Zeberka (zwyczajna)

Zeberka zwyczajna
	Taeniopygia guttata
	(Vieillot, 1817)
	; Zeberka australijska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	astryldowate
Rodzaj	Taeniopygia; Reichenbach, 1862
Gatunek	zeberka zwyczajna
Synonimy
	Fringilla guttata Vieillot, 1817; Poephila guttata (Vieillot, 1817);
	Fringilla guttata Vieillot, 1817; Poephila guttata (Vieillot, 1817);
Podgatunki
	T. g. guttata (Vieillot, 1817); T. g. castanotis (Gould, 1837);
	T. g. guttata (Vieillot, 1817); T. g. castanotis (Gould, 1837);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zeberka zwyczajna^[5], zeberka^[5], amadyna zebrowata (Taeniopygia guttata) – gatunek małego ptaka z rodziny astryldowatych (Estrildidae), zamieszkujący Australię, gdzie jest liczny, i Małe Wyspy Sundajskie. Jest to ptak chętnie hodowany w klatkach na całym świecie. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego wymienia ją na liście gatunków stwierdzonych w Polsce, lecz nie zaliczonych do awifauny krajowej (kategoria E w klasyfikacji AERC – pojaw nienaturalny)^[6].

Śpiew

Systematyka

Wyróżniono dwa podgatunki T. guttata^[5]^[7]:

zeberka timorska (Taeniopygia guttata guttata) – Małe Wyspy Sundajskie.
zeberka australijska (Taeniopygia guttata castanotis) – środkowa Australia. Takson często traktowany jako odrębny gatunek^[3]^[8].

Morfologia

Długość ciała: 10–12 cm

Rozpiętość skrzydeł: 22–23 cm

Masa ciała: 11-13 g^[9]

U zeberek występuje dymorfizm płciowy. Samce, w przeciwieństwie do samic, posiadają pomarańczowe policzki oraz rude piórka w białe kropki pod skrzydłami. U obu płci płaszcz jest brązowawy, wierzch głowy szary lub popielaty, spód ciała biały, pierś lekko prążkowana, oddzielona od brzucha czarną kreską. Ogon w poprzeczne, czarno-białe pasy. Dziób mocny, czerwony. Pod okiem czarna, pionowa kreska. Osobniki podgatunku T. guttata guttata mają bardziej intensywnie szarą głowę i jaśniejsze podgardle.

Ekologia i zachowanie

Zeberki są towarzyskie, żyją często w dużych stadach liczących 10–100 osobników. W okresie lęgowym pary odłączają się od stada i zakładają gniazda, ale nadal w koloniach – na jednym drzewie może się gnieździć kilka par.

Zeberki zamieszkują suche tereny trawiaste i inne tereny otwarte z niewielką liczbą drzew. Potrzebują do życia bliskości wody, ponieważ żywią się nasionami i muszą pić. Dzięki rozpowszechnieniu hodowli dużych zwierząt gospodarskich, którym dostarczana jest woda pitna, zeberki mogły w przeciągu XX wieku rozszerzyć swój zasięg występowania.

Lęgi

Rozród zwykle odbywa się w porze deszczowej, ale może to być również inna pora roku po opadach deszczu. Na południu zasięgu występowania lęgi są bardziej regularne, zależne od pory deszczowej, temperatury, dostępności pokarmu, długości przerwy między lęgami.

Zeberki zwykle zakładają gniazda na drzewach lub w krzewach. Samica składa najczęściej 3–4 jaja, ale może złożyć też tylko 2 albo aż 8. Wysiadywanie zaczyna się po zniesieniu 3. jaja, wysiadują oba ptaki na zmianę. Po 12–14 dniach wykluwają się pierwsze młode. Około 17. dnia od wylęgu pierwsze młode zaczynają opuszczać gniazdo, a masowy wylot ma miejsce zazwyczaj około 21. dnia od wylęgu. Młode w wieku 8 tygodni zaczynają swoje pierwsze pierzenie, a w 12–14. tygodniu uzyskują upierzenie dorosłego ptaka.

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2016 roku uznaje oba podgatunki zeberki zwyczajnej za osobne gatunki i zalicza je do kategorii „najmniejszej troski” (LC, least concern). Trend liczebności populacji obu tych taksonów uznaje się za stabilny^[4]^[10].

Osobniki młodociane
Samiec zeberki
Samica zeberki

Zobacz też

ptaki obserwowane w Polsce, lecz nie zaliczone do polskiej awifauny

Przypisy

↑ Taeniopygia guttata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ H.G.L. Reichenbach: Die Singvögel. Drezno: Expedition der Vollstèandigsten Naturgeschichte, 1863, s. 26, seria: Die vollstèandigste Naturgeschichte der Vèogel. (niem.).
↑ ^a ^b Payne, R: Timor Zebra Finch (Taeniopygia guttata). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-10-04].
↑ ^a ^b Taeniopygia guttata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Estrildidae Bonaparte, 1850 – astryldowate – Waxbills (wersja: 2020-03-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-03].
↑ Aneks: gatunki stwierdzone w Polsce do 01.07.2018, lecz nie zaliczone do awifauny krajowej. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2019-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-19)].
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Waxbills, parrotfinches, munias, whydahs, Olive Warbler, accentors, pipits. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-03]. (ang.).
↑ Timor Zebra Finch (Taeniopygia guttata guttata). [w:] eFinch.com [on-line]. [dostęp 2013-01-30]. (ang.).
↑ Zebra Finch – The Wild Side of a Popular Pet Finch [online], The Spruce [dostęp 2023-08-16] (ang.).
↑ BirdLife International, Taeniopygia castanotis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2020-12-03] (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Taeniopygia guttata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Reichenbach-2] H.G.L. Reichenbach: Die Singvögel. Drezno: Expedition der Vollstèandigsten Naturgeschichte, 1863, s. 26, seria: Die vollstèandigste Naturgeschichte der Vèogel. (niem.).

[hbwa-3] Payne, R: Timor Zebra Finch (Taeniopygia guttata). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-10-04].

[iucn-4] Taeniopygia guttata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-5] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Estrildidae Bonaparte, 1850 – astryldowate – Waxbills (wersja: 2020-03-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-03].

[kfaneks-6] Aneks: gatunki stwierdzone w Polsce do 01.07.2018, lecz nie zaliczone do awifauny krajowej. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2019-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-19)].

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Waxbills, parrotfinches, munias, whydahs, Olive Warbler, accentors, pipits. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-03]. (ang.).

[efinch-8] Timor Zebra Finch (Taeniopygia guttata guttata). [w:] eFinch.com [on-line]. [dostęp 2013-01-30]. (ang.).

[9] Zebra Finch – The Wild Side of a Popular Pet Finch [online], The Spruce [dostęp 2023-08-16] (ang.).

[iucn1-10] BirdLife International, Taeniopygia castanotis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2020-12-03] (ang.).

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[4]

[7]

[8]

[9]

[10]