Wikipedia

Wojciech Polak (historyk)

polski historyk

Wojciech Józef Polak[1] (ur. 22 lutego 1962 w Olsztynie[2]) – polski historyk, nauczyciel akademicki oraz polityk, profesor nauk humanistycznych, profesor zwyczajny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, od 2016 członek Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej.

Wojciech Polak
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

22 lutego 1962
Olsztyn

Profesor nauk humanistycznych
Specjalność: historia Polski
Alma Mater

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Doktorat

1994

Habilitacja

2004

Profesura

31 stycznia 2008

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Wolności i Solidarności Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości Medal „Pro Patria” Medal „Pro Memoria” Złoty Medal „Zasłużony dla Nauki Polskiej Sapientia et Veritas”
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

Wykształcenie i działalność naukowa

edytuj

W 1976 rozpoczął naukę w II Liceum Ogólnokształcącym w Olsztynie[3]. Po egzaminie maturalnym w 1980 zaczął studia historyczne na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. W 1985 uzyskał tytuł zawodowy magistra[4] na podstawie pracy Sejm walny koronny w 1565 roku w Piotrkowie, pisanej pod kierunkiem profesora Janusza Małłka[3].

W 1985 został zatrudniony w Instytucie Historii i Archiwistyki UMK na stanowisku asystenta[4]. Od września 1987 do maja 1988 przebywał w Sztokholmie w ramach stypendium naukowego[2][4]. W 1994 na Wydziale Nauk Historycznych UMK uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie historii na podstawie dysertacji pt. Polityka Rzeczypospolitej wobec Moskwy w latach 1607–1613[5] (wydanej następnie w formie książkowej pt. O Kreml i Smoleńszczyznę. Polityka Rzeczypospolitej wobec Moskwy w latach 1607–1612), której promotorem był Janusz Małłek[6]. W tym samym roku został zatrudniony na stanowisku adiunkta[2]. Przebywał na stypendium im. Konstantego Jirečka oraz stypendium Karoliny Lanckorońskiej[3]. Habilitował się w 2004 w oparciu o rozprawę zatytułowaną Czas ludzi niepokornych. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” i inne ugrupowania niezależne w Toruniu i w Regionie Toruńskim (13 XII 1981 – 4 VI 1989), również na Wydziale Nauk Historycznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu[5].

W latach 1996–1999 pełnił funkcję sekretarza i członka kolegium redakcyjnego półrocznika historycznego „Czasy Nowożytne”, do 2009 wchodził w skład rady redakcyjnej tego pisma[3]. W latach 2000–2005 pracował także jako nauczyciel historii w Collegium Marianum w Pelplinie[2].

W 2004 został zatrudniony w Instytucie Politologii UMK[2]. Od 2005 był kierownikiem Zakładu Systemów Politycznych w tym instytucie. W 2005 został powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego UMK[2]. 31 stycznia 2008 otrzymał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych[5]. W tym samym roku objął stanowisko profesora zwyczajnego, przeszedł do pracy na Wydziale Politologii i Studiów Międzynarodowych UMK[2]. Na UMK był kierownikiem Katedry Konfliktów Politycznych oraz Katedry Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a także dyrektorem Instytutu Nauk o Bezpieczeństwie[5]. Twórca[7] oraz od 2021 dyrektor Centrum Badania Historii „Solidarności” i Oporu Społecznego w PRL na Wydziale Nauk Historycznych UMK.

W 2006 rektor UMK powołał go na przewodniczącego uczelnianej Komisji do Badania Ograniczania Autonomii UMK w latach 1968–1990. W 2007 został członkiem Międzydiecezjalnej Komisji Historycznej, która utworzono dla weryfikacji informacji o współpracy lokalnego duchowieństwa ze służbami specjalnymi PRL. W 2007 objął także funkcję redaktora naczelnego serii wydawniczej „Diecezja chełmińska w czasach komunizmu – 1945–1990”[3]. W latach 2010–2014 był kierownikiem Ośrodka Badań Historycznych (i następnie Działu Badań Historycznych) Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku. Został także wykładowcą w Wyższej Szkole Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu[3].

Członek Polskiego Towarzystwa Historycznego, Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych i Towarzystwa Naukowego w Toruniu[3].

