Wskaźniki ekologiczne według Zarzyckiego

Wskaźniki ekologiczne według Zarzyckiego – zespół ekologicznych liczb wskaźnikowych przypisanych roślinom naczyniowym rosnącym w Polsce przez zespół pod kierownictwem Kazimierza Zarzyckiego. Wskaźniki te pozwalają na opis podstawowych warunków środowiska typowych dla poszczególnych gatunków roślin. Zarzycki ze współpracownikami wyznaczyli wskaźniki charakteryzujące następujące parametry siedlisk roślin: światło, temperatura, kontynentalizm, wilgotność podłoża, żyzność podłoża, kwasowość podłoża, granulometria podłoża, zawartość materii organicznej w podłożu, zasolenie podłoża, zawartość metali ciężkich w podłożu. Różne wskaźniki są klasyfikowane w różnej skali, np. zawartość materii organicznej w glebie jest klasyfikowana trójstopniowo, podczas gdy wilgotność sześciostopniowo. W ten sposób wymagania siedliskowe danego gatunku rośliny można scharakteryzować przez podanie wartości liczbowej danych wskaźników^[1].

L – wskaźnik świetlny
1. głęboki cień
2. umiarkowany cień
3. półcień
4. umiarkowane światło
5. pełne światło
T – wskaźnik termiczny
1. najzimniejsze obszary kraju, głównie piętra alpejskie i subniwalne
2. obszary umiarkowanie zimne, głównie piętra subalpejskie i regla górnego
3. umiarkowanie chłodne warunki klimatyczne, piętro regla dolnego, dział północny na niżu i specjalne mikrosiedliska – torfowiska wysokie
4. umiarkowanie ciepłe warunki klimatyczne, przeważająca część niżu i pogórze
5. najcieplejsze mikroregiony i mikrosiedliska, obszary uprzywilejowane termicznie – Wyżyna Miechowska

K – wskaźnik kontynentalizmu
1. gatunki atlantyckie, występujące jedynie w zachodniej części Polski
2. gatunki subatlantyckie, występujące głównie w zachodniej części Polski
3. gatunki neutralne wobec kontynentalizmu
4. gatunki subkontynentalne, występujące głównie we wschodniej części Polski
5. gatunki kontynentalne – dolina Bugu

W – wskaźnik wilgotności gleby
1. bardzo suche
2. suche
3. świeże
4. wilgotne
5. mokre
6. woda

Tr – wskaźnik trofizmu
1. gleby (woda) skrajnie ubogie – torfowiska wysokie, piaski luźne, bór suchy
2. gleby (woda) ubogie – bór świeży sosnowy
3. gleby (woda) umiarkowanie ubogie – las mieszany, grądy wysokie, acydofilne dąbrowy i buczyny
4. gleby (woda) zasobne – grądy niskie, żyzne buczyny
5. gleby (woda) bardzo zasobne (skrajnie żyzne, przenawożone)

R – wskaźnik kwasowości gleby (wody)
1. gleby silnie kwaśne, pH < 4
2. gleby kwaśne, 4 ≤ pH < 5
3. gleby umiarkowanie kwaśne, 5 ≤ pH < 6
4. gleby obojętne, 6 ≤ pH < 7
5. gleby zasadowe, pH > 7

D – wskaźnik granulometryczny gleby
1. skały i szczeliny skalne
2. rumosz skalny, piarg, żwir
3. piasek
4. gliny piaszczyste i utwory pylaste
5. gliny ciężkie i iły

H – wskaźnik zawartości materii organicznej
1. gleby ubogie w humus, materię organiczną
2. gleby mineralno-próchnicze
3. gleby bogate w materię organiczną, organogeniczne

S – wskaźnik odporności na zawartość NaCl w glebie lub w wodzie
1. gatunki tolerujące zwiększoną zawartość NaCl (fakultatywne halofity)
2. gatunki głównie na glebach o zwiększonej zawartości NaCl (obligatoryjne halofity)

M – wskaźnik odporności na zawartość metali ciężkich w glebie
1. gatunki tolerujące zwiększoną zawartość metali ciężkich
2. gatunki wymagające zwiększonej zawartości metali ciężkich

Przykładowo, szczawik zajęczy charakteryzowany jest przez następujące liczby: L 1, T 4-2, K 3, W 3-4, Tr 2-4, R 2-5, D 4-3, H 2. Oznacza to, że typowe siedlisko tej rośliny to: głęboki cień, obszary od umiarkowanie zimnych do umiarkowanie ciepłych, gleba świeża lub wilgotna, od ubogiej do zasobnej w substancje odżywcze, od kwaśnej do zasadowej, piaszczysta lub gliniasto-piaszczysta z utworami pylastymi i mineralno-próchnicza, a ponadto jest to gatunek neutralny wobec kontynentalizmu i nie wykazuje związku z glebami o większej zawartości soli lub metali ciężkich^[2].

W polskiej geobotanice oprócz liczb Zarzyckiego stosuje się również powszechnie liczby wskaźnikowe opracowane przez Heinza Ellenberga^[3].

Przypisy

↑ Ekologiczne liczby wskaźnikowe. Atlas roślin naczyniowych Polski. [dostęp 2016-12-27].
↑ Oxalis acetosella L. szczawik zajęczy. Atlas roślin naczyniowych Polski. [dostęp 2016-12-27].
↑ Od autorki. W: Ewa Roo-Zielińska: Wskaźniki ekologiczne zespołów roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno/ Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, 2014, s. 7. ISBN 978-83-7963-000-4.

Bibliografia

Ecological indicator values of vascular plants of Poland / Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski. Kazimierz Zarzycki, Helena Trzcińska-Tacik, Wojciech Różański, Zbigniew Szeląg, Jerzy Wołek, Urszula Korzeniak (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. Władysława Szafera PAN, seria: Biodiversity of Poland. ISBN 83-85444-95-5.

[atlas-1] Ekologiczne liczby wskaźnikowe. Atlas roślin naczyniowych Polski. [dostęp 2016-12-27].

[2] Oxalis acetosella L. szczawik zajęczy. Atlas roślin naczyniowych Polski. [dostęp 2016-12-27].

[3] Od autorki. W: Ewa Roo-Zielińska: Wskaźniki ekologiczne zespołów roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno/ Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, 2014, s. 7. ISBN 978-83-7963-000-4.

[1]

[2]

[3]