Zamach na Stanisława Wojciechowskiego
Zamach na Stanisława Wojciechowskiego – nieudany zamach na prezydenta Polski Stanisława Wojciechowskiego przeprowadzony 5 września 1924 we Lwowie.
.jpg) Prezydent RP Stanisław Wojciechowski po przybyciu do Lwowa odjeżdża sprzed dworca głównego w stronę Targów Wschodnich 5 września 1924 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejsce | |
| Data | |
| Liczba zabitych |
0 |
| Typ ataku |
zamach bombowy |
| Sprawca |
Teofil Olszewski |
Położenie na mapie Polski w latach 1924–1939  | |
 49°50′20,0″N 24°01′33,4″E/49,838889 24,025944
| |
Historia
edytuj
.jpg)
We wrześniu 1924 prezydent Stanisław Wojciechowski przyjechał z pierwszą wizytą do Lwowa[1], by pojawić się na Targach Wschodnich. Do zamachu doszło u zbiegu ulic Kopernika i Legionów[2], gdy w kierunku odkrytego powozu Wojciechowskiego rzucono bombę[3], która spadła za nim, ale nie wybuchła, w związku z czym nie było żadnych ofiar[4]. W późniejszej relacji z procesu materiał określono jako „petarda”[5].
Sprawcą zamachu był Teofil Olszewski z Ukraińskiej Organizacji Wojskowej, który zbiegł i zatrzymany został dopiero przez Niemców, gdy 3 października próbował nielegalnie przekroczyć granicę państwową w okolicy Bytomia[2]. W związku z tym Olszewski został skazany za nielegalne przekroczenie granicy na dwa tygodnie więzienia w zawieszeniu na rok[3], a następnie otrzymał w Niemczech status uchodźcy politycznego[2] i pozwolenie na osiedlenie w Marienburgu (Malborku), blisko polskiej granicy.
Zaraz po zamachu za sprawcę uznano studenta prawa żydowskiego pochodzenia Stanisława Steigera, którego wskazała świadek zdarzenia Maria Pasternakówna[4]. Był on sądzony w czasie procesu toczącego się 15 i 16 września 1924 przed Sądem Okręgowym we Lwowie, ten jednak sprawę przekazał do postępowania zwyczajnego z udziałem sędziów przysięgłych[6]. Przed sądem stanęli też Mikołaj Mykietyn, Ignacy Jäger, inż. Ignacy Kornhaber, Jan Dwornicki, Maks Glaserman[7]. Obrońcą Steigera był Natan Loewenstein[5]. Na jednej z rozpraw w październiku 1925 zmarł jeden z sędziów przysięgłych Zygmunt Szulakiewicz[8][5]. Proces wznowiono w następnym roku, na podstawie informacji o udziale w zamachu Olszewskiego[9]. Po rozprawie 16 grudnia 1925 Steiger został ostatecznie uniewinniony 17 grudnia, a następnie zwolniony z tymczasowego aresztu[4], w którym przebywał od czasu zamachu[6]. Jego obrońcą był początkowo Michał Grek, a potem Natan Loewenstein, zaś oskarżycielem Alfred Laniewski[4]. Mowa obrończa Löwensteina w tym procesie ukazała się drukiem (O sprawę Steigera, Lwów-Warszawa 1926)[9].
Niemcy początkowo przemilczeli ujęcie Olszewskiego[4], a o fakcie tym poinformowali stronę polską dopiero po interpelacji jednego z socjaldemokratycznych posłów do pruskiego parlamentu. Wówczas temat podjęła niemiecka prasa, porównując proces ewidentnie niewinnego Steigera do procesu Dreyfusa[3]. Wówczas strona polska wystąpiła do Niemców o przekazanie akt Olszewskiego, co też ostatecznie nastąpiło[4] mimo celowej zwłoki ze strony niemieckiej[10]. Dokumenty okazały się być częściowo ocenzurowane, co polskie MSZ bezskutecznie oprotestowało[3].
Materiały źródłowe na temat zamachu są bardzo skąpe, gdyż został on przez władze zatuszowany, by ukryć problemy z ukraińską mniejszością na Kresach Wschodnich. Również w kraju informacje na jego temat nie były powszechnie dostępne[4]: większość mediów go przemilczała[3], mimo drobiazgowego opisu wizyty prezydenta tego dnia we Lwowie[11], np. warszawski „Tygodnik Ilustrowany” umieścił relację z wizyty Wojciechowskiego we Lwowie bez informacji o próbie zamachu[4], a „Gazeta Lwowska” wspomniała tylko o usiłowaniu zmącenia uroczystości[10]. Wątek ten pominął także w swojej książce adiutant Wojciechowskiego Henryk Comte[4].
Przypisy
edytuj- ↑ Stanisław Wojciechowski [online], Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2019-09-14] (pol.).
- ↑ a b c Igor Rakowski-Kłos, 5 września. Gól brodę albo płać [kalendarium], [w:] Gazeta Wyborcza [online], Agora SA, 5 września 2019 [dostęp 2019-09-14] (pol.).
- ↑ a b c d e Eugeniusz Guz, Przemilczany zamach [online], Tygodnik Przegląd, 28 września 2003 [dostęp 2019-09-14] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i Kacper Świsłowski, Zamach, którego nie było. Celem prezydent Polski, [w:] Wprost [online], Agencja Wydawniczo-Reklamowa „Wprost” Sp. z o.o., 5 września 2016 [dostęp 2019-09-14] (pol.).
- ↑ a b c Kto godził na życie najwyższego dostojnika Polski?. „Nowości Illustrowane”. Nr 42, s. 2, 22 października 1925.
- ↑ a b Jak przebiegał zamach na prezydenta Wojciechowskiego?, [w:] Rzeczpospolita [online], Gremi Media SA, 5 listopada 2016 [dostęp 2019-09-14] (pol.).
- ↑ Senzacyjna rozprawa we Lwowie. „Nowości Illustrowane”. Nr 30, s. 8, 25 lipca 1925.
- ↑ Tragiczny wypadek uniemożliwił wczorajszą rozprawę przeciw Steigerowi. „Nowy Dziennik”. Nr 228, s. 2, 15 października 1925.
- ↑ a b Steigera, sprawa [online], The Emanuel Ringelblum Jewish Historical Institute [dostęp 2019-09-14] [zarchiwizowane z adresu 2019-11-16] (pol.).
- ↑ a b 5 września 1924 r. Zamach na prezydenta Stanisława Wojciechowskiego [online], interia.pl, 5 września 2016 [dostęp 2019-09-14] (pol.).
- ↑ Otwarcie IV Targów Wschodnich. Prezydent Rzeczypospolitej we Lwowie. „Nowości Illustrowane”. Nr 37, s. 2, 13 września 1924.