Zakłady Amunicyjne „Pocisk”
Zakłady Amunicyjne „Pocisk”, S-ka Akc.[1] – utworzona w 1919 w Warszawie spółka produkująca amunicję karabinową. Posiadała zakłady produkcyjne przy ul. Mińskiej 25 w Warszawie oraz w Rembertowie[2].
 Kompleks Zakładów Amunicyjnych „Pocisk” przy ul. Mińskiej 25 w Warszawie w latach 30. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data założenia |
1824 |
| Forma prawna | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′56,087″N 21°03′35,640″E/52,248913 21,059900
| |
Historia zakładów
edytujPierwotny kapitał zakładowy spółki wynosił 40 mln koron austro-węgierskich.
Pełny rozruch fabryki nastąpił w 1923 r. Wytwórnia produkowała wówczas następującą amunicję dla wojska: nabój 8 × 50 mm R Mannlicher, 8 mm × 50 R Lebel, 7,92 mm × 57 Mauser, a także amunicję izbową. Na rynek cywilny wytwarzano naboje: 6,35 mm × 15 SR Browning, 7,65 mm × 17 SR Browning, oraz różne wzory amunicji myśliwskiej i sportowej. W 1924 r. zakłady wyprodukowały ponad 32 miliony sztuk amunicji. Wytwarzały również proch, trotyl, amunicję saperską, amunicję myśliwską i zapalniki. Produkowały także obrabiarki precyzyjne do wyrobu amunicji różnych kalibrów, automatyczne maszyny kontrolujące, pasy karbowe napędowe, prasy hydrauliczne i inne, piece rotacyjne do obróbki termicznej. Zakłady wykonywały również remonty silników lotniczych.
Zakłady opracowały w 1924 r. projekt 47 mm działka – na konkurs Ministerstwa Spraw Wojskowych. Ostatecznie zbudowały 2 działka, różniące się między sobą długością lufy i masą. Były to pierwsze nowoczesne działka polskiej konstrukcji zbudowane w kraju. Ogółem wyprodukowano od 4 do 10 działek wz. 25.
W 1927 roku produkcja stanowiła ok. 1/3 całości mobilizacyjnej wszystkich tego typu fabryk w kraju. Zakłady zatrudniały wówczas ok. 4230 pracowników. W latach kryzysu 1929–34 załogę zredukowano o ponad 1 tys. pracowników. W dniach 10 oraz 18-20 stycznia 1928 roku załoga strajkowała żądając m.in. podwyżki płac o 28%.
12 listopada 1928 r. w wyniku eksplozji materiałów wybuchowych w wytwórni w Rembertowie zginęło dwóch pracowników, a kolejnych dwóch zostało ciężko rannych[3].
W roku 1937 wykonano próbną partię naboi Mausera w łusce stalowej lakierowanej, natomiast w 1939 partię w łuskach stalowych miedziowanych.
We wrześniu 1939 roku pracowników przedsiębiorstwa i część wyposażenia ewakuowano na wschód[4]. W wyniku niemieckich bombardowań zniszczeniu uległo kilka budynków, w tym narzędziownia[4]. Po kapitulacji Warszawy Niemcy wywieźli do III Rzeszy ocalały park maszynowy, wyposażenie oraz zapasy magazynowe[4]. W latach 1942−1943 na terenie przedsiębiorstwa zorganizowano magazyn zboża[4], a w sierpniu−wrześniu 1944 roku Niemcy zbudowali tam trzy baraki dla robotników przymusowych zatrudnianych przy demontowaniu wyposażenia praskich zakładów przemysłowych (przewożonego następnie na Dworzec Wschodni[4].
Nieruchomości po likwidacji przedsiębiorstwa
edytujWarszawa
edytujPo 1945 zakłady zostały przejęte przez Polskie Zakłady Samochodowe nr 2, od 1951 mieściła się tam Warszawska Fabryka Motocykli[5].
Po 2000 roku na terenie przedsiębiorstwa powstał kompleks mieszkalno-usługowy Soho Factory[6].
Rembertów
edytujW czasie wojny Niemcy zorganizowali na terenach fabryki w Rembertowie filię obozu w Beniaminowie Stalag 333 dla jeńców radzieckich (wrzesień 1941– początek 1944), a następnie obóz pracy przymusowej dla Polaków (lipiec 1944−wrzesień 1944)[7].
Po zajęciu Rembertowa przez Armię Czerwoną, na przełomie 1944 i 1945 roku[8], NKWD utworzyło tam obóz dla żołnierzy AK i NSZ, (Obóz Specjalny NKWD numer 10 tzw. obóz w Rembertowie). Po likwidacji obozu (lipiec 1945)[8] w budynkach stacjonowała jednostka KGB, 20. Brygada Łączności Rządowej (20 Бригада правительственной связи) (1980-1993)[9][10]. Później obiektami zarządzało Wojsko Polskie. Obecnie znajduje się tam 2 Regionalna Baza Logistyczna. W 1995 przy ul. Marsa róg ul. Płatnerskiej odsłonięto pomnik upamiętniający ofiary obozu.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Stanisław Misztal: Rozwój i lokalizacja przemysłu Warszawy międzywojennej [w:] Warszawa II Rzeczypospolitej 1918−1939. Zeszyt 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 39.
- ↑ Michał Krasucki, Warszawskie dziedzictwo postindustrialne, Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 88, ISBN 978-83-931723-5-1 [dostęp 2024-01-16].
- ↑ Dziennik Poznański Nr 263 z 14 listopada 1928 r. Kurier Poznański Nr 521 z 13 listopada 1928 r.
- ↑ a b c d e Krzysztof Komorowski (red.): Warszawa walczy 1939–1945. Leksykon. Warszawa: Fundacja Polska Walczy i Wydawnictwo Bellona, 2015, s. 593. ISBN 978-83-1113474-4.
- ↑ Michał Krasucki: Warszawskie dziedzictwo postindustrialne. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 89. ISBN 978-83-931723-5-1.
- ↑ Michał Wojtczuk: Nowy inwestor zaczyna budowę osiedla w kompleksie Soho Factory na Kamionku. warszawa.wyborcza.pl, 2 kwietnia 2019. [dostęp 2019-05-28].
- ↑ Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 555. ISBN 83-01-00065-1.
- ↑ a b Tomasz Łabuszewski (red. nauk.): Śladami zbrodni. Przewodnik po miejscach represji komunistycznych lat 1944−1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2012, s. 268. ISBN 978-83-7629-380-6.
- ↑ Paweł Piotrowski: Do sierpnia 1993 r. Rosjanie z Rembertowa przechwytywali łączność rządu RP, [1]
- ↑ wcześniej Pułk Łączności Rządowej (37 Полк правительственной связи) (-1980)