Zastava 750

Zastava 600/750/850
	; Zastava 750 sprzed 1968 roku
Inne nazwy	Zastava 600 ; Zastava 850 ; Zastava lub Fiat 750Z (Kolumbia)
Producent	Zastava; CCA
Projektant	Dante Giacosa (Fiat 600)
Okres produkcji	1955–1985
Miejsce produkcji	Kragujevac; Bogota
Następca	Zastava/Yugo Koral
	Dane techniczne
Segment	A/B
Typy nadwozia	2–drzwiowy fastback
Silniki	Benzynowe:; 633 cm³ (600); 767 cm³ (750); 848 cm³ (850)
Skrzynia biegów	4–biegowa manualna
Napęd	silnik z tyłu, napęd na tylne koła
Długość	3295 mm
Szerokość	1378 mm
Wysokość	1405 mm
Rozstaw osi	2000 mm
Masa własna	605 kg
Zbiornik paliwa	30 l
Liczba miejsc	4
Ładowność	4 osoby + 40 kg bagażu
	Dane dodatkowe
Modele ; bliźniacze	Fiat 600; SEAT 600
Konkurencja	Polski Fiat 126p; Trabant 601; ZAZ-965/965A
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zastava 600/750/850 – odmiana licencyjna samochodu Fiat 600, produkowana w Jugosławii przez zakłady Zastava w latach 1955–1985.

Historia i opis modelu

Produkcję pojazdu jako Zastava 600 rozpoczęto 18 października 1955 roku w jugosłowiańskiej fabryce Zavodi Crvena Zastava w Kragujevacu (Socjalistyczna Republika Serbii)^[2]. Pojazd stanowił początkowo montowaną z włoskich części wersję samochodu Fiat 600^[3]. Porozumienie o współpracy koncernu Fiat z jugosłowiańskimi zakładami Crvena Zastava, dotyczące różnych modeli samochodów, podpisano 12 sierpnia 1954 roku^[2].

W 1960 roku pojawiła się wersja 750, odpowiadająca włoskiemu Fiatowi 600D^[a], wyposażona w benzynowy silnik R4 o pojemności 767 cm³ umieszczony wzdłużnie z tyłu. Silnik był chłodzony cieczą, osiągał moc 25 KM przy 4800 obr./min, moment obrotowy wynosił 46 Nm przy 2500 obr./min, a stopień sprężania 7,5. Samochód rozwijał prędkość maksymalną 110 km/h^[3]. Oznaczenie „750” dla jugosłowiańskich samochodów przyjęto jako lepiej korespondujące z pojemnością silnika^[2].

Z uwagi na duży popyt w Jugosławii na tanie samochody, po rozpoczęciu montażu podjęto decyzję o uruchomieniu ich produkcji licencyjnej, pozwalającej na zwiększenie liczby gotowych pojazdów. Od lat 60. Zastava 750 wytwarzana była od podstaw w Jugosławii, przy tym silniki produkował Zakład im. 21 Maja w Belgradzie^[4]. Od 1968 roku produkowano model Zastava 750M, w którym zmieniono kierunek otwierania drzwi, zawieszając je na przedniej krawędzi^[5]. W 1969 roku wprowadzono większe reflektory z przodu oraz zrezygnowano z chromowanych kłów na zderzakach^[5]. Z biegiem czasu zrezygnowano z chromowanych ozdób przedniego pasa samochodu, pozostawiając jedynie uproszczony znak firmowy pośrodku gładkiego przodu. W 1975 roku zmodernizowano wnętrze, wprowadzając m.in. deskę przyrządów z miękkimi bezpieczniejszymi nakładkami i innym zestawem wskaźników, kierownicę od Fiata 126 i pasy bezpieczeństwa^[6]. Podstawowy model wówczas nazywano Zastava 750S, a wersję z lepszym wyposażeniem 750L (Luxe – miała ona m.in. lepsze wykończenie, półkę pod deską rozdzielczą i małe kły na zderzakach, z gumowymi nakładkami; wersja S miała podłużną gumową nakładkę na zderzaku)^[6].

W 1978 roku przedstawiono modele 750SC i LC z silnikiem o mocy zwiększonej do 22 kW/30 KM, który rozpędzał auto do prędkości 120 km/h^[6]. Od lipca 1980 roku zastąpiły je w produkcji modele 750SE i 750LE, z silnikiem spełniającym europejskie normy czystości, zamkniętym układem chłodzenia z termostatem, dwuobwodowym układem hamulcowym i innymi ulepszeniami^[6]. W roku 1980, na salonie samochodowym w Belgradzie, przedstawiono model 850 z silnikiem z Fiata 850 o pojemności 848 cm³, moc 23,4 kW/32 KM rozpędzającym auto do 125 km/h. Produkcję zakończono 18 listopada 1985 roku, powstało 923 487 egzemplarzy modelu^[6]^[7].

