Wikipedia

ZNTK Poznań Regio Tramp

To jest wersja przejrzana, która została oznaczona 16 lip 2024. Na przejrzenie oczekują zmiany w szablonach lub plikach, które są zawarte na tej stronie.

ZNTK Poznań Regio Tramp – rodzina normalnotorowych autobusów szynowych produkowanych w zakładach ZNTK Poznań. W latach 2002–2007 wybudowano łącznie 7 egzemplarzy jednoczłonowych (typ 213M i 213Ma, seria SA105) oraz 10 dwuczłonowych (typ 215M, seria SA108). Nie wyprodukowano żadnego egzemplarza trójczłonowego (typ 216M). Pojazdy eksploatowane są przez Koleje Wielkopolskie (6 sztuk) i Polregio (11 sztuk).

SA105, SA108[1][2]
Ilustracja
SA105-001 i SA105-002 na stacji Wolsztyn
Kraj produkcji

 Polska

Producent

ZNTK Poznań

Lata budowy

2002-2007

Wymiary
Szerokość

2900 mm

Wysokość

3800 mm

Średnica kół

840 mm

Napęd
Typ silników

MAN

Parametry eksploatacyjne
Rodzaj przekładni

hydrokinetyczna Voith 863.3p

Prędkość konstrukcyjna

120 km/h

Maksymalna prędkość eksploatacyjna

100 km/h

Parametry użytkowe
Wysokość wejścia

600 mm
(od główki szyny)

Multimedia w Wikimedia Commons

Historia

edytuj

Geneza

edytuj

Do połowy lat 90. w posiadaniu PKP było 6 autobusów szynowych wyprodukowanych przez Kolzam (SN81 i SA104) oraz 6 przez ZNTK Poznań (SA101 i SA102)[3].

PKP w latach 90. planowała dokonać znaczących zakupów nowego taboru: 16 składów Pendolino, 50 lokomotyw EU11/EU43 z Adtranz-Pafawagu oraz kilkuset autobusów szynowych do obsługi lokalnych połączeń[4]. Przetarg na Pendolino został unieważniony w 2000 po kontroli Najwyższej Izby Kontroli[5]. Przetarg na lokomotywy co prawda nie został unieważniony, jednakże ze względu na trudności finansowe PKP żadna z lokomotyw nie weszła do eksploatacji w Polsce i wszystkie zostały sprzedane w 2002 włoskiemu narodowemu przewoźnikowi Ferrovie dello Stato[6].

W przypadku szynobusów do podpisania umowy nawet nie doszło. Jednakże w związku z tymi planami Kolzam oraz ZNTK Poznań, jedyni ówcześni producenci autobusów szynowych w Polsce[3], poczynili pewne przygotowania.

Uchwalenie w 2000 ustawy o restrukturyzacji PKP zmieniło sposób finansowania przewozów regionalnych, tworząc PKP Przewozy Regionalne oraz obligując samorządy do przeznaczenia części środków na zakup taboru[7]. Bazując na doświadczeniach z wcześniejszych przygotowań ZNTK Poznań zaproponował samorządom rodzinę autobusów szynowych Regio Tramp w wersjach 1-, 2- i 3-członowej[4].

Poza ZNTK Poznań w przetargach brali udział również Kolzam ze swoim RegioVanem oraz Pesa (wcześniejsze ZNTK Bydgoszcz) z Partnerem[4].

Produkcja prototypu

edytuj

Kompleksowy projekt został opracowany przez krakowską firmę EC Engineering w latach 2001-2002[8]. Pierwsze zamówienie na Regio Trampa pochodziło od Urzędu marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego, który zamówił 2 egzemplarze jednoczłonowe[9]. Pierwszy z nich w kwietniu 2002 rozpoczął testy w Centrum Naukowo-Technicznym Kolejnictwa w Warszawie[9].

