Wikipedia

Wybory parlamentarne we Włoszech w 2018 roku

Wybory parlamentarne we Włoszech w 2018 roku odbyły się 4 marca 2018. W ich wyniku wybranych zostało 630 członków Izby Deputowanych i 315 członków Senatu XVIII kadencji.

Podłoże

edytuj

Decyzję w sprawie terminu wyborów na mocy artykułu 60 konstytucji[1] z dnia 22 grudnia 1947 podjął prezydent Sergio Mattarella zaraz po rozwiązaniu parlamentu w dniu 28 grudnia 2017[2].

Kampania wyborcza

edytuj

Pierwszą fazę kampanii wyborczej naznaczyło noworoczne orędzie prezydenta Mattarellego, w którym zaznaczył, że partie polityczne mają obowiązek przedstawiania „realistycznych programów”[3].

Hasła wyborcze

edytuj
Partia Oryginalny slogan Przypisy
Partia Demokratyczna Avanti, insieme [4][5]
Ruch Pięciu Gwiazd Partecipa, Scegli, Cambia [6][7]
Forza Italia Onestà, Esperienza, Saggezza [8][9]
Liga Północna Prima gli Italiani [10][11]
Wolni i Równi Per i molti, non per i pochi [12][13]
Bracia Włosi Il voto che unisce l'Italia [14][15]
Więcej Europy Più Europa, serve all'Italia [16][17]
Razem Insieme è meglio [18][19]
Ludowa Lista Obywatelska Il vaccino contro gli incompetenti [20][21]
Moc dla Ludzi Potere al Popolo [22][23]
CasaPound Vota più forte che puoi [24][25]

Debaty wyborcze

edytuj

Inaczej niż w wielu innych krajach zachodnich, we Włoszech debaty wyborcze między liderami partii nie są tak powszechne przed wyborami parlamentarnymi[26]; w rzeczywistości ostatnia debata między dwoma głównymi kandydatami do stanowiska premiera Silvio Berlusconim i Romano Prodim odbyła się w 2006 roku[27]. W ostatnich latach, z kilkoma wyjątkami, prawie każdy główny przywódca polityczny odmawiał udziału w debacie wyborczej z innymi kandydatami, preferując wywiady z gospodarzami programów telewizyjnych i dziennikarzami[28][29][30].

Nowe prawo wyborcze

edytuj

W wyniku referendum konstytucyjnego z 2016 roku i dwóch różnych wyroków Trybunału Konstytucyjnego prawa wyborcze do dwóch izb włoskiego parlamentu nie były jednolite. W październiku 2017 roku PD, AP, FI, LN i mniejszości porozumiały się w sprawie nowego prawa wyborczego[31], które zostało zatwierdzone przez Izbę Deputowanych przy 375 głosach „za” i 215 „przeciw”[32] oraz Senacie stosunkiem głosów 214 "za" do 61 "przeciw"[33]. Reformie sprzeciwiały się M5S, MDP, SI, FdI i mniejsze partie.

Tak zwane Rosatellum bis, nazwane od Ettore Rosato (lider PD w Izbie Deputowanych), jest systemem mieszanym, 37% mandatów przydzielonych jest przy użyciu metody głosowania pierwszorzędnego, pozostałe 63% przy zastosowaniu metody Hare’a-Niemeyera, z jedną turą głosowania[34][35].

Komitety wyborcze

edytuj

Zestawienie koalicji i list partyjnych reprezentowanych w co najmniej połowie okręgów w wyborach do Izby Deputowanych i/lub Senatu Republiki[36].

