Zapalenie opłucnej
Zapalenie opłucnej (łac. pleuritis) – stan zapalny opłucnej, który rzadko występuje samoistnie na ogół towarzysząc innym chorobom.
Pleuritis | |
Radiogram pokazujący zapalenie opłucnej (strzałka A pokazuje ilość płynu w jamie opłucnowej, natomiast strzałka B prawidłową wielkość płuca w jamie opłucnowej) | |
Klasyfikacje | |
DiseasesDB | |
---|---|
MedlinePlus | |
MeSH |
Postacie
edytuj- Suche zapalenie opłucnej (łac. pleuritis sicca) – rozpoznanie to odnosi do ograniczonego procesu, niebędącego samoistną chorobą tylko fazą wstępną wysiękowego zapalenia opłucnej albo procesem towarzyszącym mocznicy lub różnym chorobom płuc zlokalizowanym blisko opłucnej[1].
- Wysiękowe zapalenie opłucnej (łac. pleuritis exudativa) – rozpoznanie to odnosi tylko do wysięku opłucnowego powstającego w wyniku procesu zapalnego, najczęściej towarzyszy stanom zapalnym w zakresie płuc lub zlokalizowanym poza nimi.
Etiologia
edytujZgodnie z polskim źródłami[2] przyczyną zapalenia opłucnej najczęściej (50-80%) jest prątek gruźlicy, jednakże według danych Zakładu Epidemiologii i Organizacji Walki z Gruźlicą Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc liczba zachorowań na pozapłucne postacie gruźlicy spadła o ponad 50%. Zgodnie z amerykańskimi źródłami[3] przyczyną zapalenia opłucnej najczęściej jest infekcja bakteryjna lub wirusowa. U chorych z zespołem nabytego niedoboru odporności odsetek zapaleń opłucnej o etiologii gruźliczej jest wyższy niż w populacji bez infekcji wirusem HIV[4].
Suche zapalenie opłucnej
edytujPacjent może skarżyć się na ból klatki piersiowej przy oddychaniu oraz suchy i bolesny kaszel. Chorzy również podają, iż leżenie na boku po stronie chorej zmniejsza dolegliwości bólowe.
Do postawienia rozpoznania suchego zapalenia opłucnej wystarczą typowe dolegliwości w wywiadzie oraz tarcie opłucnowego w badaniu fizykalnym. Spośród badań dodatkowych wykonuje się przeglądowe zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej celem wykluczenia obecności płynu w jamie opłucnowej, potencjalnych złamań oraz w niektórych przypadkach nacieku nowotworowego ściany klatki piersiowej[a].
W rozpoznaniu różnicowym należy wziąć pod uwagę:
- neuralgię międzyżebrową
- półpaśca
- nagminną pleurodynię
- zespół Tietzego
- naciek nowotworowy ściany klatki piersiowej
- złamanie[b]
Leczenie suchego zapalenia opłucnej, w przypadku rozpoznania choroby podstawowej, polega głównie na leczeniu tej choroby. W przeciwnym przypadku leczenie samego zapalenia opłucnej jest objawowe:
- leczenie przeciwbólowe łącznie z zastosowaniem blokady w odpowiednim segmencie,
- leki przeciwkaszlowe np. thiocodin.
Uwagi kliniczne
edytuj- obecność bólu klatki piersiowej przy oddychaniu świadczy zawsze o zajęciu procesem chorobowym opłucnej ściennej
- zmniejszanie się bólu przemawia za pojawieniem się wysięku
Lokalizacja bólu | Lokalizacja podrażnienia |
---|---|
ściana klatki piersiowej | opłucna ścienna |
nadbrzusze | boczne partie przepony |
bark, kark, mięsień czworoboczny | środkowe partie przepony |
Wysiękowe zapalenie opłucnej
edytujPoczątek choroby jest zwykle nagły i objawia się bólem klatki piersiowej przy oddychaniu, wysoką gorączką, potami oraz suchym kaszlem.