Działalność publiczna

edytuj

W 1980 został członkiem komitetu założycielskiego Niezależnego Zrzeszenia Studentów na Wydziale Humanistycznym UMK, później wchodził w skład zarządu wydziałowego i uczelnianego. Działalność podziemną w NZS prowadził także po wprowadzeniu stanu wojennego, był członkiem tajnego NZS UMK. W latach 80. współpracował ze strukturami podziemnymi „Solidarności” (m.in. przy organizacji druku i dystrybucji oraz redakcji pism drugiego obiegu)[2]. Od 1987 wraz z Romanem Bäckerem wydawał podziemne pismo publicystyczne „Chrześcijański Ruch Społeczny”. Od 1988 współpracował z reaktywującym się NZS, dołączył również do komisji uczelnianej „S”[2].

W 1989 wstąpił do Stronnictwa Pracy, w 1990 został jednym z założycieli Porozumienia Centrum w Toruniu. Był członkiem zarządu wojewódzkiego i rzecznikiem prasowym lokalnego PC. W 2004 dołączył do Prawa i Sprawiedliwości[2]. W 2010 stał na czele toruńskiego społecznego komitetu poparcia Jarosława Kaczyńskiego w trakcie kampanii prezydenckiej[8].

W wyborach parlamentarnych w 2011 bez powodzenia kandydował z ramienia PiS do Senatu w okręgu toruńskim[9]. W 2016 wszedł w skład Narodowej Rady Rozwoju utworzonej przez prezydenta Andrzeja Dudę[10]. W 2023 został członkiem rady naukowej Instytutu De Republica[11].

W 2016 z rekomendacji senatorów PiS został wybrany w skład Kolegium IPN[12] na siedmioletnią kadencję. W 2023 przez Sejm ponownie wybrany na członka tego gremium[13]. Obejmował funkcję jego przewodniczącego[14][15].

Życie prywatne

edytuj

Jest żonaty z Katarzyną Polak, ma dwóch synów[3].

Odznaczenia i wyróżnienia

edytuj

W 2007, za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce, został odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[16]. W 2020 prezydent Andrzej Duda, za wybitne zasługi w pracy naukowo-badawczej, dydaktycznej i publicystycznej, za upowszechnianie wiedzy o najnowszej historii Polski, nadał mu Krzyż Komandorski tego orderu[17]. W 2016 odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności[1]. W 2019 otrzymał Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości.

Za działalność naukową i dydaktyczną otrzymał wyróżnienia rektora UMK (1994 i 2002) oraz nagrody rektora UMK II stopnia (2004 i 2008). Odznaczony odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1999), wyróżniony „Złotą Karetą” przez redakcję „Nowości” (2005), Medalem „Pro Memoria” (2009), Nagrodą Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego za osiągnięcia w pracy naukowej (2010)[3], Medalem „Za zasługi dla Miasta Torunia” na wstędze (2015)[18], Medalem „Thorunium” (2023)[19], Nagrodą Starosty Toruńskiego im. Adama Schedlin-Czarlińskiego (2023)[20], Złotym Medalem „Zasłużony dla Nauki Polskiej Sapientia et Veritas” (2023)[21] oraz Medalem „Pro Patria” (2023)[22].

Dwukrotny laureat nagrody Feniks: w 2020 za książkę Zbrodnia i grabież. Jak Niemcy tuszują prawdę o sobie[23] oraz w 2024 za książkę Najmłodsi bohaterowie. Historia polskich dzieci X–XXI w. Opowieści o walce i cierpieniu[24].