Lista Lider Usytuowanie na scenie politycznej Główna ideologia Okręgi, w których są prezentowane
Izba Deputowanych
(29 = 100%)		 Senat
(21 = 100%)
Koalicja Centroprawicowa Forza Italia (FI) Silvio Berlusconi Centroprawica Konserwatywny liberalizm 27 19
Liga Północna (LN) Matteo Salvini Prawica Federalizm, nacjonalizm, prawicowy populizm, eurosceptycyzm 28 20
Bracia Włosi (FdI) Giorgia Meloni Prawica Narodowy konserwatyzm, konserwatyzm społeczny, nacjonalizm 27 19
My z Włochami - Unia Centrum (NCI-UdC) Raffaele Fitto Centrum Konserwatywny liberalizm, chadecja 28 20
Inne: centroprawicowa "Dolina Aosty" (NcI) w regionie Dolina Aosty
Koalicja Centrolewicowa Partia Demokratyczna (PD) Matteo Renzi Centrolewica socjaldemokracja, proeuropeizm, reformizm 28 20
+Europa (+E) Emma Bonino Centrum proeuropeizm, liberalizm 28 20
Ludowa Lista Obywatelska (CP) Beatrice Lorenzin Centrum Chadecja, konserwatyzm społeczny 28 20
Razem (I) Giulio Santagata Centrolewica Progresywizm, liberalny socjalizm, ekologia 27 19
Inne: SVP - PATT w regionach Tyrol Południowy i Trydent-Górna Adyga; VdA w regionie Dolina Aosty.
Ruch Pięciu Gwiazd (M5S) Luigi Di Maio Eurosceptycyzm, demokracja bezpośrednia, demokracja elektroniczna 29 21
Wolni i Równi (LeU) Pietro Grasso Lewica Socjaldemokracja, ekosocjalizm 28 20
CasaPound (CPI) Simone Di Stefano Skrajna prawica Neofaszyzm 28 20
Siła dla Ludzi (PaP) Viola Carofalo Skrajna lewica Socjalizm, komunizm, ekosocjalizm 28 20
Il Popolo della Famiglia (PdF) Mario Adinolfi Prawica Konserwatyzm społeczny 26 18
Włochy dla Włochów (IaI) Roberto Fiore Skrajna prawica Neofaszyzm, antykapitalizm 21 14
Partia Komunistyczna (PC) Marco Rizzo Skrajna lewica Komunizm, marksizm-leninizm 17 14
Partia Ludzkiej Wartości (PVU) Pasquale Ruga Humanizm 19 14
Włoska Partia Republikańska - ALA (PRI-ALA) Denis Verdini Centrum Socjalliberalizm, proeuropeizm 13 11
Per una Sinistra Rivoluzionaria (PuSR) Marco Ferrando Skrajna lewica Komunizm, marksizm, trockizm 13 10

Pozostałe komitety/listy wyborcze

edytuj
  • 10 Volte Meglio, lider: Andrea Dusi, obecna w 14 okręgach wyborczych tylko do Izby Deputowanych
  • Autodeterminatzione, lider: Anthony Muroni, obecna w okręgu wyborczym Sardynia do Izby Deputowanych i Senatu
  • Narodowy Blok Wolności, lider: Massimo Renato Lorenzo Mallucci de Mulucci, obecna w 5 okręgach wyborczych tylko do Izby Deputowanych
  • Chrześcijańska Demokracja, lider: Giovanni Angelo Fontana, obecna w okręgu wyborczym Lazio do Senatu
  • Destre Unite - Forconi, lider: Massimiliano Panero, obecna w 2 okręgach wyborczych do Senatu
  • Darmowe Loty do Włoch, obecna w okręgu zagranicznym (Ameryka Północna i Środkowa) tylko do Izby Deputowanych
  • Wielkie Południe (GS), lider: Marco Reguzzoni, obecna w 4 okręgach wyborczych do Izby Deputowanych i 2 okręgach wyborczych do Senatu
  • Włochy w Sercu, lider: Mauro Tiboni, obecna w okręgu wyborczym Lombardia 3 do Izby Deputowanych
  • Lista del Popolo per la Costituzione, lider: Antonio Ingroia, obecna w 9 okręgach wyborczych do Izby Deputowanych i 7 okręgach wyborczych do Senatu
  • Ruch Stowarzyszeniowy Włochów Zagranicą (MAIE), lider: Ricardo Merlo, obecny w okręgu zagranicznym (Ameryka Północna i Środkowa oraz Ameryka Południowa) do Izby Deputowanych i Senatu
  • Ruch Wolności, obecny w okręgu zagranicznym (Europa) do Izby Deputowanych i Senatu
  • Pakt dla Autonomii, lider: Massimo Moretuzzo, obecny w okręgu Friuli-Wenecja Julijska do Izby Deputowanych i Senatu
  • Per Tutti - Pour Tous - Pe Tcheut (lista łączy: Autonomie Liberté Participation Écologie + Stella Alpina + Pour Notre Vallée), obecna w okręgu Dolina Aosty do Senatu[37]
  • Rinascimento Mir, lider: Gerardo Meridio, obecna w okręgu Friuli-Wenecja Julijska do Izby Deputowanych i Senatu
  • Odpowiedź Obywatelska, obecna w okręgu Dolina Aosty do Izby Deputowanych i Senatu[38]
  • Jesteśmy (Siamo), lider: Dario Miedico, obecna w okręgu Friuli-Wenecja Julijska do Izby Deputowanych i Senatu
  • SMS - Stato Moderno Solidale, liderka: Silvana Arbia, obecna w okręgu Basilicata do Senatu
  • UNITA, obecna w okręgu zagranicznym (Ameryka Południowa) do Senatu
  • Południowoamerykańska Unia Włoskich Emigrantów (USEI), obecna w okręgu zagranicznym (Ameryka Południowa) do Senatu.

