Zdobycie władzy

*Zdobycie władzy*
Autor	Czesław Miłosz
Typ utworu	powieść polityczna
	Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Paryż, Lozanna
Język	francuski
Data wydania	1953
Wydawca	Gallimard, Le Club Français du Livre, La Guilde du Livre
	Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	1955
Wydawca	Instytut Literacki w Paryżu

Zdobycie władzy – pierwsza powieść Czesława Miłosza, napisana latem 1952, opublikowana w 1953 w języku francuskim (La prise du pouvoir) oraz w oryginale polskim w 1955 przez Instytut Literacki w Paryżu, jako 9 tom Biblioteki „Kultury”. Pierwsze oficjalne wydanie krajowe ukazało się w 1990^[1].

Akcja powieści rozgrywa się w latach 1944-1948 i przedstawia proces instalacji władzy komunistycznej w Polsce, polegający na ubezwłasnowolnieniu społeczeństwa przemocą i strachem. Utwór koresponduje z traktatem Zniewolony umysł pokazując złożone motywacje inteligenckich bohaterów prowadzące do wymuszonej zgody na narzucony odgórnie porządek. Powieść składa się z dwóch części:

Lato 1944 roku
Aż do Elby

Rękopis utworu znajduje się w archiwum Czesława Miłosza zdeponowanym w zbiorach Biblioteki Rzadkich Ksiąg i Rękopisów im. Beinecke’ów (Uniwersytet Yale) w New Haven. Kserokopię autografu posiada Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak” w Krakowie.

Europejska Nagroda Literacka

Książka napisana została na konkurs literacki ogłoszony z inicjatywy Centre Européen de la Culture przez Communauté des Guildes du Livre (rodzaj klubów związkowych) w Szwajcarii w 1952. Międzynarodowe jury w składzie Gottfried Benn, Elizabeth Bowen, Hagmud Hansen, Salvador de Madariaga, Gabriel Marcel, Hans Oprecht, Denis de Rougemont oraz Ignazio Silone na posiedzeniu w Genewie 24 marca 1953 spośród 356 prac zgłoszonych na konkurs wybrało dwa utwory. Europejską Nagrodę Literacką (Prix Litteraire Européen) otrzymali ex aequo niemiecki pisarz Werner Warsinsky (1910-1992) za powieść wojenną Kimmerische Fahrt (Stuttgart 1953) oraz Czesław Miłosz za Zdobycie władzy. W 1953 r. ukazały się trzy edycje francuskojęzyczne powieści (La prise du pouvoir) nakładem wydawnictw: Gallimard (Paryż), Le Club Français du Livre (Paryż) oraz La Guilde du Livre (Lozanna). Powieść na język francuski przełożyła przyjaciółka Miłosza, Szwajcarka polskiego pochodzenia Jeanne Hersch^[2], filozofka, uczennica Karla Jaspersa, później profesor Uniwersytetu Genewskiego. Recenzje powieści ukazały się m.in. w czasopismach: „Books Abroad” (po zmianie nazwy „World Literature Today”), „Library Journal”, „Chicago Sunday Tribune”, „The Polish Review”, „The Minesota Review”, „Wiadomości” (Londyn), „Życie” (Londyn)^[3].

Powieść z kluczem

Zdobycie władzy to typowa powieść z kluczem personalnym. Pod fikcyjnymi postaciami kryją się rzeczywiste postaci z realnej historii Polski lat okupacji i okresu stalinizmu. Twórca machiny propagandowej major Baruga – to Jerzy Borejsza. Wintera i Wolina łączą podobieństwa z Jerzym Putramentem i gen. Karolem Świerczewskim. Prawicowy działacz polityczny i ideolog Michał Kamieński wzorowany jest na Bolesławie Piaseckim. Satyryk Bunio podobny jest do Janusza Minkiewicza, a młody pisarz żydowski Bruno do Adolfa Rudnickiego. Główny bohater utworu Piotr Kwinto wzorowany jest na postaci poety i eseisty Pawła Hertza^[4].

Wydania polskie

Paryż: Instytut Literacki, 1955, 1980, 1987
Paryż: Stowarzyszenie Budowniczych Polski Ludowej im. Wandy Wasilewskiej. Sekcja Paryż, 1955.^[5]
Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWA, 1980
Kraków: KOS,1980
Suwałki: Oficyna Wydawnicza NSZZ “Solidarność”. Region Pojezierze, 1981
Kraków: [b. m.], 1981
Warszawa: Wydawnictwo Recto, 1989
Olsztyn: Wydawnictwa Pojezierze, 1990.
Kraków: Znak, 1999
Warszawa: Świat Książki, 2007.

Trzy rozdziały powieści zostały opublikowane w krakowskim tygodniku „Życie Literackie” (1956, nr 52/53).