Badanie przedmiotowe
edytuj- płytki oddech
- zmniejszona ruchomość zajętej strony klatki piersiowej
- osłabienie drżenia głosowego po stronie chorej
- opukiwaniem po stronie chorej
- stłumienie układające się w linię Damoiseau-Ellisa
- przytłumienie przykręgosłupowo (trójkąt Garlanda)
- opukiwaniem po stronie zdrowej
- stłumienie w przedłużeniu stłumienia po stronie chorej trójkąt Rauchfussa-Korányi-Grocco
- osłuchiwaniem zniesienie szmeru oddechowego w miejscu stłumienia wypuku
Badania dodatkowe
edytuj- przeglądowe zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej
- boczne zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej
- boczne zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej w pozycji na boku
- tomografia komputerowa klatki piersiowej
- badanie ultrasonograficzne klatki piersiowej[c]
- nakłucie jamy opłucnowej
- biopsja opłucnej ściennej
- wideotorakoskopia z pobraniem wycinka z opłucnej ściennej
- próba tuberkulinowa[5][6]
Rozpoznanie
edytujRozpoznanie stawia się na podstawie stwierdzenia płynu w jamie opłucnowej na zdjęciu rentgenowskim klatki piersiowej. W diagnostyce różnicowej kluczową rolę odgrywa dokładny wywiad i szczegółowe badanie przedmiotowe, ponieważ w większości przypadków obraz płynu opłucnowego jest niecharakterystyczny i nie pozwala na postawienie rozpoznania. Pobranie płynu opłucnowe pozwala na wykluczenie wysięku surowiczo-włóknistego, gruźliczego czy ropnego.
Rozpoznanie różnicowe
edytujPodstawowe przyczyny obecności płynu w jamie opłucnowej (90% pacjentów)[3]:
Podstawowe przyczyny obecności wysięku w jamie opłucnowej (90% pacjentów)[7]:
Uwagi kliniczne
edytuj- W przypadku poprawy klinicznej i samoistnego ustępowania objawów nie należy wdrażać intensywnego postępowania diagnostycznego, ponieważ może to świadczyć o wirusowej etiologii.
- Nakłucia jamy opłucnowej do "sucha" nie należy wykonywać za pierwszym razem, ponieważ może to utrudnić późniejszą diagnostykę[5].
- Leczenie gruźliczego zapalenie opłucnej nie różni się od leczenia gruźlicy[4].
Leczenie
edytujCelem leczenia jest usunięcie przyczyny wysięku oraz zapobieganie rozległym płaszczyznowym zrostom, zwłaszcza przeponowych części opłucnej[8]. Nawet w przypadkach niewielkiej ilości płynu należy go usunąć, aby zapobiec wytworzeniu masywnych zrostów[9].
- unieruchomienie w łóżku
- leczenie farmakologiczne
- nakłucie jamy opłucnowej[f][g]
- leczenie miejscowe z podaniem leków do jamy opłucnowej
- rehabilitacja oddechowa
Powikłania
edytujSzczególne postacie
edytuj- gruźlicze zapalenie opłucnej
- wysięk surowiczo-włóknisty związany z zapaleniem płuc
- ropniak opłucnej
Klasyfikacja ICD10
edytujkod ICD10 | nazwa choroby |
---|---|
ICD-10: J90 | Wysięk opłucnowy niesklasyfikowany gdzie indziej |
ICD-10: R09.1 | Zapalenie opłucnej |
ICD-10: A15.6 | Gruźlicze zapalenie opłucnej, potwierdzone bakteriologicznie i histologicznie |
ICD-10: A16.6 | Gruźlicze zapalenie opłucnej, bez wzmianki o potwierdzeniu bakteriologicznym lub histologicznym |
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ przeglądowe zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej nie decyduje o rozpoznaniu i jego wykonanie nie powinno opóźniać wdrożenia właściwego leczenia
- ↑ złamanie żebra może wystąpić bez urazu jedynie z powodu kaszlu
- ↑ USG klatki piersiowej służy również wyznaczeniu miejsca wykonania nakłucia jamy opłucnowej
- ↑ według ogólnych zasad
- ↑ tylko w postaciach o ciężkim przebiegu w szybko malejących dawkach
- ↑ w ciężkich przypadkach zabieg nakłucia jamy opłucnowej należy powtórzyć
- ↑ ilość pobieranego płynu nie powinna przekroczyć 1500 ml
Przypisy
edytuj- ↑ Terapia internistyczna. Wolff Weihrauch (red.) Franciszek Kokot (red. I wyd. pol.). Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 1996, s. 522. ISBN 83-85842-11-X.