Od 1977 do 1984 roku samochód montowany był przez fabrykę Compañía Colombiana Automotriz (CCA) w stolicy Kolumbii – Bogocie, pod nazwą Zastava 750Z lub Fiat 750Z^[7]. Po zakończeniu produkcji rozważano sprzedaż oprzyrządowania tureckim zakładom Tofaş, gdzie „ficie” miały być dalej wytwarzane pod marką Yugo, jednak nigdy do tego nie doszło^[6].

Pojazd potocznie nazywany jest w krajach byłej Jugosławii „ficią” (Fića (Фићa) lub Fićo (Фићo) w Serbii, Bośni, Czarnogórze i Chorwacji, Fičo lub Fičko w Słowenii oraz Fikjo (Фиќо) w Macedonii). Przydomek pochodzi od nazwy głównego bohatera komiksu publikowanego przez gazetę „Borba” w początkowych latach produkcji samochodu^[7]. Samochód odegrał zasadniczą rolę w powszechnym zmotoryzowaniu Jugosławii po II wojnie światowej, podobnie jak inne tanie i proste małe samochody w innych krajach^[6]. Auta eksportowano także do innych krajów, początkowo tylko bloku wschodniego z uwagi na warunki licencji^[1]. Pierwszym krajem, dokąd je eksportowano, była Polska^[1], w latach 1965–1970 (dopóki nie rozpoczęto tam produkcji Polskiego Fiata 126p). Od połowy lat 70. eksportowano je także do Ameryki Łacińskiej^[1].

Dane techniczne


Wersja	Silnik:	Śr. × skok tłoka:	St. sprężania:	Moc maks:	Maks. moment obrotowy	0-100 km/h:	V-max:
600^[8]	R4 0,6 l (633 cm³)	60 mm x 56 mm	7,5:1	21,5 KM (16 kW) przy 4600 obr./min	45 Nm przy 3250 obr./min	b.d.	100 km/h
750^[8]	R4 0,8 l (767 cm³)	62 mm x 63,5 mm	7,5:1	25 KM (18,5 kW) przy 4800 obr./min	46 Nm przy 2500 obr./min	54 s	110 km/h
750S^[9]	R4 0,8 l (767 cm³)	62 mm x 63,5 mm	7,5:1	30 KM (22 kW) przy 5400 obr./min	51 Nm przy 3600 obr./min	31,7 s	120 km/h
850^[10]	R4 0,8 l (848 cm³)	65 mm x 63,5 mm	7,4:1	32 KM (23,4 kW) przy 5400 obr./min	55 Nm przy 2500 obr./min	29,4 s	125 km/h

Galeria

Zastava 750 sprzed 1968 roku w Polsce
Zastava 750 sprzed 1968 roku – tył pojazdu
Zastavy 750 w wersji Luxe
Zastava 750 w barwach jugosłowiańskiej milicji
Zastava 850
Silnik 750 Luxe

Uwagi

↑ Według Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.5-6, początkowo montowany Fiat 600D oznaczony był jako Zastava 600D, a w 1962 roku został oznaczony Zastava 750.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.12-13
↑ ^a ^b ^c Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.4-5
↑ ^a ^b Grzegorz Gardynik: Jak powstała Zastava 750. klubzastava.pl, 2005. [dostęp 2015-11-10].
↑ Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.6
↑ ^a ^b Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.7-10
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.10-11
↑ ^a ^b ^c Jason Vuic: The Yugo: The Rise and Fall of the Worst Car in History. Macmillan, 2011, s. 67. ISBN 978-1-4299-4539-4. (ang.).
↑ ^a ^b 1964 Zastava 750. automobile-catalog.com, 2015. [dostęp 2015-11-11].
↑ 1977 Zastava 750 SE. automobile-catalog.com, 2015. [dostęp 2015-11-11].
↑ 1980 Zastava 850. automobile-catalog.com, 2015. [dostęp 2015-11-11].

Bibliografia

Zastava 750. „Awtoliegendy SSSR i Socstran”. Nr 178, 2016. Moskwa: DeAgostini. ISSN 2071-095X. (ros.).

[4] Według Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.5-6, początkowo montowany Fiat 600D oznaczony był jako Zastava 600D, a w 1962 roku został oznaczony Zastava 750.

[avto12-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.12-13

[avto4-2] Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.4-5

[FIC-3] Grzegorz Gardynik: Jak powstała Zastava 750. klubzastava.pl, 2005. [dostęp 2015-11-10].

[avto6-5] Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.6

[avto7-6] Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.7-10

[avto10-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zastava 750, „Awtoliegendy SSSR i Socstran” nr 178, s.10-11

[yugo-8] Jason Vuic: The Yugo: The Rise and Fall of the Worst Car in History. Macmillan, 2011, s. 67. ISBN 978-1-4299-4539-4. (ang.).

[YUG-9] 1964 Zastava 750. automobile-catalog.com, 2015. [dostęp 2015-11-11].

[10] 1977 Zastava 750 SE. automobile-catalog.com, 2015. [dostęp 2015-11-11].

[11] 1980 Zastava 850. automobile-catalog.com, 2015. [dostęp 2015-11-11].

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]