Wojbórz
Wojbórz (niem. Gabersdorf[5]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Kłodzko.
| wieś | |
 Dwór w Wojborzu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
330-460[2] m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
1097[3] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
57-442[4] |
| Tablice rejestracyjne |
DKL |
| SIMC |
0853091 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kłodzko  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |
 50°30′41″N 16°38′37″E/50,511389 16,643611[1]
| |
| Strona internetowa | |
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 1004342 | Rybie | osada |
| 1004365 | Siodłków | osada |
| 1004359 | Siemków | osada |
| 0853100 | Wojbórz | osada leśna |
Podział administracyjny
edytujW latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
Położenie
edytujWojbórz jest to miejscowość leżąca w Kotlinie Kłodzkiej. Wieś ciągnie się na przestrzeni 5 km wzdłuż rzeki Jaśnicy[2]. Leży u podnóża Grzbietu Zachodniego na wysokości około 330–460 m n.p.m., wśród rozległych użytków rolnych[2]. Lasy porastają jedynie grzbiety Gór Bardzkich.
Geologia
edytujWojbórz jest ciekawym terenem pod względem geologicznym. Nastąpiło tu połączenie czerwonego spągowca ze strukturą bardzką. Tereny zachodnie zbudowane są z dolno karbońskich piaskowców szarogłazowych, mułowców i łupków ilastych[2]. U podnóża tych terenów ciągną się permskie mułowce, iłowce oraz piaskowce z fillitami i łupkami chlorytowymi z soczewami i wkładkami wapieni z kalcytem[2]. Obniżenie Łącznej zaś to czwartorzędowe gliny zwałowe. W okresie lodowcowym dolina ta była całkowicie wypełniona lodem lądolodu skandynawskiego.
W pobliżu Wojborza znajduje się las bukowo-jaworowy[2]. Jest on pozostałością pierwotnego lasu dolnoreglowego – jest to teren projektowanego rezerwatu przyrody „Las Wojborski”.
Historia
edytujTereny Wojborza od najdawniejszych czasów były zasiedlone przez człowieka. To właśnie tu w latach 1962–1964 znaleziono najstarsze ślady człowieka na terenie ziemi kłodzkiej. Odkrywcy datują je na około 30 tysięcy lat[7] i zaliczają je do kultury oryniackiej.
Pierwsza wzmianka o wsi nazywanej wtedy Gewartsdorf pochodzi z 1342 roku[7]. Podczas wojen husyckich w 1425 roku został zniszczony kościół i plebania[7]. W roku 1680 okolice nawiedziła zaraza, ale miejscowość nie poniosła większych strat[7]. W XVIII wieku na pobliskim wzniesieniu zbudowano jeden z ziemnych fortów systemu obronnego Twierdzy Srebrnogórskiej, który nigdy nie odegrał militarnej roli[7]. Obecnie jego pozostałości porasta las[7]. Od 1782 roku Wojbórz należał do rodziny von Magnisów[7]. W XIX wieku miejscowość nabrała znaczenia turystycznego, w okolicy wytyczono szlaki i powstało kilka gospód[7].
W 1978 roku było tu 169 gospodarstw rolnych, w 1988 roku ich liczna zmniejszyła się do 114[2].
Zabytki
edytujDo wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są następujące obiekty[8]:
- Kościół św. Jerzego w Wojborzu, parafialny z XV w., przebudowany w XVIII w. Pierwsze wzmianki o kościele i proboszczu pochodzą z 1358 roku, musiała wobec tego być to już wówczas duża i ludna wieś. Niestety drewniany kościół nie zachował się do naszych czasów, spłonął w czasie najazdu husytów na te ziemie około 1425 roku. Dziś w tym miejscu stoi słup z małą kapliczką.
- dwór Abrahama z 1688 r., przebudowany w XIX w., w centrum wsi około 300 m na południe od kościoła i składa się z dwóch czworobocznych podwórzy obramowanych zabudowaniami.
Inne zabytki:
- dwór Joachima, w odległości 1440 m na południowy wschód od kościoła. Z czworobocznego zespołu przetrwał do dziś tylko dawny dwór, który prawdopodobnie stanowi pozostałość późnośredniowiecznego dworu wieżowego sprzed połowy XVI w.
- dwór Niedergut, w odległości 1690 m na południowy wschód od kościoła. Z czworobocznego zespołu przetrwały trzy skrzydła[9].
- pręgierz, który postawiono w centralnym punkcie wsi (jest to również dzisiejsze centrum Wojborza). Kamienny średniowieczny pręgierz został postawiony 15 czerwca 1382[10]. Miał on 2,18 m wysokości, obwód górnej części wynosił 83 cm, a dolnej 102 cm. Stał on pomiędzy dzisiejszym Domem Ludowym a sklepem spożywczym[10]. Po zlikwidowaniu kar cielesnych, pręgierze niszczono albo stawały się zabytkami muzealnymi. W Wojborzu po roku 1945 pręgierz przeniesiono w pobliże kościoła, a w roku 1978 został rozbity[10]. Jego fragment znajduje się w muzeum na zamku Grodno.
- rzeźba św. Jana Nepomucena pochodząca z 1822 roku, stojąca przy domu nr 18[7].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 149471
- ↑ a b c d e f g Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 12: Góry Bardzkie. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1993, s. 237–242. ISBN 83-85773-04-5.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1481 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ Główny Urząd Statystyczny [online], eteryt.stat.gov.pl [dostęp 2023-06-04].
- ↑ a b c d e f g h i Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 464. ISBN 978-83-89188-95-3.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 68. [dostęp 2012-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Artur Kwaśniewski, Budownictwo dworskie na Ziemi Kłodzkiej w okresie renesansu: 1550–1650, Wrocław 1998.
- ↑ a b c Wojbórz. [dostęp 2017-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-24)].
Bibliografia
edytuj- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 12: Góry Bardzkie. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1993, ISBN 83-85773-04-5.
- Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Iwona Chomiak, Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625.
Linki zewnętrzne
edytuj- Strona Urzędu Gminy Kłodzko. gmina.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-24)].
- Informacja o wsi w haśle Wiltsch (Wilcza), 1. 2. wś, pow. kładzki, par. Gabersdorf (Wojbórz), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 534.