Frekwencja wyborcza

edytuj
Region Godzina
12:00 19:00 23:00
Abruzja 19,38% 61,29% 73,32%
Dolina Aosty 21,24% 59,01% 72,27%
Apulia 17,97% 53,67% 70,16%
Basilicata 16,27% 53,12% 68,90%
Kalabria 15,11% 49,55% 60,21%
Kampania 16,96% 52,45% 70,68%
Emilia-Romania 22,72% 65,97% 76,09%
Friuli-Wenecja Julijska 22,56% 62,46% 75,22%
Lacjum 18,88% 54,52% 72,57%
Liguria 21,78% 61,19% 71,46%
Lombardia 20,92% 63,12% 77,96%
Marche 19,81% 62,22% 78,34%
Molise 17,88% 56,56% 69,04%
Piemont 20,44% 61,88% 75,84%
Sardynia 18,34% 52,41% 62,99%
Sycylia 14,27% 47,06% 64,44%
Toskania 21,17% 63,88% 77,55%
Trydent-Górna Adyga 20,85% 60,57% 74,35%
Umbria 20,55% 64,86% 78,42%
Wenecja Euganejska 22,24% 64,56% 78,01%
Cały kraj 19,43% 58,56% 73,41%
Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych

Wyniki wyborów do Izby Deputowanych

edytuj

Ogólne wyniki

edytuj
Koalicja Partia Metoda proporcjonalna Metoda głosowania pierwszorzędnego Włosi za granicą Razem
mandaty 		+/–
Głosy % Mandaty Głosy % Mandaty Głosy % Mandaty
Koalicja Centroprawicowa Liga Północna (LN) 5 691 921 17,37 73 12 147 611 37,00 53 232 078 21,49 3 126   108
Forza Italia (FI) 4 590 774 14,01 59 42 101   3
Bracia Włosi (FdI) 1 426 564 4,35 19 14 33   24
My z Włochami - Unia Centrum (NCI-UdC) 428 298 1,30 0 0 11 845 1,09 0 0 —
Razem 151 111 3 265   140
Ruch Pięciu Gwiazd (M5S) 10 697 994 32,66 133 10 727 567 32,68 93 188 933 17,50 1 227   119
Koalicja Centrolewicowa Partia Demokratyczna (PD) 6 101 836 18,72 86 7 497 814 22,85 22 285 429 26,44 5 113   180
+Europa (+E) 836 837 2,55 0 2 60 859 5,63 1 3 —
Razem (I) 196 766 0,60 0 0 — — 0 0 —
Ludowa Lista Obywatelska (CP) 177 825 0,54 0 2 30 375 2,81 0 2 —
SVP - PATT 134 651 0,41 2 2 — — 0 4   1
Razem 88 28 6 122   223
Wolni i Równi (LeU) 1 109 198 3,38 14 1 113 369 3,39 0 61 714 5,71 0 14 —
Ruch Stowarzyszeniowy Włochów Zagranicą (MAIE) — — 0 — — 0 104 538 9,68 1 1   1
Południowoamerykańska Unia Włoskich Emigrantów (USEI) — — 0 — — 0 65 363 6,05 1 1  
Razem 630 –

