Yves Bonnefoy

Yves Bonnefoy (ur. 24 czerwca 1923 w Tours, zm. 1 lipca 2016 w Paryżu) – francuski poeta, eseista i tłumacz.

Yves Bonnefoy

Yves Bonnefoy w 2004 roku
Data i miejsce urodzenia	24 czerwca 1923 Tours
Data i miejsce śmierci	1 lipca 2016 Paryż
Narodowość	francuska
Język	język francuski
Alma Mater	Université de Poitiers, Sorbona
Dziedzina sztuki	poezja, esej
Ważne dzieła
Du mouvement et de l'immobilité de Douve (1953)

Życiorys

Rodzice Yves'a, Élie Bonnefoy i Hélène Maury, osiedlili się w Tours w 1914 roku. Ojciec, czeladnik kowalski znalazł zatrudnienie w warsztatach kolejowych, matka podjęła pracę jako pielęgniarka. Po ukończeniu miejscowego gimnazjum imienia Descartesa, Yves Bonnefoy studiował matematykę, historię nauki i filozofię. Początkowo na uniwersytecie w Poitiers, potem – pod kierownictwem Gastona Bachelarda i Jeana Hippolite – na paryskiej Sorbonie. Tezę magisterską na temat Kirkegaarda i Baudelaira przygotował pod opieką filozofa i poety Jeana Wahla. Jak wielu młodych twórców tego pokolenia uległ fascynacjom surrealizmu. Od 1945 roku spotykał się regularnie z André Bretonem i członkami, bądź sympatykami jego grupy. Wobec ortodoksji ideowych wyznawców zachowywał jednak ostrożną rezerwę. W czasie przygotowań do wielkiej wystawy surrealistów w 1947 roku, nie godząc się z okultystycznymi tendencjami manifestu tego ruchu pt. „Rupture Inaugurale” odmówił złożenia pod nim podpisu i w konsekwencji zerwał z André Bretonem, chociaż bez zwykłej w takich wypadkach anatemy rzucanej na odstępców. Z powstałych w tym czasie tekstów poetyckich zachował jedynie – choć w formie zmodyfikowanej – zbiór opublikowany w 1947 roku pod tytułem „Anty-Platon”. Wcześniejszego „Traktatu pianisty” nie włączył do późniejszych wydań swych zbiorów.

O powodach zerwania z surrealizmem i własnej, młodzieńczej twórczości napisał w opublikowanym w 1990 roku tomie esejów pt. „Rozmowy o poezji”. Doświadczenia tego – jak przyznał – ważnego dlań okresu, oraz późniejsze kontakty i rozmowy z poetą Pierre’em Jeanem Jouve stały się punktem wyjścia poetyckiej refleksji o związkach między obrazem i słowem – związkach, zdaniem Yves'a Bonnefoy niepełnoprawnych i pełnych zagrożeń, oraz o potrzebie zdjęcia czaru, który pęta poetyckie słowo i oddziela je od rzeczywistego życia. Rezultatem tych przemyśleń był wydany w 1953 roku zbiór poezji zatytułowany „O ruchu i martwocie Douve”, który skupił na sobie uwagę krytyki i czytelników. W ślad za nim, z kilkuletnimi przerwami, pojawiały się dalsze zbiory, każdorazowo witane jako znaczące wydarzenie literackie: w 1958 roku „Wczoraj królując pustyni”, w 1964 „Kamień zapisany”, w 1975 „Ułuda progu”, w 1987 „To, co było bez światła”, w tym samym roku „Winogrona Zeuxisa”, „Jeszcze raz winogrona Zeuxisa”, w 1991 „Początek i koniec śniegu”, również w 2001 „Krzywe deski”, wreszcie w 2008 „Długi, kotwiczny łańcuch”.

Dzieło poetyckie Yves'a Bonnefoy idzie w parze z podjętym w 1951 roku i realizowanym do dzisiaj ogromnym zamierzeniem translatorskim: przekładem dzieł wszystkich Williama Szekspira. W 1989 ukazał się przekład 45 poematów Keatsa. Przekładał także poezję Petrarki, Johna Donne, Giacomo Leopardiego i Williama B. Yeatsa.

Yves Bonnefoy był autorem dzieł z pogranicza filozofii, teorii literatury i sztuki. Inspirujące znaczenie miały dlań podróże po krajach śródziemnomorskich, zwłaszcza spotkanie ze sztuką renesansu i baroku w miastach i miasteczkach włoskich, oraz podróże po krajach Wschodu. W swych książkach wiele uwagi poświęcał problemom semantycznej funkcji znaku – „obecności”, która ujawnia się w miejscach, budowlach, dziełach malarstwa. Po studium poświęconym freskom w gotyckich katedrach Francji (1954), ukazały się inne dzieła, w których fundamentalne zagadnienia poetyki rozważane są na tle dzieł i doświadczeń różnych dziedzin sztuki: od Piero della Francesca do Balthusa, od Pieśni o Rolandzie do Louisa des Forêts. Najważniejsze opracowania to: „Nieprawdopodobne” (1959), „Artur Rimbaud” (1961), „Sen śniony w Mantui” (1967), „Rzym 1630” (1970), „Wnętrze kraju” (1972), „Czerwony obłok” (1977), „Trzy uwagi na temat koloru” (1977), „Opowieści we śnie” (1987), „Prawda słowa” (1988), „O rzeźbiarzach i malarzach” (1989), „Rozmowy o poezji” (1990), „Alberto Giacometti: Biografia jednego dzieła” (1991).

Pracy twórczej towarzyszyła działalność pedagogiczna. Yves Bonnefoy prowadził wykłady na uniwersytetach francuskich, na uniwersytecie w Genewie, oraz na uniwersytetach amerykańskich. Był doktorem honoris causa uniwersytetu w Chicago, Trinity College w Dublinie, uniwersytetu w Rzymie. W roku 1981 otrzymał nagrodę Akademii Francuskiej. Także w 1981 roku został wybrany profesorem zwyczajnym Collège de France i objął kierownictwo Katedry studiów porównawczych funkcji poetyckiej. W roku 2007 otrzymał Nagrodę Franza Kafki w Pradze.

Yves Bonnefoy mieszkał w Paryżu, przy ulicy Lepic, w sercu ludowego Montmartre'u. W Polsce ukazał się wybór wierszy Yves'a Bonnefoy w przekładzie Artura Międzyrzeckiego pt. „Ten sam ciągle głos” (PIW, Warszawa 1968), oraz dwutomowe wydanie zawierające wszystkie zbiory poetyckie powstałe w latach 1953–1991 w przekładach Adama Wodnickiego, pt. „Poezje” (A&D, Kraków 1994). Pojedyncze wiersze i poematy prozą tego poety z lat 1991–2001 w przekładach Adama Wodnickiego zamieszczane były także w kwartalniku „Literatura na świecie”, oraz „Antologii poezji francuskiej” Jerzego Lisowskiego (Czytelnik, Warszawa 2006).

Bibliografia

• Yves Bonnefoy. Livres et documents (Bibliothèque Nationale/Mercure de France, 1992)
• Wstęp do dwutomowego wydania dzieł poetyckich Yves'a Bonnefoy w przekładzie Adama Wodnickiego („Poezje”, A&D Kraków, 1994)