Konstrukcja

edytuj
 
Kabina
 
Wózek

Regio Trampy to jednoprzestrzenne, częściowo niskopodłogowe autobusy szynowe przeznaczone do obsługi regionalnych przewozów pasażerskich na mniej obciążonych, głównie niezelektryfikowanych liniach[4]. Powstawały w wersji jedno i dwuczłonowej. Konfiguracja trójczłonowa, pomimo gotowych planów, nie doczekała się realizacji[4][10].

Regio Trampy mają lekką, modułową konstrukcję nadwozia, z obniżoną podłogą w rejonie wejścia do 600 mm nad poziomem główki szyny[4]. Wydzielono przestrzeń dla osób na wózkach inwalidzkich i do przewozu rowerów[11]. Do części wysokich prowadzą po trzy schodki[1][2].

Pudła osadzone są na wózkach za pomocą dwustopniowego usprężynowania. Pierwszy stopień to daszkowe sprężyny metalowo-gumowe, a drugi to sprężyny pneumatyczne i metalowo-gumowe – te drugie pełnią funkcję awaryjnych w przypadku braku powietrza w poduszkach[11].

Zarówno wagon 213M, jak i każdy człon 215M posiadają po jednym jednoosiowym wózku napędowym (typ 19MN[11]) i jednym jednoosiowym tocznym[4] (typ 32AN) wyposażonych w zestawy kołowe z hamulcami tarczowymi[11]. W planowanej wersji trójczłonowej, człon środkowy miał być doczepny[4]. Zespół napędowy – silnik spalinowy zintegrowany z przekładnią hydrokinetyczną z hamulcem hydrodynamicznym został umieszczony pod podłogą pod wózkiem napędowym w systemie power-pack[4].

Pojazdy wyposażone są w standardowe urządzenia automatyki bezpieczeństwa ruchu: czuwak aktywny, samoczynne hamowanie pociągu oraz Radio-Stop[4].

Wersje

edytuj
Typ Liczba
członów 		Układ
osi 		Masa
służbowa 		Długość Liczba i moc
silników 		Typ silnika Liczba miejsc
siedzących 		Liczba miejsc
ogółem 		Liczba
sztuk
213M 1 A'1' 28 t 17 000 mm 1 × 257 kW MAN D2866 LUH21 36+7 90 2 [1][12]
213Ma 24 t 17 720 mm MAN D2866 LUH21[i] 35-44 5 [13][14]
215M 2 A'1'+1'A' 56 t 34 720 mm 2 × 257 kW MAN D2866 LUH21[ii]
MAN D2876 LUE21[iii] 		100+10
90+8
82+16 		205
198
? 		10 [2][15][12]
216M 3 A'1'+1'1'+1'A'[iv] 52 320 mm[iv] 2 × 257 kW[iv] 137[iv] 292[iv] 0 [4]
  1. ↑ numer 103
  2. ↑ numery 001, 002, 003
  3. ↑ numery 008 i 010
  4. ↑ a b c d e Nie wyprodukowano żadnego 216M

213M i 213Ma

edytuj

Pojazdy 213M są wyposażone w po dwie pary jednoskrzydłowych drzwi o prześwicie 800 mm[4], a 213Ma po jednej parze dwuskrzydłowych drzwi[13]. 213M posiadają sprzęgi samoczynne Scharfenberga (dzięki czemu oba wyprodukowane 213M mogą jeździć w trakcji podwójnej[1]), 213Ma posiadają natomiast sprzęg śrubowy i zderzaki[13]. 213M posiadają kamery zamiast lusterek bocznych[4]. Pierwotnie pierwszy z 213M (SA105-001) nie posiadał kabiny WC[4][16].

215M

edytuj

Pojazdy 215M są wyposażone w po dwie pary dwuskrzydłowych drzwi o prześwicie 1300 mm oraz sprzęg śrubowy i zderzaki[4]. W strefach obniżonej podłogi w jednym członie znajduje się miejsce przeznaczone do przewozu rowerów, a w drugim toaleta[17]. Część pojazdów posiada większą kabinę WC i nieco mniejszą liczbę miejsc siedzących[2].

