Wrotki (sprzęt sportowy)

Wrotki – sprzęt sportowy i rekreacyjny, mający postać kółek mocowanych do butów w sposób trwały lub doczepianych. Są one pokrewne łyżworolkom, od których różnią się ułożeniem kółek: wrotki są dwuśladowe, gdy łyżworolki jednośladowe.

Historia

Koncepcja umieszczania kółek pod butami sięga co najmniej początku XVIII wieku. Od początku były to próby imitacji jazdy na łyżwach w warunkach braku lodu, do celów rekreacyjnych bądź przedstawień teatralnych^[1]. Był to więc sprzęt jednośladowy, będący wczesną formą łyżworolek. Kolejne modele nie zdobywały jednak szerszej popularności, ze względu na trudności z hamowaniem i skręcaniem^[2].

Dopiero w 1863 roku James Plimpton z Medford w stanie Massachusetts odszedł od jednośladowości projektując dwie pary równoległych kółek na wózkach przymocowywanych do buta, czyli pierwsze wrotki^[3]. Wynalazek się przyjął rozpoczynając pierwszą w historii wrotkarską manię, jaka najpierw opanowała wschodnie Stany Zjednoczone, a później dotarła do Europy. Ze względu na bardziej komfortowe stroje noszone przez kobiety do jazdy, z czasem wrotki stały się też jednym z symboli emancypacji kobiet.^[2]

Z czasem konstrukcję wrotek udoskonalano. Powstały pierwsze hale wrotkarskie^[1], wprowadzono masową produkcję. W 1876 roku pojawiły się pierwsze wrotki z hamulcem. Wkrótce zaczęto eksperymentować z gumowymi, a nawet plastikowymi kółkami, jednak sporą zmianę przyniosło dopiero wprowadzenie poliuretanu w 1979 roku^[4].

Wkrótce po wynalezieniu wrotek zaczęto wymyślać różne zawody sportowe z ich wykorzystaniem. Pierwszy mecz hokeja na wrotkach odnotowano w Londynie w 1878 roku^[5]. Pod koniec XIX wieku popularność zdobyły wyścigi wrotkarskie, a nieco później także taniec na wrotkach i wrotkarstwo figurowe. W efekcie, w 1924 roku powołano Międzynarodową Federację Sportów Wrotkarskich^[6].

Wymyślone w Chicago w 1935 roku roller derby jest najstarszym sportem wrotkarskim uprawianym zawodowo^[7]. Zaledwie dwa lata później odbyły się pierwsze mistrzostwa świata sportów wrotkarskich^[5].

Wrotki chętnie zakładano na nogi do lat 70., jednak moda na nowoczesne łyżworolki doprowadziła do znaczącego spadku popularności tego sprzętu w dwóch ostatnich dekadach XX wieku^[5]. Dopiero odnowione zainteresowanie roller derby, unowocześniony design i moda retro przywróciły wrotki do łask w drugiej dekadzie XXI stulecia^[8].

Rodzaje wrotek

W zależności od przeznaczenia wrotki różnią się od siebie chociażby rodzajem buta czy wielkością i twardością kół. W związku z tym dzielą się na wrotki:

Dawniej do jazdy typowo rekreacyjnej wykorzystywane były wrotki czterokołowe przypinane do butów.

Na początku XX wieku wrotkarnie istniały w wielu miastach na terenie Polski: Warszawie, Wrocławiu, Katowicach