Zamek w Barwałdzie
Zamek w Barwałdzie – średniowieczny zamek rycerski w Barwałdzie Górnym w powiecie wadowickim w województwie małopolskim. Zburzony w 1477 roku.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Rozpoczęcie budowy |
połowa XIV wieku |
| Zniszczono | |
| Pierwszy właściciel |
Skrzyńscy |
| Kolejni właściciele | |
Położenie na mapie gminy Kalwaria Zebrzydowska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wadowickiego  | |
 49°51′13,9″N 19°39′19,7″E/49,853861 19,655472
| |
Historia
edytujZamek w Barwałdzie, położony na szczycie góry Żar (527 m n.p.m.), nazywanej również Górą Włodkową lub Zamczyskiem, strzegł w XIV wieku wschodnich granic Księstwa Oświęcimskiego, którego władcy byli lennikami królów Czech; po przeciwnej stronie granicy, w ziemi krakowskiej, należącej do królów Polski, stał zamek w Lanckoronie.
Na podstawie źródeł historycznych i analizy sytuacji politycznej można domniemywać, że zamek w Barwałdzie został zbudowany w połowie XIV wieku przez księcia oświęcimskiego Jana I Scholastyka, który w 1327 złożył hołd lenny królowi czeskiemu Janowi Luksemburskiemu, a wschodnia granica księstwa stała się granicą dwóch wrogich sobie państw[1]. W latach 1427–1429 wymieniony jest starosta barwałdzki Mikołaj Rudzki[2]. W źródłach pisanych zamek pierwszy raz pojawia się w roku 1440[3]. Początkowo mieli tu swoją rezydencję Skrzyńscy herbu Łabędź, lennicy książąt oświęcimskich, trudniący się rozbojem jako tzw. rycerze rabusie. Oprócz zamku w Barwałdzie Skrzyńscy posiadali również zamki w Żywcu. W 1452 roku Polacy pod dowództwem Piotra Szafrańca wyprawili się przeciwko Włodkowi ze Skrzynna, trzymającego w tym czasie zamek w Barwałdzie[4].
W XV wieku zamek w Barwałdzie i zamki w Żywcu przeszły w ręce Komorowskich herbu Korczak. W drugiej połowie lat 70. XV wieku roku warownie te zostały zniszczone w wyniku akcji wojsk króla Kazimierza Jagiellończyka skierowanej przeciwko Komorowskim; sprzyjali oni królowi Węgier Maciejowi Korwinowi, który sprzymierzył się z zakonem krzyżackim przeciwko Polsce, toteż kontrolowane przez nich zamki w Barwałdzie, Żywcu i Szaflarach stały się zagrożeniem dla Królestwa Polskiego.
Według relacji Jana Długosza akcję militarną przeciwko Komorowskim przeprowadził w 1477 roku starosta krakowski i wojewoda sandomierski Jakub z Dębna; trwała ona siedem tygodni i uczestniczyły w niej wojska zaciężne oraz artyleria. Zamek w Barwałdzie poddał się oblegającym, po czym Kazimierz Jagiellończyk kazał go zburzyć i zrównać z ziemią; w opisie Długosza znajduje się wzmianka, że zamek ten „murem wyniosłym i położeniem nader obronnym był ubezpieczony”[5].
Według tradycji kamienie pochodzące z rozbiórki ruin zamku w Barwałdzie zostały wykorzystane w latach 1616–1617 przez Mikołaja Zebrzydowskiego, fundatora Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej, do budowy kaplicy św. Marii Magdaleny na górze Żar, obecnie Pustelni Pięciu Braci Polaków z kaplicą św. Magdaleny[6].
Plan zamku
edytujZamek w Barwałdzie zbudowano na płaskim szczycie góry na planie wydłużonego owalu o wymiarach 50 metrów na 20 metrów. Warownię otaczał pojedynczy wał ziemny i sucha fosa o głębokości do 10 m[3]; od strony północnej istniał dodatkowy rów obronny. Obecnie na wierzchołku góry Żar zachowały się pozostałości wału ziemnego o wysokości 6 m[3] i fosy oraz resztki fundamentów murów, szczególnie przy wewnętrznej krawędzi majdanu.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Michał Wojenka, Czy grodzisko w Bugaju na górze Żar to pamiątka po oblężeniu zamku Barwałd w 1477 roku? / Is the earthwork in Bugaj on Mount Żar a remnant of the siege of the Barwałd castle in 1477?, „Residentiae tempore belli et pacis. Materiały do badań i ochrony założeń rezydencjonalnych i obronnych” [dostęp 2019-10-30] (ang.).
- ↑ Aneks. Miejscowości ziemi oświęcimsko-zatorskiej. W: Paweł Mostowik: Z dziejów Księstwa Oświęcimskiego i Zatorskiego XII-XVI w. Toruń: 2005, s. 185-186. ISBN 83-7441-175-9.
- ↑ a b c L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012, s. 85. ISBN 978-83-213-4158-3.
- ↑ Jerzy Rajman, Pogranicze Śląsko-Małopolskie w średniowieczu, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2000, s.207
- ↑ Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście, przeł. K. Mecherzyński, t. V, ks. 12, Kraków 1870, s. 623 [1]
- ↑ Barwałd, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 113. oraz informacje o Pustelni Pięciu Braci Polaków na stronach Sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej [2]
Bibliografia
edytuj- G. Leńczyk: Katalog grodzisk i zamczysk z terenu Małopolski. Kraków: Muzeum Archeologiczne w Krakowie, 1983.
- J. Marszałek: Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach. Warszawa: Wydawnictwo Stanisław Kryciński, 1993.
- G. Studnicki: Barwałd: zarys dziejów. Wadowice: Wydawnictwo Grafikon, 1994.