Modernizacje

edytuj

W 2009 roku oba wielkopolskie pojazdy typu 213M (SA105-001 i 002) zostały zmodernizowane w bydgoskiej Pesie. Pierwszy z pojazdów doposażono w kabinę WC oraz w obu pojazdach zamontowano klimatyzację[16]. W sierpniu 2015 Urząd Marszałkowski Województw Wielkopolskiego ogłosił przetarg na kolejną modernizację SA105-001[18].

13 sierpnia 2013 roku wielkopolski urząd marszałkowski złożył w Pesie zamówienie na modernizację 2 sztuk pojazdów typu 215M (SA108-002 i SA108-003)[19], w ramach której m.in. został zainstalowany system rejestrujący obraz przed pojazdem, zmodernizowany został system informacji pasażerskiej oraz zamontowany system zasilania baterii drugiego członu podczas awarii silnika[20][21]. 30 czerwca 2014 urząd marszałkowski podpisał z Pesą umowę rozszerzająca zakres zamówienia o jeden pojazd typu 215M (SA108-001)[22]. 16 lipca 2015 podpisano z Pesą umowę na modernizację 2 kolejnych SA108: 004 i 005[23]. We wrześniu 2016 zdecydowano się rozszerzyć zamówienie o modernizację jednostki SA108-008[24].

26 maja 2014 Lubuski Urząd Marszałkowski złożył w Pesie zamówienie na modernizację połączoną z naprawą główną jednego 213Ma (SA105-105) oraz jednego 215M (SA108-006). W ramach tej modernizacji w pojazdach m.in. został zainstalowany system rejestrujący obraz przed pojazdem, zmodernizowano system informacji pasażerskiej oraz zamontowano system automatycznego zliczania pasażerów. W pojeździe typu 215M dodatkowo zlikwidowano jedna z dwóch kabin WC oraz zamontowano system zasilania baterii drugiego członu podczas awarii silnika[25][15]. 16 czerwca 2015 UM udzielił zamówienia przedsiębiorstwu H. Cegielski – Fabryka Pojazdów Szynowych na modernizację SA105-101 (zakres tej modernizacji jest podobny jak egzemplarza nr 105)[26][27], a w sierpniu 2015 na modernizację SA105-102[28][29]. Na początku 2015 zakończono modernizację SA105-101[30]. W styczniu 2016 UM ogłosił przetarg na modernizację SA105-104[31]. Jedyną ofertę w tym przetargu złożyły zakłady HCP-FPS[32] i to z nimi podpisano umowę[33]. Naprawę zakończono w lipcu[34].

1 lipca 2019 Podlaski Oddział Przewozów Regionalnych podpisał z konsorcjum firm Serwis Pojazdów Szynowych Lisi Ogon oraz Piotr Mieczkowski Autoryzowane Serwis Pojazdów Szynowych Trzeciewnica umowę na modernizację SA105-103 i SA108-007 obejmującą m.in. wymianę foteli pasażerskich, montaż automatu biletowego, systemu zliczania pasażerów, bezprzewodowego internetu, ładowarek USB, nowego systemu informacji pasażerskiej i monitoringu[35][36]. W maju 2020 zakończono naprawę SA105-103[37].

W 2019 roku Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego przeprowadził przetarg na modernizacją SA108-010, jednak ze względu na to, że jedyna oferta przekroczyła planowany budżet, do modernizacji nie doszło[38]. W lutym 2020 przetarg został ponowiony[39] i złożono w nim 3 oferty[40]. Modernizacja ma objąć m.in. wymianę foteli pasażerskich, monitoring, informację pasażerską, zasilanie zewnętrzne 230 V, zasilanie drugiego członu, rolety dla pasażerów, odseparowanie układu ogrzewania od układu wydechowego, oświetlenie i śmietniczki[41].

