Zagłębek bruzdkowany

Zagłębek bruzdkowany
	Rhysodes sulcatus
	(Fabricius, 1787)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze drapieżne
Rodzina	zagłębkowate
Plemię	Rhysodini
Podplemię	Rhysodina
Rodzaj	Rhysodes
Gatunek	zagłębek bruzdkowany
Synonimy
	Cucujus sulcatus Fabricius, 1787; Rhysodes europaeus Ahrens, 1814; Rhysodes europaeus Germar, 1822; Rhysodes exaratus Dalman, 1823;
	Cucujus sulcatus Fabricius, 1787; Rhysodes europaeus Ahrens, 1814; Rhysodes europaeus Germar, 1822; Rhysodes exaratus Dalman, 1823;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; brak danych
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zagłębek bruzdkowany (Rhysodes sulcatus) – gatunek chrząszcza z rodziny zagłębkowatych. Jeden z dwóch, obok Rhysodes comes, przedstawicieli rodzaju Rhysodes^[3].

Opis

Postać dorosła ma ciało podłużne, równowąskie, długości 6,5–8,2 mm. Ciało barwy kasztanowej, błyszczące. Głowa trójkątna z paciorkowatymi 11-członowymi czułkami. Przedplecze dzwonowate, na wierzchu z trzema, głębokimi, podłużnymi bruzdami. Bruzdy boczne u nasady przedplecza znacznie rozszerzone a przedplecze między bruzdami silnie wypukłe. Pokrywy skrzydłowe zaokrąglone na końcu. Na każdej z pokryw znajduje się siedem bruzd z pojedynczym rzędem punktów na dnie. Żeberka gładkie, szersze od bruzd^[4].

Larwa długości do 9 mm i szerokości 1,5 mm. W kształcie podłużna, lekko spłaszczona, stopniowo zwężająca się ku początkowi i końcowi. Ciało miękkie, po stronie grzbietowej barwy białawej nieco żółtawej. Poczwarka owalna, długości 6,5 mm^[5].

Biologia i ekologia

Gatunek jest reliktem lasów pierwotnych, którego rozwój związany jest z martwym, próchniejącym drewnem. Loty godowe odbywają się od maja do połowy czerwca. Samice składają jaja w próchniejące kłody i pniaki, głównie buka i jodły, ale również dębu, topoli i świerka. Larwy drążą sieć równoległych korytarzy odżywiając się butwiejącym drewnem, ich rozwój trwa najprawdopodobniej dwa lata. Po tym okresie w lipcu larwy budują kolebkę poczwarkową, gdzie dochodzi do przepoczwarczenia^[4]. Stadium poczwarki trwa od jednego do dwóch tygodni. Owady dorosłe zimują pozostając w kolebkach poczwarkowych; jeśli wyjdą na zewnątrz, zimują w korytarzach innych gatunków saproksylicznych lub pod odstającą korą^[5].

Zasięg i występowanie

Od Pirenejów w zachodniej Europie po góry Ałtaj w zachodniej Syberii^[6]. Na północy sięga do południowej Szwecji, gdzie jednak po raz ostatni odnotowano go w roku 1863^[2]; na południu do wybrzeży Morza Śródziemnego^[6]. Gatunek bardzo rzadki, występujący w silnie izolowanych populacjach na niżu i w niższych położeniach górskich. Związany jest z lasami naturalnymi lub nieznacznie przekształconymi gdzie dostępna jest duża ilość próchniejącego drewna o dużej wilgotności^[6].

W Polsce występuje między innymi w Puszczy Białowieskiej, Puszczy Knyszyńskiej, w Roztoczańskim Parku Narodowym, na Pogórzu Przemyskim, w Górach Świętokrzyskich i Beskidzie Niskim^[4].

Ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody w swojej czerwonej księdze klasyfikuje gatunek ze statusem DD – niewystarczające dane, co związane jest ze słabym rozpoznaniem gatunku na terenie Rosji. Ze względu na rzadkość występowania i pofragmentowany zasięg, regionalnie, dla Unii Europejskiej określono status EN – zagrożony. Gatunek umieszczono w załączniku II dyrektywy siedliskowej^[6]. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[7], jest też umieszczony w Polskiej czerwonej księdze zwierząt i Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce ze statusem EN – zagrożony^[8]^[9]. Zagrożeniem dla gatunku jest duża fragmentacja i ciągłe kurczenie się odpowiednich dla rozwoju siedlisk^[2].

Uwagi

↑ W niektórych ujęciach taksonomicznych gatunek klasyfikowany jest w rodzinie biegaczowatych (Carabidae)^[10]

Przypisy

↑ BioMap Mapa Bioróżnorodności. [dostęp 2018-03-08]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Rhysodes sulcatus. [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [on-line]. [dostęp 2018-03-13]. (ang.).
↑ Rhysodes, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2018-03-13] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Paweł Sienkiewicz: Zagłębek bruzdkowany Rhysodes sulcatus (Fabricius, 1787). W: M. Makomaska-Juchiewicz, P. Baran: Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Część II. Warszawa: GIOŚ, s. 400–418. ISBN 978-83-61227-88-5. [dostęp 2018-03-10].
↑ ^a ^b Bolesław Burakowski. Descriptions of larva and pupa of Rhysodes sulcatus (F.) (Coleoptei’a, Rhysodidae) and notes on the bionomy of this species. „Annales zoologici”. XXXII, s. 271–288, 1975. Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk. ISSN 0003-4541. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d D. Kubisz: Zagłębek bruzdkowany (Rhysodes sulcatus). W: P. Adamski, R. Bartel, A. Bereszyński, A. Kepel, Z. Witkowski: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 6: Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków).. Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 127–129. ISBN 83-86564-43-1.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16].
↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera Chrząszcze. [w:] Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2002. s. 93. [dostęp 2018-03-08]. (pol.).
↑ Paweł Sienkiewicz: Rhysodes sulcatus (Fabricius, 1787). [w:] Polska czerwona księga zwierząt. Bezkręgowce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu, 2004. [dostęp 2018-03-08]. (pol.).
↑ Rhysodes sulcatus taxonomy on INPN. [dostęp 2018-03-08]. (ang.).

[inpn-2] W niektórych ujęciach taksonomicznych gatunek klasyfikowany jest w rodzinie biegaczowatych (Carabidae)^[10]

[ksib-1] BioMap Mapa Bioróżnorodności. [dostęp 2018-03-08]. (pol.).

[iucn-3] Rhysodes sulcatus. [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [on-line]. [dostęp 2018-03-13]. (ang.).

[itis-4] Rhysodes, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2018-03-13] (ang.).

[mgz-5] Paweł Sienkiewicz: Zagłębek bruzdkowany Rhysodes sulcatus (Fabricius, 1787). W: M. Makomaska-Juchiewicz, P. Baran: Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Część II. Warszawa: GIOŚ, s. 400–418. ISBN 978-83-61227-88-5. [dostęp 2018-03-10].

[az-6] Bolesław Burakowski. Descriptions of larva and pupa of Rhysodes sulcatus (F.) (Coleoptei’a, Rhysodidae) and notes on the bionomy of this species. „Annales zoologici”. XXXII, s. 271–288, 1975. Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk. ISSN 0003-4541. (ang.).

[pos-7] D. Kubisz: Zagłębek bruzdkowany (Rhysodes sulcatus). W: P. Adamski, R. Bartel, A. Bereszyński, A. Kepel, Z. Witkowski: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 6: Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków).. Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 127–129. ISBN 83-86564-43-1.

[rozp2016-8] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16].

[cl-9] Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera Chrząszcze. [w:] Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2002. s. 93. [dostęp 2018-03-08]. (pol.).

[pckz-10] Paweł Sienkiewicz: Rhysodes sulcatus (Fabricius, 1787). [w:] Polska czerwona księga zwierząt. Bezkręgowce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu, 2004. [dostęp 2018-03-08]. (pol.).

[inpn1-11] Rhysodes sulcatus taxonomy on INPN. [dostęp 2018-03-08]. (ang.).

[3]

[1]

[a]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]