Publikacje

edytuj
  • O Kreml i Smoleńszczyznę. Polityka Rzeczypospolitej wobec Moskwy w latach 1607–1612, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 1995, wydanie II, Oficyna Wydawnicza „Finna”, Gdańsk 2008, wydanie III, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2014.
  • Najtrudniejsze egzaminy. Niezależne Zrzeszenie Studentów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika na tle wydarzeń w kraju i regionie (1980–1982), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2001.
  • Czas ludzi niepokornych. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” i inne ugrupowania niezależne w Toruniu i Regionie Toruńskim (13 XII 1981 – 4 VI 1989), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2003.
  • Dni protestu. Wydarzenia 1 i 3 maja 1982 r. w Toruniu, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 2004.
  • O dobro wspólne i egzekucję praw. Sejm 1565 r. w Piotrkowie, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2004.
  • Anatomia agenta. Historia tajnego współpracownika Służby Bezpieczeństwa o pseudonimie „Karol” (1978–1983), Oficyna Wydawnicza „Finna”, Gdańsk 2005.
  • Stan wojenny – pierwsze dni, Oficyna Wydawnicza „Finna”, Gdańsk 2006.
  • Trudne lata przełomu. Szkice z historii najnowszej, Oficyna Wydawnicza „Finna”, Gdańsk 2006.
  • Śmiech na trudne czasy. Humor i satyra niezależna w stanie wojennym i w latach następnych (13 XII 1981 – 31 XII 1989), Oficyna Wydawnicza „Finna”, Gdańsk 2007, wydanie II, Oficyna Wydawnicza „Finna”, Gdańsk 2008.
  • „AS”: Ksiądz biskup Czesław Kaczmarek w Rywałdzie Królewskim (współautor z Waldemarem Rozynkowskim), Toruńskie Wydawnictwo Diecezjalne, Toruń 2008.
  • Szkice z najnowszej historii Torunia, Oficyna Wydawnicza „Finna”, Gdańsk 2008.
  • Z dziejów Sanktuarium Matki Bożej Rywałdzkiej (współautor z Waldemarem Rozynkowskim), Bracia Mniejsi Kapucyni, Rywałd 2009.
  • Wydawnictwo Alternatywy. Z dziejów gdańskiej poligrafii podziemnej, Oficyna Wydawnicza Excalibur, Oficyna Wydawnicza „Finna”, Bydgoszcz-Gdańsk 2009.
  • Sierpień nad Wisłą i Drwęcą. Strajki i protesty w Toruniu i województwie toruńskim latem 1980, Oficyna Wydawnicza „Finna”, Gdańsk 2010.
  • Historia ciągle żywa. Studia i materiały, Oficyna Wydawnicza „Finna”, Toruń-Gdańsk 2011.
  • Patriotyzm dnia dzisiejszego, Oficyna Wydawnicza „Finna”, Gdańsk 2012.
  • Wielbiciele Panny „S”. Ruch Wolność i Pokój w Toruniu, Instytut Pomorski, Toruń 2013.
  • Trzy misje. Rokowania dyplomatyczne pomiędzy Rzeczpospolitą a Moskwą w latach 1613–1615, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2014.
  • Silva Rerum. Szkice historyczne, Pracownia Poligraficzna, Toruń 2014.
  • „Nigdy przed mocą nie ugniemy szyi”. Obóz internowania w Potulicach 1981–1982 (współautor z Sylwią Galij-Skarbińską), IPN, Bydgoszcz-Gdańsk-Warszawa 2015, wydanie II, IPN, Gdańsk-Warszawa 2021.
  • „Solidarność”. Od komunizmu do Unii Europejskiej (współautor z Sylwią Galij-Skarbińską, Henrykiem Głębockim i Jerzym Kłosińskim), Oficyna Wydawnicza Volumen, Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, Warszawa 2015.
  • Historia jest zawsze ciekawa. Szkice z najnowszych dziejów regionu kujawsko-pomorskiego (współautor z Sylwią Galij-Skarbińską), Pracownia Poligraficzna, Toruń 2016.
  • Swetry, sutanny i mundury. Próby oddziaływania „Solidarności” podziemnej, Kościoła katolickiego i społeczeństwa na wojsko po wprowadzeniu stanu wojennego, a także przejawy oporu wewnątrz struktur wojskowych w świetle raportów Wojskowej Służby Wewnętrznej i Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego (grudzień 1981 – grudzień 1982), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2016.
  • Solidarity. The Martial Law in Poland. First Days, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2016.
  • Opozycja demokratyczna w Toruniu i w województwie toruńskim w latach 1976–1980 (współautor z Sylwią Galij-Skarbińską, Aleksandrą Jankowską-Wojdyło i Michałem Białkowskim), Jagiellońskie Wydawnictwo Naukowe, Toruń 2017.
  • Dla Niepodległej. Szkice z dziejów walki o Polskę wolną i bezpieczną, Patria Media, Gdańsk 2018.
  • Zbrodnia i grabież. Jak Niemcy tuszują prawdę o sobie (współautor z Sylwią Galij-Skarbińską), Biały Kruk, Kraków 2019.
