Zamek w Majkowicach

Zamek w Majkowicach
	nr rej. 738 z 27.12.1967
	; Ruiny zamku
Państwo	Polska
Miejscowość	Majkowice
Rozpoczęcie budowy	XVI w.
Zniszczono	1702
	Położenie na mapie gminy Ręczno Zamek w Majkowicach
	Położenie na mapie Polski Zamek w Majkowicach
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Zamek w Majkowicach
	Położenie na mapie powiatu piotrkowskiego Zamek w Majkowicach
	51°09′57″N 19°53′04″E/51,165833 19,884444
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek w Majkowicach – ruiny dworu obronnego określanego też niekiedy mianem zamku wybudowanego w Majkowicach w pierwszej połowie XVI wieku jako rezydencja obronna szlacheckiego rodu Majkowskich. Dwór rozbudowywany w XVI i XVII wieku, został zniszczony przez wojska szwedzkie w roku 1702.

Historia

Majkowice założył przypuszczalnie Mojek z rodu Nagodziców herbu Jelita^[2]. Był to ojciec Jakuba i dziadek Stanisława i Tobiesława wzmiankowanych w 1315 roku^[2]. W XIV wieku właścicielem miejscowych dóbr był Żegota z Majkowic, chorąży ziemi sieradzkiej, a następnie jego synowie Florian i Żegota, z których ten drugi po sądowym podziale w 1410 roku otrzymał Majkowice^[2]. Następnie właścicielem był Mikołaj wymieniony w 1451 roku oraz Jan Żegota z Majkowic wymieniony w 1473 roku^[2]. W 1542 roku w dokumentach wymieniony został Stanisław Majkowski z Majkowic, kasztelan rozpierski^[2]. W 1572 roku doszło do podziału dóbr, a w 1604 oku jako dziedziców Majkowic wymienieni zostali bracia Marcin i Stefan Zakrzewscy vel Zakrzowscy, synowie Stefana^[2]. W 1584 roku wg relacji Paprockiego zamek w Majkowicach był zniszczony, jednak nie jest jasne czy ówczesny zamek mieścił się w miejscu dzisiejszych ruin renesansowego dworu^[2]. Być może zamek ten należy raczej identyfikować z zamkiem Surdęga nad samym brzegiem Pilicy wzmiankowanym w 1491 roku^[2]. W 1619 roku jako właściciel wymieniony został Jakub Mierski, syn Stanisława^[2]. W 1634 roku jako właściciel wymieniony jest Jan Wyżycki, a w 1634 Adriana i Stanisława Wyżyckich^[2]. Ten drugi w 1686 roku sprzedał Majkowice i Faliszew wojskiemu sieradzkiemu Franciszkowi Małachowskiemu^[2]. Następnymi właścicielami byli: Stanisław Małachowski (1692), Józef Małachowski (1694–1715) – który przeprowadził remont i zbudował skarpy. Przypuszczalnie około 1702 roku zameczek mógł zostać częściowo zniszczony podczas Wielkiej Wojny Północnej i później go już nie użytkowano^[2]. Kolejnymi właścicielami byli Marianna Małachowska (1717–1727), Adam Małachowski (1733–1766), który w 1752 roku zastawił dobra Antoniemu na Potoku Potockiemu, a sam przypuszczalnie mieszkał w nieodległym zameczku w Bąkowej Górze^[2].

W 1798 roku wojewoda krakowski Piotr Małachowski zapisał testamentem Majkowice wraz z kluczem bąkogórskim Józefowi i Romanowi Michałowskim. Spadkobiercy Romana sprzedali Majkowice w 1829 roku Władysławowi hrabiemu Ostrowskiemu. W 1834 roku zaborczy rząd rosyjski po Powstaniu listopadowym skonfiskował dobra Ostrowskiego, będącego jednym z inicjatorów detronizacji Mikołaja I. W XX wieku właścicielami dóbr byli Potoccy – Alberta z Potockich i jej mąż Paweł. W 1927 roku po parcelacji Majkowice wydzielono jako folwark i sprzedano Czaińskim.

Architektura

Renesansowy dwór wybudowany został z kamienia i cegły na 2 metrowych fundamentach w odległości 1 km od Pilicy^[2]. Obiekt składał się z domu mieszkalnego zbudowanego na planie nieregularnego prostokąta o wymiarach 15,5 × 13,5 m, zaopatrzonego w dwa ryzality: północny mieszczący klatkę schodową oraz zbudowany później wschodni ryzalit z bramą^[2].

Od północnego zachodu do głównego budynku dostawiono liczącą trzy kondygnacje narożną basztę mieszkalną o zmiennym przekroju. Baszta zachowała renesansowe elementy kamieniarskie (opaski okien, otwory strzelnicze). W przyziemiu baszta miała plan koła, wyżej ośmiokąta, a w najwyższej kondygnacji miała plan czworoboku^[2]. Zachowały się w niej ślady kominka^[2]. W dolnej i środkowej kondygnacji baszty zachowały się strzelnice kluczowe^[2]. Tynki zamku były przypuszczalnie pokryte ozdobnym sgraffitto^[2].

Do czasów obecnych najlepiej zachowała się baszta, pierwotnie zapewne równa wysokością z pozostałymi, nieistniejącymi zabudowaniami.

Ruiny zamku. Po prawej narożna baszta.
Ruiny zamku w Majkowicach. Po lewej ryzalit z klatką schodową, po prawej baszta.
Ruiny zamku. Po lewej baszta narożna.

Przypisy

↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2012-12-12] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Wanda Puget, Materiały do dziejów rezydencji w Polsce. Województwo sieradzkie. Tom 1, Zakład Wydawniczy „Sztuka Polska”, Warszawa, 1990, s. 52–61.

[zabytek-1] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2012-12-12] .

[:0-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Wanda Puget, Materiały do dziejów rezydencji w Polsce. Województwo sieradzkie. Tom 1, Zakład Wydawniczy „Sztuka Polska”, Warszawa, 1990, s. 52–61.

[1]

[2]