Głosowanie proporcjonalne

edytuj
Partia Głosy % Mandaty
Ruch Pięciu Gwiazd 10 697 994 32,66 133
Partia Demokratyczna 6 134 727 18,72 86
Liga Północna 5 691 921 17,37 73
Forza Italia 4 590 774 14,01 59
Bracia Włosi 1 426 564 4,35 19
Wolni i Równi 1 109 198 3,38 14
+Europa 836 837 2,55 0
My z Włochami 428 298 1,30 0
Siła dla Ludzi 370 320 1,13 0
CasaPound 310 793 0,94 0
Il Popolo della Famiglia 218 866 0,66 0
Razem 196 766 0,60 0
Ludowa Lista Obywatelska 177 825 0,54 2
SVP - PATT 134 651 0,41 0
Włochy dla Włochów 126 207 0,38 0
Partia Komunistyczna 106 182 0,32 0
Partia Ludzkiej Wartości 47 953 0,14 0
10 Volte Meglio 36 959 0,11 0
Per una Sinistra Rivoluzionaria 29 176 0,08 0
Włoska Partia Republikańska - ALA 20 943 0,06 0
Wielkie Południe 19 846 0,06 0
Autodeterminatzione 19 307 0,06 0
Lista del Popolo per la Costituzione 9 689 0,02 0
Pakt dla Autonomii 7 079 0,02 0
Narodowy Blok Wolności 3 553 0,01 0
Jesteśmy (Siamo) 1 428 0,00 0
Rinascimento - Moderati in Rivoluzione 772 0,00 0
Włochy w Sercu 574 0,00 0
Razem 32 755 044 100 386
Nieważne / puste / nieprzypisane głosy 1 161 416 3,42 –
Razem / frekwencja 33 916 460 72,93 –
Zarejestrowani wyborcy 46 505 499 – –
Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych

Głosowanie pierwszorzędne

edytuj
Partia Głosy % Mandaty
Koalicja Centroprawicowa 12 147 611 37,00 111
Ruch Pięciu Gwiazd 10 727 567 32,68 93
Koalicja Centrolewicowa 7 502 056 22,85 28
Wolni i Równi 1 113 969 3,39 0
Ludowa Lista Obywatelska 372 022 1,13 0
CasaPound 312 192 0,95 0
Il Popolo della Famiglia 219 535 0,66 0
Włochy dla Włochów 125 903 0,38 0
Partia Komunistyczna 106 748 0,32 0
Partia Ludzkiej Wartości 47 953 0,14 0
10 Volte Meglio 37 325 0,11 0
Inni 0
Razem 32 825 399 100 232
Nieważne / puste / nieprzypisane głosy 1 091 061 3,22 –
Razem / frekwencja 33 916 460 72,93 –
Zarejestrowani wyborcy 46 505 499 – –
Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych

Głosowanie za granicą

edytuj

Dwunastu członków Izby Deputowanych wybieranych jest przez Włochów zamieszkałych za granicą. Dwaj członkowie są wybierani z Ameryki Północnej i Ameryki Środkowej (w tym większość Karaibów), czterech członków z Ameryki Południowej (w tym Trynidadu i Tobago), pięciu członków z Europy i jeden członek z reszty świata (Afryka, Azja, Oceania i Antarktyda). Wyborcy w tych regionach wybierają z list kandydatów i mogą również głosować preferencyjnie na poszczególnych kandydatów. Mandaty rozdzielane są za pomocą metody proporcjonalnej.