  • Żółkiewski pogromca Moskwy. Biografia, Biały Kruk, Kraków 2020.
  • Chluba i zguba. Antologia najnowszej publicystyki patriotycznej (współautor), Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2020.
  • Nikczemność i honor. Stan wojenny w stu odsłonach (współautor z Sylwią Galij-Skarbińską i Michałem Damazynem), Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2021.
  • Opór społeczny przeciwko komunizmowi w Toruniu w obiektywie Artura Wiśniewskiego, (współautor z Arturem Wiśniewskim i Sylwią Galij-Skarbińską), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2021.
  • Najmłodsi bohaterowie. Historia polskich dzieci X–XXI w. Opowieści o walce i cierpieniu (współautor z Sylwią Galij-Skarbińską i Michałem Damazynem), Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2023.
  • Tyrania postępu (współautor), Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2023.
  • Polska. Dwanaście wieków (współautor z Adamem Bujakiem), Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2023.
  • Polskość to normalność, wolność i solidarność. Szkice z historii najnowszej (współautor z Sylwią Galij-Skarbińską), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2024.
  • Blask Rzeczypospolitej. Od X do XXI wieku, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2024.
  • Opresja. Ilustrowana historia PRL, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2024.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Uroczystość wręczenia Krzyży Wolności i Solidarności. ipn.gov.pl, 15 sierpnia 2016. [dostęp 2016-12-26].
  2. ↑ a b c d e f g h i j Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności. [dostęp 2015-08-11].
  3. ↑ a b c d e f g h i Prof. dr hab. Wojciech Polak. archiwaprzelomu.pl. [dostęp 2018-06-26].
  4. ↑ a b c Prof. dr hab. Wojciech Polak, prof. UMK. umk.pl. [dostęp 2015-08-11].
  5. ↑ a b c d Prof. dr hab. Wojciech Józef Polak, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2022-09-04].
  6. ↑ Polityka Rzeczypospolitej wobec Moskwy w latach 1607–1613 w bazie „Prace badawcze” portalu Nauka Polska (OPI). [dostęp 2015-08-11].
  7. ↑ Michał Zaręba: UMK: prof. Wojciech Polak stworzy centrum badania komunizmu w Polsce. radiopik.pl, 3 października 2020. [dostęp 2021-01-04].
  8. ↑ Toruński Społeczny Komitet Poparcia Jarosława Kaczyńskiego. pis.torun.pl, 11 czerwca 2010. [dostęp 2015-08-11].
  9. ↑ Serwis PKW – Wybory 2011. [dostęp 2015-08-11].
  10. ↑ Prezydent powołał nowych członków Narodowej Rady Rozwoju. prezydent.pl, 16 lutego 2016. [dostęp 2016-03-01].
  11. ↑ Prof. zw. dr hab. Wojciech Polak. Instytut De Republica. [dostęp 2023-06-21].
  12. ↑ Polak i Wolsza w Kolegium IPN. Senat odrzucił Dudka i Kołodzieja. tvn24.pl, 24 czerwca 2016. [dostęp 2016-06-24].
  13. ↑ Sejm powołał członków Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej. dzieje.pl, 17 czerwca 2023. [dostęp 2023-06-22].
  14. ↑ Prof. Wojciech Polak szefem Kolegium IPN. Toruński historyk i działacz opozycyjny zastąpił prof. Jana Drausa. nowosci.com.pl, 26 czerwca 2018. [dostęp 2018-06-26].
  15. ↑ Nowy przewodniczący Kolegium IPN. umk.pl, 9 lipca 2024. [dostęp 2024-08-01].
  16. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 sierpnia 2007 r. o nadaniu orderów i odznaczeń (M.P. z 2007 r. nr 87, poz. 949).
  17. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 września 2020 r. o nadaniu orderów (M.P. z 2020 r. poz. 1092).
  18. ↑ Medal Za Zasługi dla Miasta Torunia na wstędze. torun.pl. [dostęp 2024-02-29].
  19. ↑ Medal Prezydenta Miasta Torunia „Thorunium”. torun.pl. [dostęp 2024-02-29].
  20. ↑ Justyna Wojciechowska-Narloch: Prof. Wojciech Polak z nagrodą im. Adama Schedlin-Czarlińskiego. nowosci.com.pl, 7 czerwca 2023. [dostęp 2023-06-11].
  21. ↑ Prof. dr hab. Wojciech Polak. ipn.gov.pl. [dostęp 2023-07-06].
  22. ↑ Ceremonia wręczenia medali „Pro Bono Poloniae” oraz „Pro Patria” dla Wydawnictwa „Biały Kruk” i jego współpracowników. kombatanci.gov.pl, 1 grudnia 2023. [dostęp 2023-12-03].
  23. ↑ Nagrody Feniks 2020 przyznane. Biały Kruk z czterema statuetkami!. 8 grudnia 2020. [dostęp 2020-12-11].
  24. ↑ Nagroda FENIKS 2024 – wyniki. swk.pl, 11 kwietnia 2024. [dostęp 2024-04-15].
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Wojciech_Polak_(historyk)&oldid=74959257”