Eksploatacja

edytuj
Własność Typ Seria Liczba Numery Użytkownik
Lubuskie 213Ma SA105 4 101÷102, 104÷105 Polregio [42]
215M SA108 1 006
Podlaskie 213Ma SA105 1 103 Polregio [42]
215M SA108 2 007, 009
Wielkopolskie 213M SA105 2 001÷002 Koleje Wielkopolskie [43][44]
215M SA108 7 001÷003, 010
004÷005, 008 Polregio

Województwo wielkopolskie

edytuj
 
SA108 na stacji Poznań Główny

1 sierpnia 2002 dwa pojazdy 213M rozpoczęły przewozy na trasach Poznań – Wągrowiec oraz Poznań – Grodzisk Wielkopolski[45]. W listopadzie 2002 samorząd województwa wielkopolskiego podpisał umowę na dostawię pięciu 2-członowych 215M, z których pierwszy w 2003 roku rozpoczął przewozy na trasie Leszno – Ostrów Wielkopolski, zastępując skład wagonowy prowadzony lokomotywą SU45[3]. Do końca roku dostarczono 3 kolejne 215M, a 5. egzemplarz dostarczono w 2004 roku[42].

W 2005 roku SA108-003 (typ 215M) został zaprezentowany podczas targów Trako w Gdańsku Oliwie[46].

W 2006 roku dostarczono SA108-008 (typ 215M), a w 2007 roku SA108-010, który był ostatnim wyprodukowanym pojazdem z rodziny Regio Tramp[42].

Do 31 maja 2011 wszystkie składy były wykorzystywane jedynie przez Wielkopolski Zakład Przewozów Regionalnych, a od 1 czerwca SA105-001 i SA108-001÷003, SA108-010 zostały przekazane w użytkowanie Kolejom Wielkopolskim[47][48].

12 marca 2014 SA108-002 zderzył się z autobusem, w wyniku czego zginęła jedna osoba, a pojazd został poważnie uszkodzony[21].

13 grudnia 2015 Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego zakończył dzierżawę autobusu szynowego SA105-001 Kolejom Wielkopolskim i wydzierżawił go na 5 lat Przewozom Regionalnym[49][43], jednakże 8 maja 2018 roku szynobus, wraz z SA105-002 zostały przekazane KW[44].

Województwo lubuskie

edytuj
 
SA105 na stacji Międzyrzecz

We wrześniu 2002 samorząd województwa lubuskiego podpisał umowę na dostawę czterech 213Ma[50], 1 września 2003 pierwszy z nich (SA105-101) rozpoczął przewozy na reaktywowanej trasie Gorzów Wielkopolski – Międzyrzecz[3]. 2 sierpnia 2004 drugi pojazd 213Ma (SA105-102) rozpoczął przewozy na trasie Zielona Góra – Żagań[51]. W 2005 roku dostarczono dwa pozostałe 213Ma (SA105-104 i 105)[52]. 9 stycznia 2006 jedyny 215M (SA108-006) rozpoczął przewozy[53].

9 grudnia 2007 jeden z pojazdów 213Ma skierowano do obsługi reaktywowanego połączenia Międzyrzecz – Rzepin[54]. Pod koniec 2012 roku dwa pojazdy zostały skierowane na naprawę rewizyjną do Taboru Szynowego Opole[55].

W połowie 2019 roku składy obsługiwały m.in. połączenie Gorzów Wielkopolski – Zielona Góra[56]

Pojazdy 213Ma mają dopuszczenie do wjazdu na niemiecką sieć kolejową do stacji granicznej Forst (Lausitz)[57].