Prawo wyborcze pozwala stronom tworzyć różne koalicje na listach za granicą, w porównaniu do list we Włoszech; w rzeczywistości Forza Italia, Lega i Bracia Włoch utworzyli ujednoliconą listę w okręgach zagranicznych[39].

Partia (lub zunifikowane listy wyborcze) Głosy % Mandaty
Partia Demokratyczna 285 429 26,44 5
FI–LN–FdI 232 078 21,49 3
Ruch Pięciu Gwiazd 188 933 17,50 1
Ruch Stowarzyszeniowy Włochów Zagranicą 104 538 9,68 1
Południowoamerykańska Unia Włoskich Emigrantów 65 363 6,05 1
Wolni i Równi 61 714 5,71 0
+Europa 60 859 5,63 1
Ludowa Lista Obywatelska 30 375 2,81 0
Latin America Tricolor Union 24 939 2,31 0
My z Włochami 11 845 1,09 0
Ruch Wolności 10 297 0,95 0
Włoska Partia Republikańska - ALA 2 214 0,20 0
Darmowe Loty do Włoch 946 0,08 0
Razem 100 12
Nieważne / puste / nieprzypisane głosy –
Razem / frekwencja 29,64
Zarejestrowani wyborcy 4 230 854 –
Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych

Wyniki wyborów do Senatu

edytuj

Ogólne wyniki

edytuj
Koalicja Partia Metoda proporcjonalna Metoda głosowania pierwszorzędnego Włosi za granicą Razem
mandaty 		+/–
Głosy % Mandaty Głosy % Mandaty Głosy % Mandaty
Koalicja Centroprawicowa Liga Północna (LN) 5 317 019 17,62 37 11 323 360 37,49 20 2 57   39
Forza Italia (FI) 4 352 380 14,43 33 24 57   41
Bracia Włosi (FdI) 1 286 122 4,26 7 10 17   17
My z Włochami - Unia Centrum (NCI-UdC) 361 737 1,19 0 4 4 —
Razem 77 58 2 137   20
Ruch Pięciu Gwiazd (M5S) 9 713 763 32,21 68 9 729 621 32,22 44 0 112   58
Koalicja Centrolewicowa Partia Demokratyczna (PD) 5 768 101 19,12 43 6 943 450 22,99 9 2 54   57
+Europa (+E) 712 844 2,36 0 1 1 —
Razem (I) 163 028 0,54 0 0 0 —
Ludowa Lista Obywatelska (CP) 157 205 0,52 0 1 1 —
SVP - PATT 128 282 0,42 1 2 3   1
Dolina Aosty (VdA) 1 1  
Razem 44 14 2 60   63
Wolni i Równi (LeU) 987 706 3,27 4 990 627 3,28 0 4 —
Ruch Stowarzyszeniowy Włochów Zagranicą (MAIE) 1 1  
Południowoamerykańska Unia Włoskich Emigrantów (USEI) — — 0 — — 0 65 363 6,05 1 1  
Razem 315 –

Głosowanie proporcjonalne

edytuj
Partia Głosy % Mandaty
Ruch Pięciu Gwiazd 9 713 763 32,21 68
Partia Demokratyczna 5 768 101 19,12 43
Liga Północna 5 317 019 17,63 37
Forza Italia 4 352 380 14,43 33
Bracia Włosi 1 286 122 4,26 7
Wolni i Równi 987 706 3,27 4
+Europa 712 844 2,36 0
My z Włochami 361 737 1,19 0
Siła dla Ludzi 319 094 1,05 0
CasaPound 258 797 0,85 0
Il Popolo della Famiglia 211 273 0,70 0
Razem 163 028 0,54 0
Ludowa Lista Obywatelska 157 205 0,52 0
Włochy dla Włochów 149 694 0,49 0
SVP - PATT 128 283 0,42 1
Partia Komunistyczna 101 230 0,33 0
Partia Ludzkiej Wartości 38 749 0,12 0
Per una Sinistra Rivoluzionaria 32 501 0,10 0
Włoska Partia Republikańska - ALA 27 285 0,09 0
Autodeterminatzione 20 468 0,06 0
Wielkie Południe 17 507 0,05 0
Lista del Popolo per la Costituzione 10 267 0,03 0
United Rights – Pitchforks 6 229 0,02 0
Chrześcijańska Demokracja 5 387 0,01 0
Pakt dla Autonomii 5 015 0,01 0
Jesteśmy (Siamo) 1 402 0,00 0
Modern and Solidary State 1 384 0,00 0
Rinascimento - Moderati in Rivoluzione 552 0,00 0
Razem 30 155 021 100,00 193
Nieważne / puste / nieprzypisane głosy 1 069 240 3,42 –
Razem / frekwencja 31 224 261 72,99 –
Zarejestrowani wyborcy 42 778 821 – –
Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych

Głosowanie pierwszorzędne

edytuj
Partia Głosy % Mandaty
Koalicja Centroprawicowa 11 323 360 37,49 58
Ruch Pięciu Gwiazd 9 729 621 32,22 44
Koalicja Centrolewicowa 6 943 450 22,99 14
Wolni i Równi 990 500 3,28 0
Ludowa Lista Obywatelska 320 210 1,06 0
CasaPound 258 550 0,85 0
Inni 609 583 2,01 0
Razem 30 196 742 100,00 116
Nieważne / puste / nieprzypisane głosy 1 027 509 3,29 –
Razem / frekwencja 31 224 261 72,99 –
Zarejestrowani wyborcy 42 778 821 – –
Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych

Głosowanie za granicą

edytuj
Partia (lub zunifikowane listy wyborcze) Głosy % Mandaty
Partia Demokratyczna 268 612 27,09 2
FI–LN–FdI 218 553 22,04 2
Ruch Pięciu Gwiazd 174 948 17,64 0
Ruch Stowarzyszeniowy Włochów Zagranicą 107 879 10,88 1
Południowoamerykańska Unia Włoskich Emigrantów 65 069 6,56 1
Wolni i Równi 55 279 5,57 0
+Europa 52 494 5,29 0
Ludowa Lista Obywatelska 31 293 3,15 0
My z Włochami 10 404 1,04 0
Ruch Wolności 6 680 0,67 0
Razem 100,00 6
Nieważne / puste / nieprzypisane głosy – –
Razem / frekwencja
Zarejestrowani wyborcy 3 835 780 –
Źródło: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych

Tworzenie rządu

edytuj

Po ogłoszeniu wyników wyborów, zarówno Luigi Di Maio jak i Matteo Salvini oświadczyli, że muszą otrzymać od prezydenta Sergio Mattarelli zadanie utworzenia nowego gabinetu, ponieważ prowadzili odpowiednio największą partię i największą koalicję[40]. 5 marca Matteo Renzi ogłosił, że Partia Demokratyczna przechodzi do opozycji, a on zrezygnuje z funkcji lidera partii, gdy powstanie nowy gabinet[41].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Art. 60, Constitution of Italy. www.senato.it, 16 listopada 2016. (wł.).
  2. ↑ Italy’s President Calls National Elections, as Country Grapples With Economic Pain. wsj.com, 28 grudnia 2017. [dostęp 2017-12-28]. (ang.).
  3. ↑ Mattarella, il discorso di fine anno: “I partiti hanno il dovere di programmi realistici. Fiducia nei giovani al voto”. ilfattoquotidiano.it, 2017-12-31. (wł.).
  4. ↑ Avanti, insieme
  5. ↑ Avanti, insieme. Mozione congressuale di Matteo Renzi
  6. ↑ Partecipa, Scegli, Cambia
  7. ↑ Partecipa, Scegli, Cambia anche in Europa con la consultazione pubblica sulla sicurezza alimentare. [dostęp 2018-02-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-14)].
  8. ↑ Forza Italia lancia primo manifesto: onestà, esperienza, saggezza
  9. ↑ Coniato il primo manifesto di Forza Italia con lo slogan: "Onestà, Esperiezna, Saggezza"
  10. ↑ Prima gli italiani, Salvini invita Di Maio: “Vieni alla nostra manifestazione di Milano”
  11. ↑ Con il Governo Salvini, prima gli Italiani
  12. ↑ Grasso adotta lo slogan di Corbyn: «Per i molti, non per i pochi»
  13. ↑ Assemblea Liberi e Uguali: “Sinistra per i molti e non per i pochi”, Grasso si ispira a Corbyn
  14. ↑ Fratelli d'Italia: Il voto che unisce l'Italia
  15. ↑ Il voto che unisce l'Italia. [dostęp 2021-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-02)].
  16. ↑ Più Europa – Con Emma Bonino
  17. ↑ Più a Europa, per un'Italia libera e democratica
  18. ↑ Comitati territoriali "Insieme è meglio!"
  19. ↑ Italia Europa Insieme
  20. ↑ Civica Popolare – Facebook
  21. ↑ Lorenzin presenta Civica Popolare: serve un vaccino contro l'incapacità e il populismo
  22. ↑ Le liste di movimento di Potere al Popolo!
  23. ↑ Potere al Popolo! – Noi ci stiamo, chi accetta la sfida?
  24. ↑ Simone Di Stefano – Vota più forte che puoi! Vota CasaPound!
  25. ↑ Il 4 Marzo vota più forte che puoi
  26. ↑ La tv orfana dei faccia a faccia, sarà una campagna elettorale senza duelli. lastampa.it, 2018-01-03. (wł.).
  27. ↑ Prodi-Berlusconi, duello ad alta tensione. corriere.it, 2006-04-03. (wł.).
  28. ↑ Di Maio annulla faccia a faccia con Renzi: non è più lui il leader. rainews.it, 2017-11-06. (wł.).
  29. ↑ L'intervista a Luigi Di Maio, candidato premier del M5S. la7.it, 2018-01-16. (wł.).
  30. ↑ QUINTA COLONNA - L'intervista: Matteo Renzi. video.mediaset.it. (wł.).
  31. ↑ Il patto a quattro Pd-Ap-Lega-Fi regge. Primo ok al Rosatellum, ma da martedì in Aula entra nel mirino dei franchi tiratori. huffingtonpost.it, 2017-10-07. (wł.).
  32. ↑ Rosatellum approvato alla Camera. Evitata la trappola dello scrutinio segreto. Via libera al salva-Verdini. repubblica.it, 2017-10-12. (wł.).
  33. ↑ Il Rosatellum bis è legge dello Stato: via libera definitivo al Senato con 214 sì. repubblica.it, 2017-10-26. (wł.).
  34. ↑ Rosatellum, come funziona la legge elettorale e cosa prevede. corriere.it, 2017-10-07. (wł.).
  35. ↑ Rosatellum 2.0, tutti i rischi del nuovo Patto del Nazareno. ilsole24ore, 2017-09-21. (wł.).
  36. ↑ Elezioni trasparenti. dait.interno.gov.it, 2018-02-24. (wł.).
  37. ↑ Sorteggiato l'ordine dei candidati sulle schede di Camera e Senato per le prossime elezioni: solo il "Centro destra unito" si aggiudica lo stesso numero. 12vda.it, 2018-02-012. (wł.).
  38. ↑ Sorteggiato l’ordine dei simboli nelle schede: in cima Pvu (Camera) e Per Tutti (Senato). La Stampa, 2018-02-02. (wł.).
  39. ↑ Elezioni, 'Salvini, Berlusconi, Meloni' e il tricolore, il simbolo del centro-destra per l'estero. affaritaliani.it, 21 stycznia 2018. [dostęp 2018-01-21]. (wł.).
  40. ↑ Salvini: «La Lega guiderà governo». Di Maio: «Inizia Terza Repubblica». ilsole24ore.com, 2018-03-05. (wł.).
  41. ↑ Renzi: "Lascerò dopo nuovo governo. Pd all'opposizione". Ma è scontro nel partito: "Via subito". Orfini: "Percorso previsto dallo statuto". Repubblica, 5 marca 2018. [dostęp 2018-03-05]. (wł.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Wybory_parlamentarne_we_Włoszech_w_2018_roku&oldid=73804329”