Wstyd (emocja)
Wstyd – emocja wywołująca zespół fizjologicznych reakcji organizmu (np. rumieniec), możliwe do przewidzenia działania (np. ukrycie się) lub przykre myśli (np. „Jestem głupi”, „Co ona sobie o mnie pomyśli”), które mogą być źródłem zaburzeń depresyjnych.
Według Patricii i Ronalda Potterów – Efronów „wstyd to bolesne przeświadczenie o własnej zasadniczej ułomności jako istoty ludzkiej”[1].
Wstyd możemy podzielić na wstyd zdrowy i toksyczny. Toksyczny wstyd, wstyd, który zniewala, subiektywnie odczuwany jest jako wszechogarniające poczucie własnej niedoskonałości, ułomności. Jeżeli ktoś odczuwa toksyczny wstyd, to czuje się bezwartościowy, przegrany, czuje, że nie stanął na wysokości zadania, jako człowiek. Toksyczny wstyd powoduje rozszczepienie „ja” (zob. np. ego). Rodzi poczucie izolacji (zob. nieprzystosowanie społeczne, wykluczenie z grupy społecznej) i całkowitego osamotnienia.
W antropologii filozoficznej i teologii
edytujUczucie wstydu było ważnym tematem analiz personalizmu etycznego Karola Wojtyły, według którego chroni on ludzką godność osoby przed uprzedmiotowieniem. Wstydliwość łączy się z doświadczeniem i przekonaniem o własnej wartości. Autor ten obszernie analizował wstyd w książce „Miłość i odpowiedzialność”, w rozdziale „Metafizyka wstydu”[2]. Wcześniej wstydowi poświęcone zostały prace m.in. Maxa Schelera[3] oraz Franciszka Sawickiego. Ten ostatni wydał 1948 r. w Krakowie książkę „Fenomenologia wstydliwości. Z problemów moralności seksualnej”[4]. Obydwu autorów zacytował Jan Paweł II w swych katechezach o Teologii ciała[5]. Papież analizował obszernie wstyd jako „doświadczenie graniczne” w refleksji nad sensem nagości ludzkiego ciała przed grzechem pierworodnym Adama i Ewy oraz ich reakcją zawstydzenia zaraz po nim. Mówił tam o „wstydzie kosmicznym” człowieka z powodu utraty tak wielu darów nadprzyrodzonych, oraz o wstydzie seksualnym, wynikającym z pożądliwości[6].
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Potter-Efron, Ronald T, Patricia S. Potter-Efron: Apprivoiser sa honte : pour retrouver un sentiment juste de soi-même. Béliveau, 1993, s. ss 319. ISBN 2-89092-135-2.
- ↑ Kraków 1962 s. 165-186
- ↑ Über Scham und Schamgefühl, Halle 1914.
- ↑ Ostatnie wydanie: Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej Tum, Wrocław 1986 r.
- ↑ Mężczyzną i niewiastą stworzył ich 2011 ↓, s. 39.
- ↑ Mężczyzną i niewiastą stworzył ich 2011 ↓, s. 92-94.
Bibliografia
edytuj- A. Dodziuk: Wstyd. Jak lepiej go rozumieć i nie pozwolić, żeby zatruwał nam życie. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia Polskie Towarzystwo Psychologiczne, 1999. ISBN 83-85452-61-3.
- K. Wojtyła: Miłość i odpowiedzialność. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1961. ISBN 978-83-7306-024-1. (spis treści i fragmenty)
- Angelika Kleszczewska-Albińska, Rafał Albiński, Wstyd i poczucie winy w teorii i badaniach, „Psychologia Jakości Życia”, 8 (1), Repozytorium Centrum Otwartej Nauki, Warszawa 2009, s. 83-100 [dostęp 2018-04-18] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-16].
- Jan Paweł II: Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Odkupienie ciała a sakramentalność małżeństwa. Wyd. 3. Lublin: TN KUL, 2011, s. 39.