Zdanie współrzędnie złożone

W zdaniu złożonym współrzędnie zdania składowe (zdania współrzędne) nie określają się wzajemnie. Jedno zdanie składowe nie wynika z treści drugiego i każde z nich może istnieć osobno (np. Jem obiad i czytam gazetę. – Jem obiad. Czytam gazetę.). Wyjątkiem jest zdanie złożone współrzędne wynikowe, wtedy jedna czynność wynika z drugiej (np. Gosia jest systematyczna, więc nie ma problemów z nauką.).

Rodzaje zdań złożonych współrzędnie można najłatwiej określić po spójnikach, jakie łączą zdania składowe:

• Łączne – czynności współistnieją ze sobą, tzn. występują w jednakowym czasie i przestrzeni (np. Zuzia jest zdolna i uczy się dobrze.).

spójniki: „i”, „a”, „oraz”, „ani”, „ni”, „jak”, „też”, „jakże”, „także”, „tudzież” lub bezspójnikowo (przecinek).

wykres: __1__....__2__

• Rozłączne – zdania składowe wykluczają się wzajemnie (np. Odwiedzę kolegów albo pójdę na spacer.).

spójniki: „albo”, „czy”, „lub”, „bądź”

wykres: __1__<....>__2__

• Wynikowe – jedna czynność wynika z drugiej (np. Andrzej jest pilny, więc w szkole ma dobre oceny.).

spójniki: „więc”, „zatem”, „toteż”, „dlatego”,

wykres: __1__>....>__2__

• Przeciwstawne – czynności przeciwstawiają się sobie (np. Turyści byli już zmęczeni, ale nie chcieli robić postoju.).

spójniki: „ale”, „lecz”, „a”, „jednak”, „zaś”, „natomiast”,

wykres: __1__>....<__2__

• Synonimiczne – czynności wynikają jedna z drugiej (np. Ciągle dzwonią, czyli chcą to szybko załatwić.).

spójniki: „czyli”, „to jest”, „to znaczy”

wykres: __1__..=..__2__

Zobacz też

• zdanie podrzędnie złożone

Bibliografia

• Zenon Klemensiewicz: Zarys składni polskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1953.