Przekłady na języki obce

La prise du pouvoir, Lausanne: La Guilde du Livre, 1953
La prise du pouvoir, Paryż: Le Club Français, 1953; Paryż: Gallimard, 1953, 1981
Das Gesicht der Zeit, Zurych: Büchergilde Gutenberg, 1953
Das Gesicht der Zeit. Roman, Stuttgart: Europäischer Buchklub, 1953
El poder cambia de manos, Barcelona: Ediciones Destino, 1955
Sattano Kabio, Bombaj: Tarachaud Ravani, Ahmedabad, 1955 (jęz. gudżarati)
The Usurpers, London: Faber and Faber, 1955
The Usurpers, New York: British Book Service, 1955
Cārāhi vāttā, Bombaj: Nava-Lakhan, 1958 (jęz. marathi)
Gill – kyôju no kodoku, Tokio: Kagamiura Shobô, 1958; Tokio: ShinchoSha, 1958
Adhikaram pidichedukkal, Alleppey: Vidyarambham Press, 1959 (malaj.)
Kekuasaan jang dibekukan, Dżakarta: Immajority, 1959
Gweonryeog-eui Jang-ag, Seul: Munhwyseojeog, 1982
Maktövertagandet, Sztokholm: Bromberg, 1982
Osvajanje vlasti, Belgrad: Narodna Knjiga, 1983
Erobringen av makten, Oslo: Oktober, 1983
El poder cambia de manos, Barcelona: Orbis, 1983, 1984, 1985
Osvajanje vlasti, Beograd: Narodna Kniga, 1983
A tomada do poder, Lisboa: Publicaçōes Dom Quixote, 1987
A tomada do poder, Rio de Janeiro: Nova Fronteira, 1988
A hatalom megragadasa, Budapest: 2000/Szazadveg, 1993
Prevzem oblasti, Lublana: Nova Revija, 2003.

Przypisy

↑ Olsztyn: Wydawnictwo Pojezierze, 1990
↑ Miłosz przetłumaczył jej Politykę i rzeczywistość, dedykował wiersz Rozmowa z Jeanne z tomu Dalsze okolice oraz wspominał ją m.in. w Roku myśliwego (zapisy z 22 i 23 maja 1988).
↑ A. Franaszek, Nota wydawcy, [w:] Cz. Miłosz, Zdobycie władzy, Kraków 1999, s. 221-222.
↑ A. Zawada, Miłosz, Wrocław 1966, s. 139.
↑ Część nakładu pierwszego wydania paryskiego przemycona do kraju, opatrzona fikcyjną kartą tytułową ze zmyślonym autorem i tytułem (Zygmunt Kornaga, Wyzwolenie) oraz fikcyjnym adresem wydawniczym.

Bibliografia

Stanisław Barańczak, Przedmowa do szwedzkiego i amerykańskiego wydania, [w:] Czesław Miłosz, Zdobycie władzy, Olsztyn: Pojezierze, 1990, s. 5-7.
Andrzej Franaszek, Córka proroków. Czesław Miłosz i Jeanne Hersch, „Znak” 2011, nr 4, s. 126-135.
Renata Gorczyńska (Ewa Czarnecka), „Zdobycie władzy” i konieczność historyczna, [w:] Renata Gorczyńska, Podróżny świata. Rozmowy z Czesławem Miłoszem, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1992, s. 258-266.
Krzysztof Kłosiński, Czytane po latach: „Zdobycie władzy”, „Śląsk”, 1996, nr 7, s. 64.
Czesław Miłosz, Przypis po latach, [w:] Czesław Miłosz, Zdobycie władzy, Kraków: Znak, 1999, s. 7-10.
Zdzisława Mokranowska, „Zdobycie władzy” Czesława Miłosza – dzisiaj, „Postscriptum Polonistyczne”, 2011, nr 1, s. 167-181.

[1] Olsztyn: Wydawnictwo Pojezierze, 1990

[2] Miłosz przetłumaczył jej Politykę i rzeczywistość, dedykował wiersz Rozmowa z Jeanne z tomu Dalsze okolice oraz wspominał ją m.in. w Roku myśliwego (zapisy z 22 i 23 maja 1988).

[3] A. Franaszek, Nota wydawcy, [w:] Cz. Miłosz, Zdobycie władzy, Kraków 1999, s. 221-222.

[4] A. Zawada, Miłosz, Wrocław 1966, s. 139.

[5] Część nakładu pierwszego wydania paryskiego przemycona do kraju, opatrzona fikcyjną kartą tytułową ze zmyślonym autorem i tytułem (Zygmunt Kornaga, Wyzwolenie) oraz fikcyjnym adresem wydawniczym.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]