Yali (lud)
Yali lub Yaly[1] – lud papuaski żyjący w indonezyjskiej prowincji Papua, w rejonie gór Jayawijaya[2]. Yali zamieszkują trudno dostępne tereny przy skraju doliny Baliem[3].
| |
| Populacja |
30 tys. |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania | |
| Język | |
| Religia |
chrześcijaństwo, wierzenia tradycyjne |
| Grupa | |
| Pokrewne | |
Są karłowatym ludem negroidalnym, cechują się najniższym wzrostem wśród Papuasów[3]. Przed nadejściem misjonarzy nie utrzymywali kontaktu ze światem zewnętrznym[4]. Społeczność Yali została odkryta dopiero w 1976 r.[5]
Są wyraźnie odrębni od ludu Dani, zarówno pod względem języka, jak i kultury[4]. Posługują się językiem yali, który jest dość zróżnicowany dialektalnie (angguruk, ninia, pass valley)[1][6] i bywa rozpatrywany jako grupa kilku języków[7].
Nazwa yali (jale, jali) pochodzi od wyrażenia jale-mo w mowie ludu Dani, które oznacza „tereny na wschód”. Ich rodzime terytorium określane jest mianem yalimo. Łącznie zamieszkuje je ok. 30 tys. osób[4].
Członkowie ludu mieszkają w tradycyjnych domkach honai, zbudowanych z drewna. Mężczyźni i kobiety żyją osobno. Kobiety zajmują się m.in. rolnictwem, zajęcia mężczyzn to natomiast łowiectwo i budownictwo. Istotną rolę odgrywa hodowla świń[8]. Pożywienie głównie pochodzenia roślinnego (wilec ziemniaczany, pochrzyn, kolokazja jadalna)[9].
Yali dawniej praktykowali kanibalizm. Działalność misjonarzy doprowadziła jednak do znacznej zmiany w ich stylu życia[10].
Przypisy
edytuj- ↑ a b M. J. Melalatoa: Ensiklopedi Suku Bangsa di Indonesia Jilid L–Z. Jakarta: Direktorat Jenderal Kebudayaan, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1995, s. 927. OCLC 1027453789. [dostęp 2022-08-03]. (indonez.).
- ↑ Wilson 1989 ↓, s. 19.
- ↑ a b Mielcarek 2012 ↓, s. 56.
- ↑ a b c Bang 2018 ↓, s. 110.
- ↑ Mielcarek 2012 ↓, s. 56, 57.
- ↑ Wilson 1989 ↓, s. 20.
- ↑ Barbara F. Grimes, Richard Saunders Pittman, Joseph Evans Grimes, Ethnologue: Languages of the World, wyd. 13, Dallas, Texas: Summer Institute of Linguistics, 1996, s. 622, ISBN 978-1-55671-026-1, OCLC 36787271 [dostęp 2022-08-03] (ang.).
- ↑ Bang 2018 ↓, s. 111.
- ↑ Wilson 1989 ↓, s. 23.
- ↑ Bang 2018 ↓, s. 112.
Bibliografia
edytuj- Peter Bang, Papua Berdarah: Kesaksian seorang fotografer di Papua Barat yang lebih dari 30 tahun, BoD – Books on Demand, 2018, s. 110–112, ISBN 978-87-430-0142-3 (indonez.).
- Remigiusz Mielcarek, Ginąca kultura papuaskiego ludu Dani i wpływ turystyki na jej zachowanie, „Studia Periegetica”, nr 7 Niekonwencjonalne aspekty i formy turystyki, 2012, s. 53–72, ISSN 1897-9262 [dostęp 2022-08-20].
- John D. Wilson, The Yali and their environment, „Irian”, 17, Institute for Anthropology, Cenderawasih University, 1989, s. 19–37, ISSN 0304-2189, OCLC 773558155 [zarchiwizowane z adresu 2006-08-18] (ang.).