Iris. theoi.com. [dostęp 2009-08-13]. (ang.).
  14. ↑ Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Jerzy Łanowski (red.), Maria Bronarska (tłum.), Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 148, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612.
  15. ↑ Młodsi bogowie. W: Zygmunt Kubiak, op.cit., s. 268. ISBN 83-7311-077-8.
  16. ↑ Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Jerzy Łanowski (red.), Maria Bronarska (tłum.), Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 306, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612.
  17. ↑ a b Bogowie światła i powietrza. W: Jan Parandowski: Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1989, s. 78–79. ISBN 83-210-0677-9.
  18. ↑ Zefir. sjp.pwn.pl. [dostęp 2010-08-14]. Cytat: „zefir 2. «ciepły, łagodny wiatr»”.
  19. ↑ zefir. swo.pwn.pl. [dostęp 2011-04-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-03)].

Bibliografia

edytuj
  • Aaron J. Atsma: Zephyros. theoi.com. [dostęp 2010-08-14]. (ang.).
  • Zephyrus. mythindex.com. [dostęp 2010-08-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-24)]. (ang.).
  • Jane E. Harrison, Margaret de G. Verrall, 201–203, Mythology and Monuments of Ancient Athens Being a Translatorium of a Portion of the Attica of Pausanias [online], books.google.com [dostęp 2011-04-12] (ang.).
  • Hezjod: Narodziny bogów (Theogonia); Prace i dni; Tarcza. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999. ISBN 83-7255-040-9.
  • Władysław Kopaliński: Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2003, s. 1414, 1477–1478. ISBN 83-7399-022-4.
  • Henry George Liddell, Robert Scott: A Greek-English Lexicon: Ζέφυ^ρος. perseus.tufts.edu. [dostęp 2011-08-09]. (ang.).
  • Carlos Parada: Winds. maicar.com. [dostęp 2010-08-14]. (ang.).
  • Oskar Seyffert: Dictionary of Classical Antiquities, 1894, s. 703: Zephyrus. ancientlibrary.com. [dostęp 2010-11-26]. (ang.).
  • William Smith: A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology: Zephyrus. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-05-03]. (ang.).
  • Harry Thurston Peck: Harpers Dictionary of Classical Antiquities, 1898: Ventus. perseus.tufts.edu. [dostęp 2011-04-12]. (ang.).
  • Harry Thurston Peck: Harpers Dictionary of Classical Antiquities, 1898: Zephyrus. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-05-04]. (ang.).
  • Οι Αέρηδες. sundials.gr. [dostęp 2010-11-29]. (gr.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Zefir&oldid=71165109”