Wyspy Kokosowe

Terytorium Wysp Kokosowych (Keelinga)
Territory of Cocos (Keeling) Islands
	Flaga
	Hymn: <
	Dewiza: malajski Maju Pulu Kita; (Wprzód nasza wyspo)
Państwo	Australia
Siedziba	West Island
Data powstania	1955
Zarządzający	Barry Haase
Powierzchnia	14,2 km²
Populacja (2016); • liczba ludności	; 596
• gęstość	43 os./km²
Numer kierunkowy	++61-891
Strefa czasowa	UTC +6,5
Języki urzędowe	angielski
	Położenie na mapie;
	Położenie na mapie;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Wyspy Kokosowe (Terytorium Wysp Kokosowych (Keelinga); ang. Cocos (Keeling) Islands) – dwa atole koralowe na Oceanie Indyjskim stanowiące terytorium zewnętrzne Australii, położone 1100 km na południowy zachód od Sumatry. Geograficznie stanowią część Azji Południowo-Wschodniej, jednak ze względu na obecną przynależność polityczną, terytorium to niekiedy jest zaliczane do Oceanii. Do 1955 roku terytorium było zarządzane, zależnie od okresu, z brytyjskiego Cejlonu bądź Singapuru.

Ustrój polityczny

Wyspy Kokosowe, na mocy Cocos (Keeling) Islands Act 1955, są terytorium zewnętrznym Australii administrowanym przez Department of Transport and Regional Services. Australijski administrator, którym od 5 października 2009 jest Brian Lacy, mianowany jest przez Gubernatora Generalnego Australii i reprezentuje zarówno Australię, jak i monarchię brytyjską (administrator nie rezyduje na wyspach).

Lokalną władzę na wyspie sprawuje siedmioosobowa Rada (Cocos (Keeling) Islands Shire Council), wybierana na czteroletnią kadencję w bezpośrednich wyborach. Połowa składu Rady wymieniana jest co dwa lata. Terytorium nie ma podziału administracyjnego. Za jej obronę odpowiada Australia, a na wyspach porządku strzeże pięciu policjantów.

Geografia

Osobny artykuł: Geografia Wysp Kokosowych.

Północna Wyspa Keelinga

Południowe Wyspy Keelinga

Wyspy Kokosowe składają się z dwóch atoli: Południowych Wysp Keelinga, na których skupiona jest cała populacja wysp, oraz Północnej Wyspy Keelinga. Łączna powierzchnia wysp wynosi 14,2 km². Stolicą terytorium jest West Island, a drugą miejscowością, siedzibą lokalnej Rady, jest Home Island (Bantam). Pomimo że język angielski jest jedynym językiem urzędowym, wyspy mają swoje oficjalne nazwy również w języku malajskim.

Na wyspach nie ma żadnych cieków ani stałych zbiorników wody. Z tego powodu zasoby wody słodkiej są ograniczone, a deszczówkę magazynuje się w podziemnych zbiornikach.

Południowe Wyspy Keelinga są atolem składającym się z 26 wysp i wysepek o łącznej powierzchni 13,1 km². Zamieszkane są tylko dwie z tych wysp: Home Island i West Island.

Wyspy wchodzące w skład atolu Południowych Wysp Keelinga:

Lp.	Wyspa		Powierzchnia (km²)
Lp.	Nazwa malajska	Nazwa angielska	Powierzchnia (km²)
1	Pulo Luar	Horsbourgh Island	1,04
2	Pulo Tikus	Direction Island	0,34
3	Pulo Pasir	Workhouse Island	0,00
4	Pulo Beras	Prison Island	0,02
5		Button Islets	0,00
7	Pulo Gangsa		<0,01
8	Pulo Selma	Home Island	0,95
9	Pulo Ampang Kechil	Scaevola Islet	<0,01
10	Pulo Ampang		0,06
11	Pulo Wa-idas	Ampang Minor	0,02
12	Pulo Blekok		0,03
13	Pulo Kembang		0,04
14	Pulo Cheplok	Gooseberry Island	<0,01
15	Pulo Pandan	Misery Island	0,24
16	Pulo Siput	Goat Island	0,10
17	Pulo Jambatan		<0,01
18	Pulo Labu		0,04
19	Pulo Atas	South Island	3,63
20	Pulo Kelapa Satu		0,02
21	Pulo Blan	East Cay	0,03
22	Pulo Blan Madar	Burial Island	0,03
23	Pulo Maria	West Cay	0,01
24	Pulo Kambling	?Turtle Island	<0,01
25	Pulo Panjang	West Island	6,23
26	Pulo Wak Bangka	?Turtle Island	0,22