- ↑ Choroby wewnętrzne. Franciszek Kokot (red.). Warszawa: PZWL, 1996, s. 200. ISBN 83-200-1960-5.
- ↑ a b Martin L. Mayse: Non-Malignant Pleural Effusions. W: Alfred P. Fishman, Jack D. Elias, Jay A. Fishman, Michael A. Grippi, Robert M. Senior, Allan I. Pack: Fishman's Pulmonary Diseases and Disorders. Wyd. 4. T. 2. McGraw-Hill Medical, 2008, s. 1487. ISBN 978-0-07-148900-3. (ang.).
- ↑ a b Rafał Krenke, Piotr Korczyński Postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne w gruźliczym wysiękowym zaleniu opłucnej Int. Rev. Allergol. Clin. Immunol. Family Med., 2012; Vol. 18, No. 3 s.149 dostęp 2013-03-24
- ↑ a b Nm Rahman , M Munavvar , Investigation of the patient with pleural effusion, „Clinical Medicine”, 9 (2), 2009, s. 174–178, DOI: 10.7861/clinmedicine.9-2-174, PMID: 19435129, PMCID: PMC4952675 [dostęp 2024-03-31] (ang.).
- ↑ C.W.H. Davies i inni, BTS guidelines for the management of pleural infection, „Thorax”, 58 (Supplement 2), 2003, ii18–ii28, DOI: 10.1136/thx.58.suppl_2.ii18 [dostęp 2024-03-31] (ang.).
- ↑ Krzysztof Sładek: Choroby opłucnej. W: Choroby wewnętrzne. Andrzej Szczeklik (red.). Wyd. 4. T. 2. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005, s. 633. ISBN 83-7430-031-0.
- ↑ Terapia internistyczna. Wolff Weihrauch (red.) Franciszek Kokot (red. I wyd. pol.). Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 1996, s. 523. ISBN 83-85842-11-X.
- ↑ Choroby wewnętrzne. Franciszek Kokot (red.). Warszawa: PZWL, 1996, s. 202. ISBN 83-200-1960-5.
Bibliografia
edytuj- Choroby wewnętrzne. Franciszek Kokot (red.). Warszawa: PZWL, 1996, s. 200-204. ISBN 83-200-1960-5.
- Martin L. Mayse: Non-Malignant Pleural Effusions. W: Alfred P. Fishman, Jack D. Elias, Jay A. Fishman, Michael A. Grippi, Robert M. Senior, Allan I. Pack: Fishman's Pulmonary Diseases and Disorders. Wyd. 4. T. 2. McGraw-Hill Medical, 2008, s. 1487-1504. ISBN 978-0-07-148900-3. (ang.).
- Terapia internistyczna. Wolff Weihrauch (red.) Franciszek Kokot (red. I wyd. pol.). Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 1996, s. 522. ISBN 83-85842-11-X.
- Krzysztof Sładek: Choroby opłucnej. W: Choroby wewnętrzne. Andrzej Szczeklik (red.). Wyd. 4. T. 2. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005, s. 633-642. ISBN 83-7430-031-0.
- Rafał Krenke, Piotr Korczyński Postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne w gruźliczym wysiękowym zaleniu opłucnej Int. Rev. Allergol. Clin. Immunol. Family Med., 2012; Vol. 18, No. 3 s.148-155 dostęp 2013-03-24