Województwo podlaskie

edytuj
 
SA108 na stacji Hajnówka

30 listopada 2004 na dworcu w Białymstoku zaprezentowano pierwszy pojazd typu 213Ma[58]. 25 listopada 2005 przekazano pierwszy 215M dla województwa podlaskiego[59], a w 2006 roku drugi[42]. Nie były to jednakże pierwsze autobusy szynowe eksploatowane przez podlaski zakład PKP Przewozów Regionalnych, gdyż już wcześniej eksploatowano tutaj SN81 będące własnością PKP Przewozów Regionalnych[3].

W 2007 roku pojazdy wykorzystano na trasie Białystok – Czeremcha – Siedlce[60], a w 2008 roku również na trasie Hajnówka – Czeremcha – Siedlce[42].

Problem nazewnictwa

edytuj

SA105 i SA108 to według oznaczeń PKP autobusy szynowe, jednakże równie dobrze można by zakwalifikować SA105 jako wagon spalinowy, a SA108 jako spalinowy zespół trakcyjny. Kryterium uznania pojazdu za autobus szynowy jest nieprecyzyjnie zdefiniowana lekkość taboru. Ostatecznie na decyzję o zakwalifikowaniu Regio Trampów jako autobusy szynowe wpłynęły preferencyjne stawki dostępu do infrastruktury dla tego rodzaju pojazdów[61]. Dodatkowe zamieszanie wprowadza krajowy zarządca infrastruktury – PKP Polskie Linie Kolejowe, stosując w regulaminie przydzielania tras pociągów żargonowy termin szynobus[42].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d DOKUMENTACJA SYSTEMU UTRZYMANIA Jednoczłonowego autobusu szynowego typu 213M serii SA105. kolejewlkp.pl. [dostęp 2013-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-14)].
  2. ↑ a b c d DOKUMENTACJA SYSTEMU UTRZYMANIA Dwuczłonowego autobusu szynowego typu 215M serii SA108. kolejewlkp.pl. [dostęp 2013-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-13)].
  3. ↑ a b c d e Paweł Terczyński. Autobusy szynowe na torach PKP. „Świat Kolei”. 12/2003, s. 12-15. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Marek Malczewski. Autobusy szynowe Regio Tramp. „Świat Kolei”. 3/2003, s. 12-13. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  5. ↑ PKP i Pendolino. rmf24.pl, 2000-02-10. [dostęp 2012-04-24].
  6. ↑ J. Wielgus. EU11 sprzedane. „Świat Kolei”. 11/2002, s. 4. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  7. ↑ Marek Malczewski. Autobusy szynowe RegioVAN. „Świat Kolei”. 4/2003, s. 12-13. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  8. ↑ Ryszard Piech: EC Engineering – nie tylko stylizacja pojazdów szynowych. transinfo.pl, 2008-12-02. [dostęp 2014-11-14].
  9. ↑ a b Paweł Terczyński. Poznański „Regio Tramp” już na kołach!. „Świat Kolei”. 4/2002, s. 3. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  10. ↑ Spalinowe wagony silnikowe. W: Paweł Terczyński: Atlas Lokomotyw 2007. Wyd. III. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2007, s. 152-175. ISBN 978-83-920757-7-6.
  11. ↑ a b c d Informacje o szynobusach. zntkpoznan.com.pl. [dostęp 2015-04-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-12)].
  12. ↑ a b Nasze pojazdy. koleje-wielkopolskie.com.pl. [dostęp 2015-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-26)].
  13. ↑ a b c SA105. W: Paweł Terczyński: Atlas Lokomotyw 2007. Wyd. III. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2007, s. 164. ISBN 978-83-920757-7-6.
