Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Rzeszowie
Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Rzeszowie – jednostka terenowa Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, funkcjonująca na obszarze województwa rzeszowskiego w latach 1945-1954.
 Województwo rzeszowskie, teren działania WUBP w Rzeszowie | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1944 |
| Rozformowanie |
1954 |
| Komendanci | |
| Pierwszy |
szef Władysław Śliwa |
| Ostatni | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja |
Rzeszów |
| Podległość | |
Geneza
edytujOrganizację aparatu bezpieczeństwa na terenie województwa rzeszowskiego zapoczątkował Rozkaz Personalny Nr 4 z 16 sierpnia 1944 r. wydany przez Stanisława Radkiewicza, kierownika Resortu Bezpieczeństwa Publicznego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Na mocy tego rozkazu 18 sierpnia skierowano do Rzeszowa grupę 24 absolwentów szkoły NKWD w Kujbyszewie pod dowództwem ppor. Longina Kołarza, powierzając im zadanie zorganizowania struktur aparatu bezpieczeństwa publicznego.
We wrześniu 1944 roku p.o. kierownika Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP) w Rzeszowie został kpt. Władysław Śliwa. Jednocześnie do miast powiatowych wydelegowano funkcjonariuszy, którzy zaczęli organizować Powiatowe Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP).
Kierownictwo (szefostwo)
edytujKierownicy (szefowie):
- kpt. Władysław Śliwa 01.09.1944–45[1],
- kpt. Longin Kołarz,
- mjr Władysław Spychaj-Sobczyński 1945–1946,
- kpt. Tomasz Wiśniewski 1946,
- płk Teodor Duda 1947–1948,
- ppłk Leonard Siwanowicz 1948–1950,
- mjr Marian Cieślak 1950–1951,
- ppłk Kazimierz Górecki 1951–1953,
- ppłk Franciszek Szlachcic 1953–1954,
- ppłk Włodzimierz Zwierchanowski 1954–1955.
Struktura organizacyjna
edytuj1 stycznia 1945 roku Resort Bezpieczeństwa Publicznego PKWN przekształcono w Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. W związku z tym zmianie uległa struktura WUBP w Rzeszowie.
Formalnie w jej rezultacie w WUBP funkcjonowały wydziały:
- Personalny,
- I (Kontrwywiad) – praca operacyjna i śledcza,
- II – ewidencja operacyjna, łączność szyfrowa i radiowa, laboratorium daktyloskopijne,
- III – finanse, gospodarka, transport, poczta specjalna, ochrona gmachu itp.;
- Wydział Więzień i Obozów;
- Wojewódzki Oddział Cenzury Wojennej.
W kwietniu 1945 r. powołano Wydział do Walki z Bandytyzmem[2].
Struktura WUBP w Rzeszowie w 1946 r.:
- Wydział I (kontrwywiad),
- Wydział II (technika operacyjna),
- Wydział III (walka z podziemiem),
- Wydział IV (ochrona operacyjna gospodarki),
- Wydział V (społeczno-polityczny, m.in. inwigilacja Kościoła, partii politycznych),
- Wydział Śledczy,
- Wydział III „A” (później „A” – obserwacja operacyjna).
Ponadto funkcjonowały jednostki pomocnicze o charakterze administracyjno-gospodarczym.
W 1951 r. utworzono Wydział VIII Komunikacji oraz Wydział X odpowiedzialny za ochronę partii przed obcymi wywiadami i „prowokatorami”.
W okresie styczeń 1953 r. – czerwiec 1954 r. funkcjonował też
- Wydział IX – odpowiedzialny za zabezpieczenie przemysłu ciężkiego i zbrojeniowego.
Na początku 1953 r. walkę z Kościołem i innymi związkami wyznaniowych przejął nowo utworzony w WUBP w Rzeszowie Wydział XI.
W 1954 r. utworzono też Inspektorat Wiejski, który zajmował się z ochroną gospodarki rolnej.
Od 5 marca 1946 do 31 grudnia 1954 naczelnikiem Wydziału Zdrowia WUBP w Rzeszowie był kpt.→ppłk Józef Tkaczow[3].
Jednostki podległe
edytuj- PUBP w Brzozowie
- PUBP w Dębicy
- PUBP w Gorlicach
- PUBP w Jaśle
- PUBP w Jarosławiu
- PUBP w Kolbuszowej
- PUBP w Krośnie
- PUBP w Lesku
- PUBP w Leżajsku[4]
- PUBP w Lubaczowie
- PUBP w Łańcucie
- PUBP w Mielcu
- PUBP w Nisku
- PUBP w Przemyślu
- PUBP w Przeworsku
- PUBP w Rzeszowie
- PUBP w Sanoku
- PUBP w Tarnobrzegu
- PUBP w Ustrzykach Dolnych
- Delegatura WU ds. BP w Radymnie[5]
- Delegatura WU ds. BP w Ropczycach[6]
- Delegatura WU ds. BP w Strzyżowie[7]
- Delegatura WU ds. BP w Stalowej Woli[8].
Ofiary śledztw
edytujWedług relacji Piotra Woźniaka i Juliana Rudaka na dziedzińcu siedziby WUBP przy ulicy Jagiellońskiej 17 byli grzebani zmarli (zabici) w śledztwie więźniowie[9][10][11].
Przypisy
edytuj- ↑ I. PPR na czele frontu narodowego w walce o przeprowadzenie podstawowych reform społecznych. Obsada personalna kierownictwa KW PPR w latach 1944-1948. W: Kształtowanie się władzy ludowej na Rzeszowszczyźnie. T. I. Rzeszów: Komitet Wojewódzki PZPR w Rzeszowie, 1965, s. 23-24.
- ↑ Faktycznie do zadań tej jednostki należało prowadzenie walki z podziemiem niepodległościowym. Ostatecznie w 1946 r. wydział oznaczony został jako III.
- ↑ Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych b. PRL. Józef Tkaczow. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2017-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-13)].
- ↑ Powiat powstał w 1955 roku.
- ↑ Istniała do końca 1954 roku.
- ↑ Istniała w 1956 roku.
- ↑ Powiat powstał w 1954 roku.
- ↑ Powiat powstał w 1953 roku.
- ↑ Piotr Woźniak: Zapluty karzeł reakcji. Wspomnienia AK-owca z więzień w PRL. Paryż: Editions Spotkania.
- ↑ Julian Rudak. Poczta. Pamięć ułomna. „Nowiny”. Nr 134, s. 3, 13 lipca 1993.
- ↑ Antoni Adamski. Ciała pod zamkowym dziedzińcem. „Nowiny”. Nr 113, s. 3, 14 czerwca 1994.
Bibliografia
edytuj- Twarze rzeszowskiej bezpieki. Katalog wystawy. Instytut Pamięci Narodowej – Oddział w Rzeszowie, Rzeszów 2007, ISBN 978-83-7472-060-1.
- Krzysztof Szwagrzyk (red.): Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, tom I, 1944-1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2005. ISBN 83-89078-94-5. [dostęp 2015-10-17].