Wyspy z oznaczoną powierzchnią „0” są wyspami zalewnymi w czasie przypływu.

Północna Wyspa Keelinga jest atolem składającym się z jednej, niezamieszkanej wyspy, mającej kształt litery C. Jest to niemal zamknięty atol, a do wewnętrznej laguny prowadzi tylko jedna, bardzo wąska cieśnina (mająca około 50 m szerokości) we wschodniej części wyspy. Wyspa ma około 1,1 km² powierzchni, a wewnętrzna laguna zajmuje 0,5 km². Północna Wyspa Keelinga wraz z otaczającym ją morzem na odległość 1,5 km od wybrzeża stanowi park narodowy Pulu Keeling National Park, powołany 12 grudnia 1995 roku.

Klimat

Wyspy leżą w strefie klimatu tropikalnego z temperaturami w dzień wahającymi się od 28 °C w najchłodniejszych miesiącach do 30 °C w najcieplejszych miesiącach. Roczna suma opadów wynosi 1900–2000 mm.

Średnia temperatura i opady dla Wyspy Kokosowe
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C]	29,8	29,9	30,0	29,8	29,3	28,6	28,1	28,1	28,2	28,6	29,0	29,4	29,1
Średnie dobowe temperatury [°C]	27,5	27,6	27,7	27,7	27,4	26,7	26,2	26,2	26,2	26,6	26,9	27,1	27,0
Średnie temperatury w nocy [°C]	25,1	25,2	25,4	25,5	25,4	24,8	24,3	24,3	24,2	24,5	24,8	24,8	24,9
Opady [mm]	154	182	231	263	205	212	220	105	86	88	97	94	1935
Średnia liczba dni z opadami	12,9	14,2	18,3	18,3	18,9	19,2	21,4	17,2	13,5	10,1	10,1	10,6	185
Źródło: Bureau of Meteorology^[2] (liczba dni z opadami dla wartości 0,1 mm, wysokość 3 m n.p.m., 1981-2010)

Historia

Wyspy zostały odkryte w 1609 przez holenderskiego kapitana Williama Keelinga, jednak aż do XIX wieku pozostawały bezludne. Dopiero w 1826 r. Anglik Alexander Hare założył osadę na West Island. W roku następnym jego doradca, John Clunies-Ross, założył osadę na South Island. Sprowadził do niej Malajów, którzy zajęli się uprawą i uszlachetnianiem dziko rosnących palm kokosowych^[3]. W 1831 Alexander Hare opuścił wyspy, a rodzina Clunies-Ross objęła w posiadanie całe wyspy ustanawiając na nich swoje feudalne lenno.

W 1836 do atolu przybił okręt HMS „Beagle”, na którego pokładzie przebywał młody przyrodnik Charles Darwin. Jego pobyt na atolu pozwolił na potwierdzenie teorii o powstawaniu atoli.

Wielka Brytania formalnie anektowała wyspy w 1857, po czym przyłączyła je do swoich azjatyckich kolonii. W praktyce na wyspach jednak nic się nie zmieniło. W 1886 królowa Wiktoria przekazała wyspy w wieczystą dzierżawę rodzinie Clunies-Ross, a wyspy włączono w skład terytorium Straits Settlements. W roku 1903 wyspy przekazano pod zarząd kolonii Singapur^[3].

9 listopada 1914 w trakcie I wojny światowej u wybrzeży Wysp Kokosowych rozegrała się bitwa morska, zwana bitwą koło Wysp Kokosowych, w której zatopiony został niemiecki krążownik SMS „Emden”.

