Zacisk (jaskinia)

Zacisk – w speleologii jest to trudne do przejścia zwężenie korytarza jaskini lub schroniska. Rozmiar zacisku jest pojęciem subiektywnym – zależy od rozmiarów ciała grotołaza, oraz od tego, czy przeciska się on ze sprzętem, czy bez. Wyróżnia się następujące rodzaje zacisków:

• zacisk punktowy, gdy występuje na odcinku krótszym od długości ciała,
• zacisk odcinkowy, gdy przewężenie jest długie (umownie powyżej długości ciała),
• zacisk prosty, gdy występuje na prostym odcinku korytarza,
• zacisk z zakrętem, tzw. zetka lub eska, gdy znajduje się na zakręcie korytarza
• zacisk poziomy, gdy występuje na poziomym odcinku korytarza,
• zacisk pionowy, gdy występuje na pionowym odcinku korytarza (w szczelinie lub rurze krasowej).

Przy przechodzeniu zacisków należy przestrzegać następujących zaleceń:

• do nieznanego zacisku wchodzimy nogami do przodu, ale w rurach i studniach głową do góry,
• gdy zacisk jest bardzo ciasny, jedną rękę wysuwamy do przodu, druga pozostaje przy tułowiu,
• nie wolno się spieszyć, należy zacisk przejść spokojnie,
• należy upewnić się, czy pod zaciskiem nie znajduje się studnia lub próg,
• zazwyczaj zachodzi konieczność ściągnięcia z ciała sprzętu, a nawet uprzęży,
• ściągnięty sprzęt przepycha się w worku przed sobą, ciągnie na sznurku za sobą lub podaje między członkami zespołu,
• nie wolno pozwolić na obsunięcie się w głąb zacisku pionowego,
• zacisk pokonuje się twarzą do jego dna, a gdy jest bocznie ciasny – twarzą do ściany na wewnętrznej stronie zakrętu.

Zaciski to niebezpieczne miejsca jaskiń. Były przyczyną wielu wypadków jaskiniowych. Ze względu na niebezpieczeństwo utknięcia w zacisku (a także inne zagrożenia) nie wolno do jaskiń udawać się samotnie. Często aby uwolnić się z zacisku konieczna jest pomoc drugiej osoby, czasami niezbędne jest wezwanie specjalistycznej pomocy – a do tego też konieczna jest pomoc drugiej osoby (w jaskiniach brak zasięgu telefonii).