Wzajemna zrozumiałość języków
Wzajemna zrozumiałość języków (ang. mutual intelligibility) – pojęcie oznaczające taką bliskość różnych języków, że mówiący nimi mogą się porozumieć bez dodatkowej nauki ani szczególnego wysiłku[1]. Jest to jedno z kryteriów oceny odrębności kodu językowego jako języka lub uznania go za dialekt[2]. Wzajemne zrozumienie może być asymetryczne, kiedy użytkownik jednego z języków rozumie partnera bardziej niż drugi[3][4].
Zjawisko wzajemnej zrozumiałości występuje (w mniej lub bardziej ograniczonym stopniu) na gruncie polsko-czeskim i polsko-słowackim[5][6]. Szczególnie wysoki stopień wzajemnej zrozumiałości istnieje między współczesną czeszczyzną a słowacczyzną[6]. Wraz z rozwojem języki oddalają się od siebie lub przybliżają – przykładowo duński i norweski, blisko spokrewnione języki północnogermańskie, przestały być w pełni wzajemnie zrozumiałe na początku XIX wieku[7].
Kryteria wzajemnej zrozumiałości
edytujWzajemna zrozumiałość języków może występować na różnych poziomach, od najprostszych elementów bez samodzielnego znaczenia, takich jak fonemy lub dźwięki, elementów mających znaczenie, np. morfemy i słowa, aż po poziom zdań i tekstów ciągłych[4]. Miarą zrozumiałości jest współczynnik procentowy jednostek zrozumiałych do wszystkich prezentowanych, w skali od zera do stu. Testy wzajemnej zrozumiałości dzieli się na testy funkcjonalne (badające zrozumienie) oraz testy oceny/opinii (badające odczucia)[4].
Różnice a wzajemne zrozumienie
edytujBadacze języków skandynawskich wskazują, że mimo istnienia niekiedy dużych różnic morfologicznych i składniowych między tymi językami rozbieżności te nie mają większego wpływu na ich wzajemną zrozumiałość[1]. Bierze się to stąd, że obok istnienia czynników przeszkadzających w zrozumieniu inne wpływają na jego poprawę. I tak w przypadku języków norweskiego i duńskiego czynnikiem negatywnym jest wymowa, zaś pozytywnym podobieństwo słownictwa. Dla odmiany w przypadku języków szwedzkiego i norweskiego czynnikiem hamującym zrozumienie są różnice leksykalne, ułatwiającym zaś podobieństwa fonetyczne. W przypadku języków szwedzkiego i duńskiego wszystkie wymienione wyżej czynniki utrudniają zrozumienie[1].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c Charlotte Gooskens, The Contribution of Linguistic Factors to the Intelligibility of Closely Related Languages, „Journal of Multilingual and Multicultural Development”, 28 (6), 2007, s. 445–467, DOI: 10.2167/jmmd511.0, ISSN 0143-4632 [dostęp 2011-10-30] (ang.).
- ↑ Dani Byrd, Toben H. Mintz, Discovering Speech, Words, and Mind, Chichester: John Wiley & Sons, 2010, s. 72, ISBN 978-1-4051-5799-5, ISBN 978-1-4051-5798-8, ISBN 978-1-4443-5778-3, OCLC 437186930 (ang.).
- ↑ Fabienne Hernandaise, What is Mutual Intelligibility and Who Has It [online], Associated Content, 5 grudnia 2007 [dostęp 2011-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2008-09-23] (ang.).
- ↑ a b c Chaoju Tang, Mutual intelligibility of Chinese dialects: An experimental approach, Utrecht: LOT, 2009 (International series 228), ISBN 978-94-6093-001-0, OCLC 901859280 [dostęp 2024-06-30] (ang.).
- ↑ Kevin Hannan, Borders of Language and Identity in Teschen Silesia, New York: Peter Lang, 1996 (Berkeley insights in linguistics and semiotics 28), s. 3, ISBN 978-0-8204-3365-3, OCLC 34590998 (ang.).
- ↑ a b Peter Trudgill, Language and Dialect: Linguistic Varieties, [w:] Keith Brown (red.), Encyclopedia of language & linguistics, wyd. 2, t. 6: Inu-Lea, Elsevier, 2006, s. 647, DOI: 10.1016/B0-08-044854-2/01492-9, ISBN 978-0-08-044854-1, ISBN 978-0-08-044299-0, OCLC 61441874 (ang.).
- ↑ Stephen Barbour, Cathie Carmichael, Language and nationalism in Europe, Oxford: Oxford University Press, 2000, s. 106, ISBN 0-19-158407-X [dostęp 2011-10-30] (ang.).