Zaraza alzacka

Zaraza alzacka
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	zarazowate
Rodzaj	zaraza
Gatunek	zaraza alzacka
	Nazwa systematyczna
	Orobanche alsatica Kirschleger; Prod. Fl. Alsat. 109; F. Schultz, Arch. Fl. Fr. et Allem. 69
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zaraza alzacka (Orobanche alsatica Kirschleger) – gatunek byliny z rodziny zarazowatych (Orobanchaceae).

Zasięg występowania

Występuje w Afryce Północnej (Maroko), w Europie Południowej i Środkowej oraz na obszarach Azji o umiarkowanym klimacie (po Chiny)^[3]. W Polsce jest bardzo rzadka i występuje głównie w południowej i północno-zachodniej części kraju^[4].

Morfologia

Kwiatostan

Kielich

Korona od przodu z żółtym znamieniem

Słupek

Owłosione nitki pręcików

Łodyga: Osiąga wysokość do 70 cm. Jest jasnożółta lub zaczerwieniona, pokryta gruczołowatymi włoskami.
Liście: Łuskowate, ogruczolone, długości 10–22 mm. W dolnej części łodygi wyrastają gęsto, są szerokotrójkątne, ułożone dachówkowato. Im wyżej tym bardziej lancetowate i luźno stojące.
Kwiaty: Kwiatostan na szczycie łodygi jest kłosowaty, gęsty, utworzony z kwiatów siedzących w kątach łuskowatych przysadek. Korona długości 12–22 mm, żółtawa lub jasnobrunatna, powyżej nasady silnie wydęta, zagięta do przodu, z szeroką gardzielą, dwuwargowa. Warga górna jest dwu-, dolna trzyłatkowa. Łatki są pokryte gruczołami, brzegiem falowane, nierówno ząbkowane. Pręciki cztery, dwusilne, przyrośnięte są 1–6 mm powyżej nasady rurki korony. Szyjka słupka jest owłosiona.
Owoce: Torebka o długości 7–10 mm. Nasiona liczne i drobne, długości do 0,5 mm^[5].

Biologia i ekologia

Geofit. Jest rośliną bezzieleniową, bez korzenia i jak wszystkie zarazy jest pasożytem. Jej ofiarami padają gatunki z rodziny selerowatych. Liczba chromosomów 2n= 38^[4]. Rośnie w zaroślach i na obrzeżach lasów^[5].

Zagrożenia i ochrona

Gatunek ten jest bardzo rzadki. Spotykano go na Pomorzu Zachodnim, Śląsku oraz Wyżynie Małopolskiej. Od 2004 r. podlegał w Polsce ścisłej ochronie gatunkowej, od 2014 roku - ochronie częściowej^[6]. Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)^[7] w grupie gatunków wymierających (kategoria zagrożenia E). W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię EN (zagrożony)^[8]. Znajduje się także w Polskiej czerwonej księdze roślin w grupie gatunków zagrożonych (kategoria zagrożenia EN)^[9].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-10-27].
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. II. Multico, 2006, seria: Flora Polski. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2014-10-27].

[klucz-4] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[mirkowa-5] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. II. Multico, 2006, seria: Flora Polski. ISBN 978-83-7073-444-2.

[rozp2014-6] Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.

[redlist-7] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[8] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[9] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]