  14. ↑ J.G., PAP Serwis Samorządowy: Szynobus na Podlasiu. wrotapodlasia.pl, 2004-09-30. [dostęp 2015-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-19)].
  15. ↑ a b Wykonanie modernizacji dwóch sztuk pojazdów kolejowych typu 213Ma (SA105-105) oraz typu 215M (SA108-006) przeznaczonych do wykonywania przewozów pasażerskich. 2014-02-03. [dostęp 2014-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-21)].
  16. ↑ a b Autobusy szynowe 213M i 215M Regio Tramp z ZNTK Poznań. W: Robert Kroma, Janusz Sosiński, Krzysztof Zintel: Normalnotorowe wagony silnikowe kolei polskich 1991–2013. Wyd. 1. Poznań: BWH Kolpress, 2014, s. 42-47, seria: Encyklopedia taboru. ISBN 978-83-933257-6-4.
  17. ↑ SA108. W: Paweł Terczyński: Atlas Lokomotyw 2007. Wyd. III. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2007, s. 165. ISBN 978-83-920757-7-6.
  18. ↑ Wielkopolski SA105 do modernizacji. Jaki będzie zakres remontu?. rynek-kolejowy.pl, 2015-08-18. [dostęp 2015-08-18].
  19. ↑ Zamówienie publiczne - 279918-2013. 2013-08-16. [dostęp 2014-02-10].
  20. ↑ Ogłoszenie o zamówieniu w postepowaniu pn.: "Wykonanie naprawy głównej wraz z modernizacją 2 sztuk autobusów szynowych typu 215M serii SA108.". 2013-06-14. [dostęp 2014-02-10].
  21. ↑ a b D. Kalinowski. Modernizacje SA108-002 i 003 w Pesie Bydgoszcz. „Świat Kolei”. 5/2014, s. 4. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  22. ↑ Zamówienie publiczne - 237049-2014. 2014-07-10. [dostęp 2014-07-14].
  23. ↑ Zamówienie publiczne - 268028-2015. 2015-07-27. [dostęp 2015-08-11].
  24. ↑ PESA zmodernizuje SA108-008. rynek-kolejowy.pl, 2016-09-28. [dostęp 2016-09-30].
  25. ↑ Zamówienie publiczne - 212388-2014. 2014-06-20. [dostęp 2014-06-26].
  26. ↑ Zamówienie publiczne - 239653-2015. 2015-07-07. [dostęp 2015-07-10].
  27. ↑ Modernizacja pojazdu kolejowego typu 213Ma (SA105-101).. bip.lubuskie.pl, 2015-05-04. [dostęp 2015-07-10].
  28. ↑ Modernizacja pojazdu kolejowego typu 213Ma (SA105-102).. bip.lubuskie.pl, 2015-06-24. [dostęp 2015-06-30].
  29. ↑ Cegielski z umową na modernizację SA105-102. inforail.pl, 2015-08-17. [dostęp 2015-08-18].
  30. ↑ Lubuski SA105-101 zmodernizowany przez Cegielskiego. inforail.pl, 2016-01-12. [dostęp 2016-01-13].
  31. ↑ Lubuskie zmodernizuje SA105-104. inforail.pl, 2016-01-25. [dostęp 2016-01-26].
  32. ↑ Jedna oferta na modernizację SA105-104. inforail.pl, 2016-02-17. [dostęp 2016-02-17].
  33. ↑ FPS z umową na modernizację SA105-104. inforail.pl, 2016-03-23. [dostęp 2016-03-24].
  34. ↑ FPS zakończyła modernizację SA105-104. inforail.pl, 2016-07-22. [dostęp 2016-07-22].
  35. ↑ Podlaskie SA105 i SA108 jadą na naprawy. Umowa podpisana [online], inforail.pl [dostęp 2020-05-24] (pol.).
  36. ↑ ASO Mieczkowski zmodernizuje podlaskie Regio Trampy [aktualizacja] [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2020-05-24] (pol.).
  37. ↑ SA105-103 jak nowy. I w nowych podlaskich barwach [online], inforail.pl [dostęp 2020-05-24] (pol.).
  38. ↑ Przetarg na modernizację SA108-010 unieważniony. Za drogo [online], inforail.pl [dostęp 2020-05-24] (pol.).
