Wzgórze Pachołek
Wzgórze Pachołek (kaszub. Grzëpa Pachôłka) – wzniesienie (100,8 m n.p.m.) na obszarze gdańskiej dzielnicy Oliwa. Nazywane również Górą Pachołek, zaś po niemiecku początkowo Pacholkenberg (po raz pierwszy w 1734), a od 1797 do 1945 r. Carlsberg bądź Karlsberg (Wzgórze Karola). Znajduje się w kompleksie Lasów Oliwskich na skraju Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego i na turystycznym szlaku Kartuskim i szlaku Skarszewskim.
 Wzgórze Pachołek – widok od południowego wschodu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Położenie | |
| Wysokość |
100,8 m n.p.m. |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
 54°24′42″N 18°33′03″E/54,411667 18,550833
| |
Historia
edytujPo raz pierwszy Pachołek został wymieniony pod nazwą Pacholkenberg w 1734. Od 1186 do chwili kasaty majątków zakonu po I rozbiorze Polski w 1772 był własnością opactwa cystersów oliwskich.
W roku 1794 rozpoczęto przekształcanie wzgórza na założenie ogrodowe. Prowadzone pod nadzorem berlińskiego ogrodnika Hansa Saltzmana (Johanna Saltzmanna) prace objęły wykonanie ścieżek, podejść oraz nasadzeń (m.in. miłorząb japoński)[1].
W maju 1797 roku na wzgórze wszedł król Prus Fryderyk Wilhelm III z małżonką Luizą. Na cześć królowej sąsiednie wzniesienie nazwano jej imieniem – Luisenberg (obecnie zw. Wzgórzem Kościuszki).
W 1798 r., na zlecenie opata komendatariusza oliwskiego klasztoru Karola von Hohenzollern-Hechningen, powstał na szczycie wzniesienia pawilon widokowy (belweder), który w 1882 r. zastąpiono murowaną wieżą. W roku 1810 Joseph Hohenzollern-Hechingen, ostatni opat oliwski, nabył wzniesienie od władz Gdańska i postawił na nim krzyż. Po śmierci opata, w 1836 władze państwowe wykupiły wzniesienie od spadkobierców[2].
W roku 1889 na sąsiednim Wzgórzu Luizy (Kościuszki) postawiono granitowy obelisk z wieńczącą go pełnoprzestrzenną rzeźbą pruskiego orła i wyrytą sentencją Goethego: Die Stätte, die ein guter Mansch betrat Ist eingeweiht: nach hundret Jahren klingt Sein Wort und seine That dem Enkel wieder? („Miejsce, na które wstąpił dobry człowiek, jest uświęcone po wieczne czasy.”). Na bocznych ścianach znajdowały się tablice z wyrazami czci dla królowej Luizy. W 1945 roku orła i tablice ku czci królowej Luizy usunięto, a w 1975 roku pomnik przearanżowano: zachowano XIX-wieczną konstrukcję (obelisk na trzystopniowym cokole), na szczycie ustawiono rzeźbę przedstawiającą głowę Zygmunta III Wazy, a na bokach obelisku umieszczono tablicę upamiętniającą polskie zwycięstwo nad flotą wojenną Szwecji oraz tablicę z królewskim herbem Zygmunta III Wazy. W latach 90. XX wieku pomnik został zdewastowany: rzeźbę głowy Zygmunta III Wazy zniszczono lub ukradziono, a w 1997 roku zniszczono tablicę z napisem. Po lutym 2006 roku uszkodzono tablicę z herbem królewskim. W listopadzie 2014 dobiegł końca I etap renowacji pomnika, na którym umieszczono nową granitową tablicę z napisem: Zygmunt III Waza twórca polskiej floty wojennej, która odniosła wielkie zwycięstwo nad flotą wojenną Szwecji w bitwie pod Oliwą 28-XI-1627[3].
W marcu 1945, w ramach operacji pomorskiej, 2 Front Białoruski nacierał na Gdańsk przez Oliwę z północy i zachodu[4]. Po południu 23 marca 1945 niemieccy saperzy wysadzili wieżę, w obawie użycia jej przez czerwonoarmistów jako punktu obserwacyjnego pola walki na terenie miasta[5].
Z obecnej, stalowej platformy widokowej umieszczonej na wysokości 15 metrów, wybudowanej w 1975 przez gdański Mostostal, rozpościera się widok na okolicę i Zatokę Gdańską.
Od września do grudnia 2014 kosztem 512 tys. zł przeprowadzono remont schodów wiodących od ul. Spacerowej na szczyt wzgórza, w ramach którego zainstalowano m.in. drewniane poręcze[6].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Podmiejski salon Gdańska. Tak wyglądała kiedyś Oliwa
- ↑ Pachołek na gedanopedii
- ↑ Obelisk już gotowy na 387 rocznicę Bitwy pod Oliwą. [dostęp 2014-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-10)].
- ↑ Odbudowa miasta Oliwa – staraoliwa.pl. staraoliwa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-23)].
- ↑ Pachołek – Karlsberg – staraoliwa.pl. staraoliwa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-23)].
- ↑ Schody na Pachołek już są. Teraz pora na przebudowę Stawu Młyńskiego w Oliwie. radiogdansk.pl, 2015-07-31. [dostęp 2023-02-06].
Linki zewnętrzne
edytuj- Pachołek w Gedanopedii
- Historia Pachołka – staraoliwa.pl. staraoliwa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-10)].
- Pachołek – symbol Oliwy. Przypominamy jego dzieje i przedstawiamy nieznane dotąd wątki
- Alpiniści w koronach drzew w Oliwie. Będzie piękniejszy widok z wieży na szczycie Pachołka
- Na wiosnę (2023-przyp.) planowany jest remont wieży na Pachołku