W czasie II wojny światowej wyspy przeszły pod wojskową administrację Cejlonu. W maju 1942 roku na wyspie miał miejsce bunt 15 członków garnizonu. Po stłumieniu buntu, 7 jego członków zostało skazanych na śmierć, a trzy wyroki wykonano – był to jedyny przypadek w czasie II wojny światowej, gdy stracono, za zorganizowanie buntu, żołnierza brytyjskiej Wspólnoty Narodów.

W roku 1951 Australia odkupiła od rodziny Clunies-Ross Wyspę Zachodnią z przeznaczeniem na lotnisko, które otwarto w roku następnym lotem pasażerskim do Sydney. W roku 1955 Wielka Brytania przekazała wyspy Australii jako Terytorium Wysp Kokosowych (Keeling) i od tej pory stanowią one terytorium zależne tego kraju. 31 sierpnia 1978 r. rząd australijski nabył od rodziny Clunies-Ross pozostałą część wysp (prócz rodzinnej rezydencji), likwidując tym samym resztki kolonialnej zależności od Wielkiej Brytanii^[3].

Gospodarka

Podstawą gospodarki wysp była pierwotnie uprawa palm kokosowych^[4] i produkcja kopry. W latach 80. XX w. uprawy obejmowały ok. 185 tys. drzew^[3]. Z czasem istotnego znaczenia dla gospodarki tych wysp nabrała emisja i sprzedaż znaczków pocztowych. Powoli rozwija się również turystyka^[4]. Na wyspach powstały poczta, bank, szkoła, szpital i stacja meteorologiczna^[3]. Jednak bezrobocie jest bardzo duże (w 2000 r. wynosiło 60% wśród mieszkańców Home Island).

Transport

Na atolu funkcjonuje port lotniczy Wyspy Kokosowe.

Ludność

Liczba ludności wysp ulega znacznym wahaniom. Po wzroście w I połowie XX w., w latach 1948–1951 przeszło 1600 osób wyemigrowało do Singapuru, na północne Borneo i na Wyspę Bożego Narodzenia. Później 243 osoby wyjechały do Australii Zachodniej w celach zarobkowych. W roku 1979 wyspy zamieszkiwały 392 osoby, w tym 258 Malajów^[3].

Ludność wysp skupia się obecnie wyłącznie na dwóch wyspach: West Island, zamieszkanej przez ok. 100 osób, oraz Home Island, zamieszkanej przez ok. 500 osób. Mieszkańcami West Island są głównie Australijczycy – pracownicy administracji rządowej, obsługi lotniska itp. Na Home Island mieszkają natomiast niemal wyłącznie Malajowie – potomkowie robotników sprowadzanych na plantacje palmy kokosowej. Większość z nich mówi językiem malajskim Wysp Kokosowych.

Religia

islam – 75%
chrześcijaństwo – 7,4%:
- anglikanizm – 3,5%
- katolicyzm – 2,2%%
- protestantyzm – 1,7%
niereligijni – 12,9%
nieokreślona: 6,3%

Źródło: CIA World Factbook^[5]

Przypisy

↑ The World Factbook – Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-24] (ang.).
↑ Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Cocos Island Airport.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Anna Araszkiewicz: Posiadłości australijskie, [w:] „Poznaj Świat” R. XXXI, nr 9, wrzesień 1983, s. 11.
↑ ^a ^b Wyspy Kokosowe, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-04-05] .
↑ Australia – Oceania :: Cocos (Keeling) Islands – The World Factbook – Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2019-01-20] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-24] .

Linki zewnętrzne

Informacje turystyczne o Wyspach Kokosowych (ang.)

[1] The World Factbook – Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-24] (ang.).

[2] Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Cocos Island Airport.

[AAr-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Anna Araszkiewicz: Posiadłości australijskie, [w:] „Poznaj Świat” R. XXXI, nr 9, wrzesień 1983, s. 11.

[PWN-4] Wyspy Kokosowe, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-04-05] .

[5] Australia – Oceania :: Cocos (Keeling) Islands – The World Factbook – Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2019-01-20] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-24] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]