  39. ↑ Województwo Wielkopolskie ponownie próbuje zmodernizować SA108-010 [online], inforail.pl [dostęp 2020-05-24] (pol.).
  40. ↑ Modertrans chce modernizować SA108-010. Ale ma konkurencję [online], inforail.pl [dostęp 2020-05-24] (pol.).
  41. ↑ Kto zmodernizuje kolejnego Regio Trampa? Niespodzianka z Poznania [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2020-05-24] (pol.).
  42. ↑ a b c d e f g Paweł Terczyński. Wagony i zespoły spalinowe w obsłudze ruchu regionalnego na PKP. „Świat Kolei”. 9/2008, s. 12-21. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  43. ↑ a b Uchwała w sprawie zawarcia umów dzierżawy na 34 elektryczne zespoły trakcyjne i 22 autobusy szynowe, stanowiące własność Województwa Wielkopolskiego. bip.umww.pl, 2015-12-01. s. 3. [dostęp 2016-11-24]. (pol.).
  44. ↑ a b Wielkopolska zleci naprawę główną SA105 [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2020-05-24] (pol.).
  45. ↑ Paweł Terczyński. Wielkopolska pierwsza!. „Świat Kolei”. 8/2002, s. 12-13. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  46. ↑ Jacek Gożdziewicz. Trako 2005. „Świat Kolei”. 11/2005, s. 16-19. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  47. ↑ Koleje Wielkopolskie wystartowały. inforail.pl, 2011-06-07. [dostęp 2012-10-10].
  48. ↑ Uchwała Nr 1387 / 2011 Zarządu Województwa Wielkopolskiego z dnia 8 grudnia 2011 roku, Poznań, 8 grudnia 2011.
  49. ↑ Uchwała w sprawie zawarcia umów dzierżawy na 34 elektryczne zespoły trakcyjne i 22 autobusy szynowe, stanowiące własność Województwa Wielkopolskiego. bip.umww.pl, 2014-12-05. s. 3. [dostęp 2015-01-12]. (pol.).
  50. ↑ Kolzam wyprodukuje kolejne szynobusy. infobus.pl, 2003-01-03. [dostęp 2012-09-26].
  51. ↑ A. Klauza. Szynobus w Żaganiu. „Świat Kolei”. 9/2004, s. 12-13. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  52. ↑ Karol Wach: Polskie szynobusy spalinowe - podsumowanie roku 2005. inforail.pl, 2006-03-20. [dostęp 2012-06-25].
  53. ↑ R. Szczeciński. Nowy szynobus dla kolei lubuskiej. „Świat Kolei”. 4/2006, s. 5. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  54. ↑ P. Korcz. Kolejna reaktywacja w Lubuskim. „Świat Kolei”. 1/2008, s. 4-5. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  55. ↑ Lubuskie: Szynobusy nie jeżdżą, bo są w naprawach. inforail.pl, 2012-10-15. [dostęp 2012-10-15].
  56. ↑ Lubuskie SA105 pojeżdżą kolejne 15 lat [online], inforail.pl [dostęp 2020-05-24] (pol.).
  57. ↑ P. Korcz. Na polsko-niemiecki pograniczu (1). „Świat Kolei”. 3/2008, s. 12-15. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  58. ↑ Nowy szynobus w Białymstoku. gazeta.pl, 2004-10-01. [dostęp 2012-10-10].
  59. ↑ Nowy szynobus dla woj. podlaskiego. inforail.pl, 2005-12-03. [dostęp 2012-09-26].
  60. ↑ M. Graff. Autobusy szynowe na Podlasiu. „Świat Kolei”. 6/2007, s. 4-5. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  61. ↑ Stanisław Biega, Marcin Maciąg, Krzysztof Rytel. Efektywność wykorzystania nowego taboru w Polsce – na przykładzie autobusów szywnoych. „Raport”. 5/2006. s. 3. Warszawa. 
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=ZNTK_Poznań_Regio_Tramp&oldid=74282493”